Uitbloeiing en Uitslag op Metselwerk: Oorzaken, Preventie en Behandeling

Inleiding

Uitbloeiing en uitslag op metselwerk zijn veelvoorkomende problemen die het esthetisch aanzien van een gevel kunnen aantasten. Deze verschijnselen manifesteren zich als vlekken, vergrijzing, of witte afzettingen op het metselwerk en kunnen variëren in ernst en persistentie. De oorzaken zijn divers, variërend van de samenstelling van de gebruikte materialen tot de weersomstandigheden tijdens en na het metselen. Dit artikel behandelt de verschillende vormen van uitbloeiing en uitslag, de onderliggende oorzaken, preventieve maatregelen en mogelijke behandelmethoden, gebaseerd op beschikbare informatie. Het is belangrijk te benadrukken dat het identificeren van het type uitslag vaak lastig is en dat vakkundig werken essentieel is voor zowel preventie als succesvolle behandeling.

Verschillende Vormen van Uitbloeiing en Uitslag

Er zijn verschillende vormen van uitbloeiing en uitslag die op metselwerk kunnen voorkomen. De meest voorkomende zijn:

• Uitbloeiing (uitbloei of uitslag): Dit zijn vlekken op metselwerk, die soms vanzelf verdwijnen door regen, maar andere vormen zijn moeilijk te verwijderen.
• Vergipsing (vergrauwing): Dit is een late uitbloei van gips, die pas na maanden of jaren kan optreden. Het verschijnt als een dunne, grijs-witte waas en is vaak niet of nauwelijks oplosbaar in water.
• Uitspoeling: Dit betreft het naar de oppervlakte komen van zouten door vochttransport, resulterend in witachtige vlekken of poederachtige afzettingen.
• Cementsluier en Kalksluier: Dit zijn afzettingen van cement of kalk op het oppervlak van het metselwerk, vaak veroorzaakt door onvoldoende carbonatatie.

Oorzaken van Vroege Witte Uitslag

Vroege witte uitslag, die tijdens of kort na het metselen zichtbaar wordt, wordt voornamelijk veroorzaakt door de aanwezigheid van oplosbare zouten in de gebruikte materialen. Deze zouten, afkomstig van de bakstenen en de mortel, worden door vocht naar het oppervlak getransporteerd. Door verdamping van het vocht kristalliseren de zouten als witachtige vlekken. Specifieke oorzaken zijn:

• Oplosbare zouten in bakstenen: De grondstof voor bakstenen kan zwavelhoudend zijn, wat resulteert in de aanwezigheid van oplosbare zouten.
• Zouten in mortel: Cement en kalk in de metsel- en voegmortel kunnen stoffen bevatten die met baksteen reageren, zoals natrium- en kaliumoxiden en natriumsulfaat.
• Capillair transport: Vocht trekt door de poriën van zowel baksteen als voegwerk, waardoor zouten naar het oppervlak worden getransporteerd.
• Weersomstandigheden: Regen en zon bevorderen het transport van vocht en de daaropvolgende kristallisatie van zouten.

Oorzaken van Late Uitbloeiing (Vergipsing)

Vergipsing, of late uitbloei van gips, treedt vaak pas na maanden of jaren op. Deze vorm van uitslag wordt gekenmerkt door een witte waas die voornamelijk op gevels blootgesteld aan regen en zon verschijnt. De oorzaak is complex en nog niet volledig begrepen, maar er zijn aanwijzingen dat:

• Ettringiet: De aanwezigheid van ettringiet, een sulfaatbron, kan een rol spelen bij het ontstaan van vergipsing.
• Poriestructuur: De porieverdeling en diameter van de poriën in het metselwerk beïnvloeden het transport van vocht en zouten.
• Mortel en steen: Het is nog onduidelijk in hoeverre de mortel, de steen, of een combinatie van beide verantwoordelijk is voor het ontstaan van dit type uitslag.

Preventieve Maatregelen

Het voorkomen van uitbloeiing en uitslag is complex, maar er zijn verschillende maatregelen die genomen kunnen worden om de kans op het ontstaan ervan te verminderen:

• Vermijd metselen en voegen bij regen: Dit voorkomt dat overtollig vocht in het metselwerk trekt en de carbonatatie belemmert.
• Dek het metselwerk af: Bescherm het metselwerk tegen regen en felle of langdurige zonneschijn.
• Voorkom waterstroming: Laat water niet over het metselwerk stromen, inclusief regenwater en water van tijdelijke afvoeren.
• Bescherm tegen opstijgend vocht: Zorg voor een goede combinatie van baksteen en metselmortel/voegmortel om wateropname te minimaliseren.
• Gebruik schoon materiaal: Gebruik schoon water, zand en andere materialen.
• Vermijd additieven: Maak zo mogelijk geen gebruik van additieven in de mortel, zoals sulfaten en bindtijdverlengers.
• Vermijd contact met ijzer en hout: Plaats geen ijzeren voorwerpen of bloedend hout tegen het metselwerk.
• Gebruik uitbloeiingsarme mortel: Overweeg het gebruik van een uitbloeiingsarme of uitslagremmende doorstrijkmortel.

Behandeling van Uitbloeiing en Uitslag

Het verwijderen van uitbloeiing en uitslag kan lastig zijn, vooral als het zich al langere tijd heeft gevormd. Verschillende methoden kunnen worden toegepast, afhankelijk van het type uitslag en de ernst van de aantasting:

• Water: Vroege uitslag kan soms met water worden verwijderd.
• Mechanisch reinigen: Vergipsing, die later ontstaat, is vaak moeilijk te verwijderen en vereist mechanische reiniging.
• Zuurbehandeling: Kalkuitslag kan worden behandeld met een zoutzuuroplossing, na het bevochtigen van het oppervlak met zuiver water.
• Reinigingsmiddelen: Voor cementsluier kan een reinigingsmiddel op basis van sulfaminezuur worden gebruikt.
• Papje van gezuiverde klei: Een papje van gezuiverde zandige klei kan worden aangebracht om zouten uit het metselwerk te trekken.
• Stralen met glasparels of olivinezand: Dit is een intensieve methode voor hardnekkige uitbloeiing, maar vereist bescherming van de omgeving.
• Hydrofoberen: Het aanbrengen van een hydrofobe coating kan de wateropname verminderen en verdere uitbloeiing voorkomen.

Calcium-Guard als Preventieve Maatregel

Calcium-Guard is een additief dat speciaal is ontwikkeld om vrije kalkuitbloeiing te voorkomen of te verminderen tijdens het hydratatie- en uithardingsproces van metsel- en voegmortels. Het voorkomt dat vrije kalk door vochttransport het oppervlak van het metselwerk bereikt.

Verantwoordelijkheid van de Aannemer

In gevallen van uitbloeiing is het belangrijk om de verantwoordelijkheid van de aannemer te bepalen. In sommige gevallen kan de aannemer verantwoordelijk zijn voor het herstel van de gevel, bijvoorbeeld door het aanbrengen van een pleisterlaag of verflaag. Het is raadzaam om dit in de offerte op te nemen.

Conclusie

Uitbloeiing en uitslag op metselwerk zijn complexe problemen met diverse oorzaken. Preventie is de sleutel, door zorgvuldig te werken met de juiste materialen en weersomstandigheden in acht te nemen. Indien uitbloeiing optreedt, is het belangrijk om het type uitslag te identificeren en de juiste behandelmethode toe te passen. Vakkundig advies en uitvoering zijn essentieel voor een succesvol resultaat.

Bronnen

1. https://www.joostdevree.nl/shtmls/uitbloeiing.shtml