Controle en Herstel van Metselwerk: Stabiliteit van Funderingen en Gevels

De stabiliteit van metselwerk, zowel in funderingen als gevels, is een cruciaal aspect van bouwkundige integriteit. Veroudering, onjuist onderhoud, en externe factoren zoals trillingen door nieuwbouw kunnen leiden tot verzakkingen, scheurvorming en verminderde veiligheid. Dit artikel behandelt de methoden voor controle, diagnose en herstel van metselwerk, gebaseerd op specialistisch onderzoek en advies.

Funderingsproblemen en Diagnose

Onderzoek aan gemetselde funderingen onthult vaak problemen die leiden tot stilstand van werkzaamheden. Tests met mechanische boor- en hakmachines tonen aan dat bakstenen kunnen trillen of drijven, en dat oude mortel weg kan sijpelen, wat uiteindelijk resulteert in een hoop losse stenen. Dit proces kan doorgaan totdat de fundering volledig is aangetast.

Een verouderde of slechte fundatie veroorzaakt verzakkingen en schade aan gevels, binnenmuren en vloeren. Het aanpakken van funderingsproblemen is essentieel voordat schade aan het metselwerk kan worden hersteld. Specialistische kennis is vereist voor het opstellen van een plan en advies voor het herstellen en versterken van gemetselde funderingen, met behulp van speciale technieken en materialen om de fundering homogeen te maken, te versterken en te stabiliseren. Een constructeur toetst het advies, en bij minder veilige situaties worden er een werkplan en veiligheidsplan opgesteld. Het herstel wordt uitgevoerd door specialistische en/of gecertificeerde aannemers.

Gevelinspecties en Onderzoeken

Bij gevelinspecties worden destructieve onderzoeken uitgevoerd op verschillende posities en in verschillende windrichtingen. Hierbij wordt de kwaliteit en conditie van het metselwerk, voegwerk en de bouwdetails gecontroleerd. Ook wordt gekeken naar de aanwezigheid van koudebrugsituaties.

Een bijzonder aandachtspunt zijn uitkragende balkonplaten, gevelbanden en betonlateien die rechtstreeks verbonden zijn met de achterliggende constructie, omdat deze koudebrugsituaties veroorzaken. Warmtescans en berekeningen kunnen meer informatie opleveren over deze details, wat helpt bij het bepalen van de benodigde maatregelen.

Spouwankers en Hun Functionaliteit

Uit onderzoek (2019-2021) blijkt dat in 80-90% van de spouwmuurconstructies de spouwankers niet functioneel zijn. Dit kan komen door onvoldoende aanwezigheid van spouwankers, onjuiste plaatsing, te veel speling, verroesting of doorslijting. Een instabiele fundering of onvoldoende draagvermogen van gevelmetselwerk kan ertoe leiden dat het metselwerk loskomt van de achterliggende constructie.

Onderzoeksmethoden en Tests

Verschillende tests worden uitgevoerd om de conditie van het metselwerk te bepalen:

• Hardheid van het voegwerk: Met een slag- en meetapparaat wordt de hardheid van het voegwerk op verschillende posities gemeten om te bepalen of het aan de minimale eisen voldoet.
• Permeabiliteit: Met een Karstenbuisapparaat wordt de weerstand van het gevelmetselwerk (baksteen, legmortel en voegmortel) tegen hemelwaterverzadiging en regenbuien vastgesteld.
• Trekproeven: Met een Newton trek- en meetapparaat worden trekproeven op het binnenblad en buitenblad van de spouwmuurconstructie uitgevoerd met behulp van renovatie-spouwankers.
• Scheefstanden en verzakkingen: Indicatieve scheefstanden en verzakkingen worden vastgesteld met behulp van een digitaal instrument.

Tijdens inspecties worden primaire gegevens direct vastgelegd met foto’s in een digitaal verslag met behulp van cloud-software. Bij dringende zaken kan dit voorlopige verslag gedeeld worden met opdrachtgevers en gemeentelijke instanties.

Koudebruggen en Vochtproblematiek

IJzer en stalen onderdelen in metselwerkgevels kunnen constructieve problemen veroorzaken. Scheurvorming en poreus metselwerk zorgen ervoor dat vochtige lucht en hemelwater diep in de constructie kan dringen. IJzer zet uit bij vocht, waardoor het metselwerk kan scheuren. Tijdens vorst kan bevroren ijs in fel zonlicht sneller opwarmen, waardoor het ijs uitzet en scheuren groter worden.

Veel metselwerkgevels zijn onvoldoende bestand tegen neerslag en kunnen het vocht niet goed afvoeren, wat leidt tot aantasting van de buitenschil en een ongezond binnenklimaat. Dit geldt ook voor spouwmuurconstructies.

Spouwmuurisolatie en Risico's

Gevels met na-isolatie in de spouwmuurconstructie, die vooraf niet goed onderzocht en beoordeeld zijn, kunnen doorslagproblemen veroorzaken. Een slechte voegwerkkwaliteit en het ontbreken van een waterbestendige impregnering vergroten deze problemen. Langdurige verzadiging leidt tot natte isolatie, roestende spouwankers, vorstschade aan de bakstenen en scheurvorming. Dit resulteert in een slechter binnenklimaat met kans op vocht, kou en schimmel.

Preventieve Maatregelen en Aanbevelingen

Om problemen te voorkomen, wordt aanbevolen om spouwmuurconstructies te laten inspecteren als ze ouder zijn dan 1995. Het is belangrijk om voorafgaand aan onderhoud aan de gevel de spouwmuurconstructie te laten inspecteren.

Voegwerk: Hardheid en Permeabiliteit

De hardheid van het voegwerk wordt gemeten met een speciaal meetapparaat. Soms ziet het voegwerk er goed uit, maar is de terugslagwaarde lager dan de norm. Een Karstenbuistest geeft informatie over de porositeit en wateropname van het voegwerk, wat inzicht geeft in de permeabiliteit. Op basis van deze constateringen worden werkbare adviezen gegeven voor een langer behoud van metselwerkgevels.

Trillingen door Nieuwbouw

Nieuwbouwactiviteiten veroorzaken vaak trillingen waartegen bestaande bouw niet altijd bestand is. Deze trillingen gaan door de grond en bereiken als eerste de fundering van een bouwwerk. Schade aan bestaande bouwwerken in de buurt van nieuwbouwactiviteiten wordt gemeld bij de gemeente en de verzekeraar.

Nulmeting van een Woonblok of Pand

Bij een nulmeting van een woonblok of pand worden online gegevens over het complex opgezocht, zoals bouwjaar, status en waarde. Ook worden gegevens over de fundering, historie en eventuele wijzigingen van het pand verzameld.

Conclusie

De stabiliteit van metselwerk is afhankelijk van een goede fundering, de kwaliteit van het metselwerk zelf, en de preventie van vochtproblemen. Regelmatige inspecties, destructief onderzoek, en het uitvoeren van specifieke tests zijn essentieel om potentiële problemen vroegtijdig te identificeren en te verhelpen. Het inschakelen van specialistische kennis en gecertificeerde aannemers is cruciaal voor een duurzame oplossing. Het negeren van funderingsproblemen of het uitstellen van gevelonderhoud kan leiden tot aanzienlijke schade en hoge herstelkosten.

Bronnen

1. Thor Logical