Ventilatie in Metselwerk: Typen, Toepassingen en Controle

Published by Redactie on september 4, 2025 | Category metselwerk

Introductie

Ventilatie in metselwerk is essentieel voor het beheer van vocht, het behoud van constructie-integriteit en het creëren van een gezonde leefomgeving. Verschillende methoden en systemen zijn beschikbaar, variërend van natuurlijke ventilatie via stootvoegen tot mechanische systemen met warmteterugwinning. Dit artikel behandelt de verschillende typen ventilatie in metselwerk, de toepassing van ventilatieroosters, controleprocedures en de integratie van ventilatie met moderne isolatietechnieken, gebaseerd op beschikbare gegevens.

Natuurlijke Ventilatie via Stootvoegen

Open stootvoegen, gelegen vlak boven het maaiveld en de fundering, vormen een traditionele methode voor ventilatie in spouwmuurconstructies. Deze voegen dienen primair voor vochtafvoer en ventilatie. De classificatie van spouwmuurventilatie is als volgt: niet-geventileerde, zwak-geventileerde en sterk-geventileerde spouw. Een sterk-geventileerde spouw wordt gekenmerkt door stootvoegloos metselwerk, wat de meeste ventilatie biedt. Het gebruik van lijm in plaats van voegmortel kan leiden tot het weglaten van stootvoegen, hoewel dit risico's met zich meebrengt, zoals een verhoogd risico op waterinfiltratie, vooral rondom raam- en deuropeningen. Secuur metselwerk is cruciaal bij stootvoegloos werk om afwijkingen te minimaliseren.

Verschillende Ventilatiesystemen voor Woningen

Er bestaan verschillende typen mechanische ventilatiesystemen voor woningen. Type B combineert mechanische luchttoevoer met natuurlijke luchtafvoer. Verse lucht wordt via kanalen aangevoerd door een ventilator, terwijl de afvoer plaatsvindt via verticale bouwkundige kanalen aangesloten op keuken, toilet en badkamer. Dit systeem wordt in Nederland zelden toegepast. Type C maakt gebruik van natuurlijke luchttoevoer via regelbare ventilatievoorzieningen in de gevel en mechanische luchtafvoer via een kanalensysteem met een afzuigunit. Dit systeem is nog steeds populair in nieuwbouwwoningen. Het is belangrijk om voldoende verse lucht te waarborgen, vooral in energiezuinige en luchtdichte woningen. Systemen met winddruk- of elektronisch geregelde kleppen in de toevoerroosters kunnen tochtklachten verminderen en tijdsturing of CO2-regeling mogelijk maken.

Inregelen van Mechanische Ventilatiesystemen

Het correct inregelen van een gebalanceerd mechanisch ventilatiesysteem bestaat uit twee stappen: het instellen van de ventilatoren in de warmteterugwinning (WTW)-unit en het inregelen van de toevoer- en afvoerventielen. De ventielen moeten worden ingesteld volgens de kanalenberekening. Ramen en deuren dienen gesloten te zijn tijdens het inregelen. De WTW-unit moet op de stand staan die de nominale ventilatiecapaciteit realiseert. De volumestroom van elk ventiel moet worden gemeten met een compenserende volumestroommeter. Het verschil tussen de gemeten en de ontwerpvolumestroom mag maximaal 5% bedragen. Indien de luchtvolumestroom niet is vastgelegd in het ontwerp of de gemeten waarde meer dan 5% afwijkt, moet een uitgebreide proportionele inregelprocedure worden gevolgd. Het is essentieel om de juiste typen ventielen te gebruiken (toevoer- en afvoerventielen) en deze te borgen in de ingestelde stand om ontregeling tijdens reiniging te voorkomen. De waarden moeten worden genoteerd in inregelstaten en het systeem moet worden opgeleverd met een inregel- of meetrapportage.

Ventilatie en Kruipruimte

Ventilatie van de kruipruimte is belangrijk voor het behouden van een gezonde vochtbalans in de constructie en het voorkomen van ophoping van ongewenste gassen en dampen. Ventilatieroosters, vaak 10 centimeter breed en 5 centimeter hoog, zorgen voor luchtstroom en kunnen de luchtvochtigheid in de kruipruimte verlagen. Deze roosters moeten altijd open blijven en soms zijn er te weinig roosters in de gevels aanwezig. Bij kruipruimte-isolatie is goede ventilatie extra belangrijk.

Spouwmuurventilatie en Roosters

Ventilatieroosters in de spouwmuur zijn bedoeld om een luchtstroom van binnen naar buiten en vice versa te creëren, waardoor vocht kan ontsnappen en frisse lucht binnenkomt. Deze roosters voorkomen ook de toegang van ongedierte. Het is belangrijk om te overwegen om een professional in te schakelen voor ongediertebestrijding. Er zijn verschillende producten verkrijgbaar voor spouwventilatie, zoals muurbuizen met roosters en kunststof voegroosters, in diverse maten en soorten. Het is belangrijk om open stootvoegen niet te verwarren met ventilatieroosters voor de kruipruimte, aangezien deze kokers doorlopen tot aan de kruipruimte en niet in de spouw eindigen.

Controle van Ventilatie- en Rookkanalen

De controle van ventilatie- en rookkanalen omvat de beoordeling van de materialen, de aanwezigheid van blokkades, de aanwezigheid van tractie, de dichtheid van de wanden, de staat van scheidingswanden en de ligging ten opzichte van het dak, gebouwen en bomen. Om congestie vast te stellen, kan een bol van 3 kg en maximaal 10 cm groot van bovenaf naar beneden worden gebracht. Als de bol ongehinderd passeert, is het kanaal vrij. De isolatie en dichtheid kunnen worden bepaald met behulp van de rookmethode, waarbij een brandend touw gedrenkt in benzine of een bundel stro wordt gebruikt. Als rook in nabijgelegen kamers of kanalen verschijnt, zijn de wanden niet dicht. De zuiverheid van de wanden en de dichtheid kunnen worden gecontroleerd door een elektrische lamp tot 500 W in de schoorsteen te laten zakken. Als er licht zichtbaar is in aangrenzende kanalen, zijn er hiaten.

Warmteterugwinning en Ventilatie

Een innovatieve benadering van mechanische ventilatie, zoals toegepast in de Brabantwoningen, maakt gebruik van warmteterugwinning uit de afgevoerde ventilatielucht. Deze warmte wordt niet direct teruggegeven aan de verse lucht, maar dient als bronwarmte voor een ventilatiewarmtepomp. De verse lucht komt onverwarmd de woning binnen. Om tocht te minimaliseren, wordt een ventilatiegordijnkoof toegepast, waardoor de verse lucht langs het plafond binnenkomt. De ventilatie wordt geregeld op basis van de warmtevraag: bij een hogere warmtevraag wordt de ventilatie verhoogd om meer bronwarmte voor de warmtepomp beschikbaar te stellen.

Oriëntatie en Zonwering

De oriëntatie van een woning ten opzichte van de zon heeft invloed op de warmtebelasting. Woningen op oost-west oriëntatie hebben meer last van de zon dan woningen met een zuidelijke oriëntatie. Dakoverstekken, balkons, markiezen, uitvalschermen en zonwerende folies kunnen dienen als natuurlijke zonwering. Een ventilator verbruikt minder energie dan een airconditioner en kan vaak voldoende zijn. Een mediterraanse benadering, waarbij ramen en luiken 's ochtends worden gesloten en 's avonds worden geopend, kan ook effectief zijn.

Conclusie

Effectieve ventilatie in metselwerk is cruciaal voor het behoud van een gezonde en duurzame woning. De keuze tussen natuurlijke en mechanische ventilatie, de juiste toepassing van ventilatieroosters en de regelmatige controle van kanalen zijn essentieel. Moderne systemen met warmteterugwinning bieden mogelijkheden voor energiebesparing en comfort. Het correct inregelen van mechanische ventilatiesystemen en het waarborgen van voldoende verse lucht zijn van groot belang voor een optimaal binnenklimaat.

Bronnen

ventilatie