Trasraam en Cementraam: Constructie tegen Optrekkend Vocht en Materialen

Published by Redactie on september 4, 2025 | Category metselwerk

Inleiding

Dit artikel behandelt het trasraam en cementraam, traditionele constructies die werden toegepast om optrekkend vocht in metselwerk te voorkomen. De informatie is gebaseerd op historische bouwpraktijken en de eigenschappen van gebruikte materialen. Hoewel moderne funderingen vaak een betere kering bieden, kan kennis van deze technieken relevant zijn bij renovaties van oudere gebouwen of specifieke situaties waar optrekkend vocht een probleem vormt. De focus ligt op de constructie, gebruikte materialen, en de redenen voor het gebruik van deze technieken. De beschikbare informatie is beperkt en richt zich voornamelijk op de basisprincipes en materialen.

Het Doel van een Trasraam en Cementraam

Het primaire doel van zowel een trasraam als een cementraam is het tegenhouden van optrekkend vocht. Optrekkend vocht kan leiden tot schade aan metselwerk, zoals loslatende pleister, zoutuitbloeiingen en aantasting van de constructie. Beide constructies bestaan uit metselwerk, opgemetseld in harde klinkers met een waterdichte mortel. De constructies bevinden zich in de onderste lagen van het metselwerk, vaak gedeeltelijk onder het maaiveld.

Constructie en Afmetingen

Een trasraam bestaat uit acht tot tien lagen metselwerk, terwijl een cementraam minimaal tien tot twaalf lagen vereist. Van deze lagen bevinden er vijf zich boven het maaiveld. De constructie is bedoeld om een barrière te vormen tegen het opstijgen van vocht vanuit de grond. In moderne nieuwbouw, waar betonfunderingen gangbaar zijn, wordt een speciaal trasraam vaak als overbodig beschouwd, mits de fundering zelf een goede kering biedt en de onderste lagen uit harde klinkers en een harde metselspecie bestaan.

Materialen: Klinkers en Mortel

De keuze van materialen is cruciaal voor de effectiviteit van een trasraam of cementraam. Traditioneel werden harde klinkers (trasklinkers) gebruikt, gemetseld met een waterdichte mortel. Oorspronkelijk werd tras (een vulkanische as) verwerkt in de mortel, later verving portlandcement dit.

Klinkers

Oude klinkers, die in veldovens werden gebakken, waren bijzonder geschikt vanwege hun geringe porositeit. De stenen die het dichtst bij de vuurhaard zaten, waren het hardst gebakken en dus het minst poreus. Men kon de hardheid van de klinkers testen door ze tegen elkaar te tikken; de stenen die het helderst klonken, waren de meest vochtbestendige. Deze klinkers werden niet alleen voor trasramen gebruikt, maar ook voor bestratingen, vandaar de term "klinkers". Moderne kleiklinkers, die speciaal voor bestrating hard gebakken worden, kunnen volgens een bron ook geschikt zijn voor het metselen van een trasraam.

Mortel

De traditionele mortel voor een trasraam bestond uit traskalk en zand, in een verhouding van één deel traskalk op drie delen zand. Er werden geen andere toevoegingen gebruikt. Deze mortel was smeuïg en kleverig genoeg om goed te verwerken. Een alternatieve mortel, trascement, is CEM IV/B (P) 32,5 N, samengesteld uit portlandcement CEM I 32,5 R en tras volgens DIN 51043. Dit bindmiddel bevat ongeveer 40% tras en is geschikt voor het produceren van zachte, goed verwerkbare en resistente mortels. Het gebruik van trascement vermindert het risico op kalkuitslag. Het is belangrijk om geen cement te gebruiken bij het maken van de mortel, maar traskalk.

Voordelen van een Cementraam

Naast het tegengaan van optrekkend vocht, biedt een cementraam ook bescherming tegen binnendringend vocht door bijvoorbeeld opspattend regenwater. Een goed uitgevoerd cementraam vermindert de kans op zoutuitbloeiingen en de daaruit voortvloeiende schade aan het metselwerk.

Uitvoering en Aandachtspunten

Bij het metselen van een trasraam of cementraam met klinkers is het belangrijk om aandacht te besteden aan de hechting van de mortel aan de stenen. Een proefmetselwerk met oude straatklinkers toonde aan dat de stenen gemakkelijk los konden tikken, wat suggereert dat de "penetratie" van de specie niet goed was. Dit kan te wijten zijn aan vocht in de stenen of tijdens het drogen. Het is raadzaam om tips te zoeken voor het metselen van straatklinkers met trascement, en mogelijk de droogtijd te verlengen.

Toepassing in Moderne Bouw en Renovatie

In de moderne bouw is de noodzaak van een trasraam vaak afgenomen door de toepassing van betonfunderingen. Echter, bij renovaties van oudere gebouwen kan het herstellen of aanbrengen van een trasraam een effectieve manier zijn om optrekkend vocht te bestrijden. Bij de bouw van een schuurtje op een betonvloer werden bijvoorbeeld poeren van straatklinkers gebruikt, chemisch verankerd in het beton. De randen van het metselwerk, die tussen de poeren komen, zijn halfsteens gemetseld. Hierbij is het belangrijk om voorzichtig te zijn met boren in het metselwerk om het niet te beschadigen.

Beeldkwaliteit en Integratie in de Omgeving

In sommige gevallen, zoals bij de bouw van complexen nabij dijken, kunnen specifieke eisen gelden voor de materialisering van de gevel. Zo kan transparantie rond de entree gewenst zijn om een doorzicht te creëren. Accenten in de materialisering, zoals in de plint of bovenste laag, kunnen de functionele leesbaarheid van het gebouw verbeteren. Bij gebouwen die over een talud heen gebouwd worden, kan de ruimte eronder worden afgesloten met een groene afrastering om het gevoel te versterken dat het gebouw in de overgangszone is gelegen.

Regelgeving en Afwijkingen

Lokale regelgeving kan afwijkingen vereisen in de materialisering, bijvoorbeeld rond de entree van een complex, waar transparantie gewenst kan zijn. De plint aan de dijkzijde kan beperkingen opleggen aan de bebouwingsmogelijkheden vanwege eisen van waterbeheerinstanties.

Conclusie

Het trasraam en cementraam zijn traditionele constructies die effectief kunnen zijn in het voorkomen van optrekkend vocht. De keuze van materialen, met name harde klinkers en een waterdichte mortel op basis van traskalk of trascement, is cruciaal. Hoewel moderne bouwtechnieken vaak een betere kering bieden, kan kennis van deze technieken waardevol zijn bij renovaties van oudere gebouwen of specifieke situaties. De beschikbare informatie is beperkt, maar geeft een inzicht in de basisprincipes en materialen die gebruikt werden bij de constructie van deze vochtwerende systemen.