Stalen Lateien in Metselwerk: Toepassingen, Soorten en Belangrijke Overwegingen

Published by Redactie on september 4, 2025 | Category metselwerk

Inleiding

Dit artikel behandelt het gebruik van stalen lateien in metselwerkconstructies, gebaseerd op beschikbare informatie over hun toepassing, eigenschappen en installatie. Stalen lateien worden gebruikt voor het opvangen van belastingen boven muuropeningen en in spouwmuurconstructies. De informatie in dit artikel is relevant voor zowel huiseigenaren die renovaties overwegen, als voor doe-het-zelvers en professionals in de bouwsector. De focus ligt op de eigenschappen van stalen lateien, hun installatie en de overwegingen bij het kiezen van het juiste type.

De Functie van Lateien in Metselwerk

Lateien, ook wel draagbalken genoemd, zijn essentiële constructieve elementen in metselwerk. Ze worden geplaatst boven openingen in muren, zoals ramen en deuren, om het gewicht van de bovenliggende muur op te vangen en te verdelen naar de zijkanten van de opening. Dit voorkomt dat de opening inzakt of dat het metselwerk boven de opening beschadigd raakt. Lateien kunnen worden vervaardigd uit verschillende materialen, waaronder beton, baksteen en staal.

Stalen Lateien: Eigenschappen en Voordelen

Stalen lateien onderscheiden zich van beton- en baksteenlateien door hun hogere toelaatbare belasting. Dit maakt ze een geschikte keuze voor situaties waar een grotere draagkracht vereist is. Stalen lateien zijn doorgaans dunner dan beton- of baksteenlateien, wat voordelig kan zijn bij renovaties waar de beschikbare ruimte beperkt is. De stalen lateien die worden besproken zijn thermisch verzinkt, wat betekent dat ze zijn voorzien van een zinklaag ter bescherming tegen corrosie, slijtage en roestvorming. Dit verzinkingsproces valt onder galvaniseren en vereist doorgaans geen nabehandeling. Deze lateien worden geproduceerd volgens Europese normen en NEN EN ISO 1461.

Soorten Stalen Lateien en Afmetingen

Stalen lateien zijn verkrijgbaar in verschillende lengtes, waaronder 105 cm, 123,5 cm, 135 cm, 165 cm, 180 cm, 225 cm, 240 cm, 270 cm en 300 cm. De dikte van het staal is vaak 3 mm. Verschillende afmetingen zijn beschikbaar, zoals 125x91 mm, 91x91 mm en 80x91 mm. Bij het bestellen wordt aanbevolen om 5% extra lateien te bestellen om rekening te houden met eventuele zaagverliezen of onvoorziene omstandigheden.

Installatie van Stalen Lateien

De installatie van stalen lateien vereist zorgvuldigheid en precisie. Ze worden geplaatst boven raam- of deurkozijnen en vastgezet met behulp van cement en metselgereedschap. In sommige gevallen kunnen de lateien worden afgewerkt met bakstenen of gevelstenen, waarbij een klein randje staal zichtbaar kan blijven. Bij spouwmuurconstructies worden lateien vaak verstevigd en goed aangehecht door een hoeklijn van staal.

Lateien in Spouwmuurconstructies: Historische Problemen en Huidige Praktijken

Historisch gezien zijn spouwmuurconstructies verankerd met verzinkt stalen spouwankers. Echter, deze ankers zijn gevoelig voor slijtage en roest in vochtige klimaten, wat hun levensduur beperkt. Oorspronkelijk werd de levensduur van een gebouw geschat op 60 tot 100 jaar, terwijl de levensduur van de verzinkt stalen spouwankers slechts 25 tot 35 jaar was, volgens de leverancier. Dit probleem kan leiden tot instabiliteit van de gevel.

Geveldragers en Constructieve Verbindingen

In complexe constructies, zoals kopgevels met rondingen, kan een geveldrager staalconstructie worden aangebracht om een deel van het buitenblad te ondersteunen. Destructief onderzoek kan aantonen of er nog een constructieve verbinding aanwezig is tussen het buitenblad en het binnenblad van de spouwmuur. In gevallen waar deze verbinding ontbreekt, kan het metselwerk boven de geveldrager afschuiven, wat een acuut veiligheidsrisico vormt. In dergelijke situaties is het cruciaal om onmiddellijk de gemeentelijke bevoegde instanties en hulpdiensten in te schakelen en de doorgang onder de instabiele gevel af te zetten.

Herstel van Beschadigd Metselwerk

Na het stabiliseren van de fundering en het tot rust komen van scheurvorming in het metselwerk, kan het herstel worden uitgevoerd door een ervaren gevelonderhoud aannemer. Dit herstel kan het vervangen van beschadigde lateien, het verstevigen van de constructieve verbindingen en het herstellen van het metselwerk omvatten.

Mortelgebruik in Metselwerk

Historisch gezien zijn kalkhoudende betonmortels gebruikt in constructies zoals de Muur van Hadrianus (122-130 na Christus). Van 600 tot 1600 na Christus waren gangbare mortels gebruikt voor het bouwen en pleisteren van muren. Bij het herstellen van metselwerk wordt vaak gebruik gemaakt van metselmortel en portlandcement voor het afwerken van voegen.

Toepassingen van Lateien

Lateien worden gebruikt voor het opvangen van het metselwerk en de eventuele daarop rustende belasting in een gevelopening. Ze worden boven raam- of deurkozijnen geplaatst en de uiteinden zijn bevestigd in de aangrenzende wanddelen. Lateien kunnen zichtbaar worden gelaten of worden afgewerkt met bovenliggend metselwerk.

Verschillen tussen Soorten Lateien

Betonnen lateien blijven zichtbaar in de buitengevel, terwijl lateien die in een binnenmuur worden gebruikt vaak worden afgewerkt met stucwerk. Baksteenlateien hebben een roodachtige kleur en blijven ook zichtbaar in de buitengevel, maar vallen minder op door hun samenstelling. Stalen lateien zijn dunner en worden afgewerkt met bakstenen of gevelstenen, waarbij een klein randje staal zichtbaar kan blijven.

Conclusie

Stalen lateien zijn een betrouwbare en duurzame oplossing voor het opvangen van belastingen in metselwerkconstructies. Hun hogere toelaatbare belasting en corrosiebestendigheid maken ze een aantrekkelijk alternatief voor traditionele materialen zoals beton en baksteen. Correcte installatie en aandacht voor de constructieve verbindingen in spouwmuurconstructies zijn essentieel om de stabiliteit en veiligheid van het gebouw te waarborgen. Het is belangrijk om bij de keuze van lateien rekening te houden met de specifieke eisen van het project en de lokale bouwvoorschriften.