Spouwankers in Metselwerk: Toepassing, Normen en Uitvoering

Published by Redactie on september 3, 2025 | Category metselwerk

Inleiding

Spouwankers zijn essentiële componenten in spouwmuurconstructies, die een cruciale rol spelen in de stabiliteit en duurzaamheid van gebouwen. Ze verbinden de binnen- en buitenbladen van de muur, dragen windbelasting over en houden isolatiemateriaal op zijn plaats. Dit artikel biedt een gedetailleerd overzicht van spouwankers in metselwerk, gebaseerd op relevante normen, voorschriften en praktische overwegingen. De informatie is bedoeld voor zowel huiseigenaren en doe-het-zelvers als voor professionals in de bouwsector.

Wat zijn Spouwankers en Waarom zijn ze Nodig?

Een spouwmuur bestaat uit twee afzonderlijke bladen – een binnen- en een buitenmuur – met een spouw (ruimte) ertussen. Spouwankers, zoals gedefinieerd in NEN-EN 1996-1-1+A1: Eurocode 6, zijn producten die deze bladen met elkaar verbinden, ofwel aan een raamwerkconstructie of achterwand. De primaire functie van spouwankers is het overdragen van windbelasting van het belaste blad naar het andere spouwblad, de achterwand of een steunpunt. Daarnaast zorgen ze ervoor dat het isolatiemateriaal in de spouw op zijn plaats blijft zitten. Een spouwmuur biedt verschillende voordelen, waaronder warmte- en geluidsisolatie, regenbestendigheid, draagkracht en esthetische waarde.

Functie en Berekening van het Aantal Spouwankers

Spouwankers moeten in staat zijn de windbelasting over te dragen. De Eurocode 6 (NEN-EN 1996-1-1) stelt dat het minimaal aantal spouwankers per vierkante meter berekend moet worden door de rekenwaarde van de horizontale belasting (per m²) te delen door de rekenwaarde van de druk- of trekcapaciteit van het spouwanker, rekening houdend met de ontwerpcondities. Hoewel de Eurocode een minimum van 2 spouwankers per vierkante meter vastlegt, is een nauwkeurige berekening noodzakelijk om te voldoen aan de specifieke eisen van een project. In de praktijk wordt echter vaak nog gewerkt met vuistregels, wat kan leiden tot afwijkingen van de norm.

Normering en Regelgeving

De toepassing en eisen aan spouwankers zijn vastgelegd in diverse normen en regelgevingen. Naast de Eurocode 6, zijn NEN-EN 845-1 (Specificaties voor nevenproducten voor steenconstructies) en NEN-EN 1996-2 relevant. Deze normen specificeren de eisen aan de materialen, duurzaamheid en prestaties van spouwankers. De NEN-EN 1996-2 classificeert metselwerk in milieuklassen (MX1 tot MX5) op basis van de blootstelling aan vocht, vorst/dooiwisselingen, zout en agressieve chemicaliën. De keuze van het juiste spouwanker moet afgestemd zijn op de specifieke micro-omstandigheden van de blootstelling.

Plaatsing en Uitvoering

Een correcte plaatsing en uitvoering van spouwankers is cruciaal voor hun effectiviteit. Spouwankers moeten zoveel mogelijk verspringend worden aangebracht om spanningen in het metselwerk te beperken en een goede belastingafdracht te garanderen. Ze moeten op lagenmaat worden geplaatst om te voorkomen dat ze schuin of gebogen in de spouw terechtkomen. Een spouwanker moet minimaal 40 mm in het buitenspouwblad verankerd zijn om zijn constructieve functie te vervullen (NEN-EN 845-1).

Materialen en Duurzaamheid

Roestvast staal (RVS) van kwaliteit A4 wordt aanbevolen voor spouwankers, vooral in vochtige omgevingen, zoals kustgebieden of industriële gebieden. Verzinkt staal kan minder duurzaam zijn en eerder corroderen. Het type isolatiemateriaal heeft invloed op de keuze van het spouwankersysteem.

Spouwankers bij Staalframebouw

Bij staalframebouw is de toepassing van spouwankers specifiek. Er zijn beperkingen aan de vervorming en het spreiden van de spanningen in het metselwerk, wat eisen stelt aan zowel de spouwankers als de staalframe gevelelementen. In veel gevallen worden onvoldoende berekende vuistregels gehanteerd, terwijl de Eurocode duidelijke regels stelt.

Verschillende Typen Spouwankers

Er zijn verschillende typen spouwankers beschikbaar, afgestemd op het materiaal van het binnenblad:

Slagspouwankers: Geschikt voor binnenbladen van beton, kalksteen of baksteen.
Indraaispouwankers: Geschikt voor geperforeerde steen.
Metsel/lijmankers: Worden in de metsel/lijmmortel van de binnenmuursteen gelegd.
Boorankers: Worden achteraf in de muur bevestigd, waarbij boren zonder kloppen noodzakelijk is.

Controle en Onderzoek van Spouwankers

Bij metselwerkondersteuning wordt ter plaatse van de ondersteuning een metselsteen verwijderd om de staat van de spouwanker te beoordelen. De uittreksterkte van de spouwankers kan handmatig worden getest door aan het vrijgemaakte spouwanker te trekken. Een trekproef kan aanvullend worden uitgevoerd om de daadwerkelijke uittrekkracht te bepalen. De permeabiliteit (waterdoorlatendheid) van het gevelmetselwerk kan indicatief worden beoordeeld door het besproeien van de gevel.

Factoren die de Berekening Beïnvloeden

De berekening van het benodigde aantal spouwankers wordt beïnvloed door verschillende factoren, waaronder:

De rekenwaarde van de horizontale belasting.
De rekenwaarde van de druk- of trekcapaciteit van het spouwanker.
De buigstijfheid van het binnen- en buitenblad.
De aanwezigheid van horizontale koppelingen met de vloerrand.

Afhankelijk van deze factoren kan een correctiefactor (ca) worden toegepast:

ca = 1,5: Gesteund binnenblad met een buigstijfheid die ten minste tweemaal zo groot is als de buigstijfheid van het buitenblad.
ca = 3,0: Niet-dragend binnenblad zonder horizontale ondersteuning en een buitenblad zonder horizontale koppeling met de vloerrand.
ca = 2,0: Overige gevallen.

Een indicatie van het aantal benodigde spouwankers is ongeveer 3,6 mm per m².

Voorkomen van Vochtproblemen

Een spouwanker mag geen vocht van het buitenblad naar de isolatie of het binnenblad transporteren om een natte koudebrug te vermijden. Daarom moet het spouwanker licht naar beneden hellen in de richting van het buitenblad. Sommige spouwankers zijn geribbeld om dit effect te bevorderen.

Conclusie

Spouwankers zijn onmisbare elementen in spouwmuurconstructies. Een correcte toepassing, gebaseerd op de geldende normen en voorschriften, is essentieel voor de stabiliteit, duurzaamheid en energie-efficiëntie van een gebouw. Het is belangrijk om de functie van spouwankers te begrijpen, de juiste materialen te kiezen en de plaatsing en uitvoering zorgvuldig uit te voeren. Bij staalframebouw gelden specifieke aandachtspunten. Regelmatige controle en onderzoek van spouwankers kunnen potentiële problemen vroegtijdig opsporen en verhelpen.

Bronnen

spouwankers