Ventilatieopeningen in Metselwerk: Normen, Toepassingen en Beoordeling van Luchtspouwen

Published by Redactie on september 4, 2025 | Category metselwerk

Introductie

Dit artikel behandelt de constructie en beoordeling van ventilatieopeningen in metselwerk, met name in relatie tot spouwmuurventilatie. De informatie is gebaseerd op beschikbare normen en richtlijnen, en behandelt aspecten zoals de vereisten voor ventilatiekanalen, het onderscheid tussen verschillende soorten openingen, en de impact van deze openingen op de warmteweerstand van de gevel. De focus ligt op het correct toepassen van ventilatieopeningen om vochtproblemen te voorkomen en te voldoen aan de geldende bouwvoorschriften. De beschikbare informatie is echter beperkt en een volledig beeld van alle aspecten is niet mogelijk.

Constructie van Ventilatiekanalen

Bij de constructie van ventilatie- en schoorsteenkanalen in metselwerk is het verboden om deze direct in het metselwerk te plaatsen. Ze moeten afzonderlijk worden uitgevoerd. Het wordt aangeraden ventilatiekanalen parallel aan de schoorsteen te plaatsen, aangezien de warmte van de schoorsteen de lucht in het ventilatiekanaal verwarmt, wat de trek bevordert. Het metselwerk rondom deze kanalen is afhankelijk van de muurdikte; bij 380 mm is eenrijig metselwerk gebruikelijk, terwijl 640 mm dikke muren dubbelrijig metselwerk vereisen. De afmetingen en het type metselwerk zijn afhankelijk van de kracht van het verwarmingssysteem, de oppervlakte van de ruimte en het doel van het gebouw.

Bij de bouw van een steenkanaal zijn specifieke parameters van belang, die afhangen van de eigenschappen van de gebruikte steen. Om afkoeling te voorkomen, kan een gemetselde ladder in het ventilatiesysteem worden opgenomen. Deze ladder fungeert als een barrière en vertraagt de afvoer van verwarmde lucht, waardoor de warmte gedeeltelijk aan de ruimte wordt afgegeven.

Open Stootvoegen: Functie en Beoordeling

Open stootvoegen zijn verticale openingen tussen bakstenen in een metselwerkmuur. Deze worden bewust open gelaten om de achterliggende spouw te ventileren en eventueel binnengedrongen water af te voeren. Ze worden vaak toegepast onder en boven gevelopeningen, kort boven het terrein, boven ingemetselde waterkeringen bij kozijnen en vlak onder het dak.

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen open stootvoegen bestemd voor ventilatie en diegene voor de afvoer van doorgeslagen regenwater. Open stootvoegen bestemd voor afvoer van doorgeslagen regenwater worden niet als ventilatieopeningen beschouwd. De invloed van open stootvoegen bestemd voor ventilatie op de totale vochthuishouding van het gemetselde buitenspouwblad wordt als verwaarloosbaar beschouwd.

Volgens de NTA 8800:2024 en NPR 2068:2022 worden open stootvoegen voor spouwventilatie anders beoordeeld dan die voor afvoer van regenwater. Het effect van open stootvoegen op de droging van de spouw en het metselwerk wordt als verwaarloosbaar beschouwd en is daarom niet noodzakelijk. Indien toch open stootvoegen worden toegepast voor droging van de spouw, wordt de spouw volgens tabel 4 van NPR 2068:2022 beoordeeld als ‘zwak geventileerd’, wat nadelige gevolgen kan hebben voor de Rc-waarde van de gevelconstructie. Dit geldt uitgaande van een effectieve luchtspouw van meer dan 20 mm.

Andere Horizontale en Verticale Openingen

Naast open stootvoegen komen ook andere horizontale en verticale naden voor, zoals de naad tussen de bovendorpel/spouwlat van het kozijn en de bovenliggende latei, de aansluiting tussen de onderdorpel van het kozijn en de raamdorpel, en de aansluiting van de dakrand en dakgoot met het opgaande metselwerk. De criteria van NEN-EN-ISO 6946, zoals opgenomen in NTA 8800, zijn niet goed bruikbaar voor deze naden. NPR 2068:2022 geeft daarom praktijkbenaderingen om de warmteweerstand van de spouw te bepalen.

Vereisten voor Ventilatiekanalen

Er zijn specifieke vereisten voor ventilatiekanalen. Hoe kleiner de horizontale delen, hoe efficiënter de ventilatie. Indien horizontale delen noodzakelijk zijn, mogen deze lang zijn en zijn bochten toegestaan. Een cirkelvormige doorsnede is effectiever dan een rechthoekige, waarbij een minimale diameter van 120 mm wordt aanbevolen. Ventilatieopeningen moeten worden geplaatst op een afstand van maximaal 10 cm van het plafond.

De minimale lengte van ventilatiekanalen gemaakt van hittebestendige steen is 12,5 cm, de helft van de gebruikelijke steenmaat. De hoogte van de schachtkop is afhankelijk van de afstand tot de nok van het dak. Als de afstand minder dan 1,5 m is, moet de buis 50 cm boven de nok uitsteken. Bij een afstand van 1,5 tot 3 m moet de buis op hetzelfde niveau als de nok zijn. Bij een afstand van meer dan 3 m wordt de hoogte berekend door een lijn te trekken van de rand naar de kop van de buis met een hoek van 10 graden onder de horizon. Indien er een borstwering op het dak aanwezig is of een hogere structuur in de buurt staat, moet de hoogte van de buis worden verhoogd.

Regelgeving en Normen

De constructie van ventilatie- en schoorsteenkanalen wordt geregeld door diverse documenten, waaronder SNiP "Verwarming, ventilatie en airconditioning", SNiP "Gastoevoer", en "Veiligheidsregels in de gasindustrie". Op basis van deze documenten wordt een bouwventilatieproject ontwikkeld, waarbij berekeningen worden gemaakt rekening houdend met de benodigde luchtuitwisseling. Voor een woonkamer is 3 kubieke meter lucht per uur per vierkante meter voldoende, voor badkamers tot 25 kubieke meter, voor de keuken minimaal 60 kubieke meter, en bij gebruik van een gasfornuis zelfs 100 kubieke meter per uur. Koken in de keuken met kunststof ramen is alleen mogelijk bij gebruik van een afzuigkap.

Toepassing in de Praktijk en Vragen

In de praktijk komen vragen voor over de toelaatbaarheid van ventilatieopeningen in zijgevels op de erfgrens. Volgens een forumdiscussie is het toegestaan om open stootvoegen in het metselwerk te hebben. Echter, de context van de vraag betreft een brandgang, en de toegestaanheid kan afhangen van de openbaarheid van deze gang.

Plastic buizen in bestaande schoorstenen

Het modificeren van een oude bakstenen schoorsteen met plastic buizen is toegestaan, waarbij de buis als een mouw in het kanaal wordt geplaatst. Dit is een methode om de trek te verbeteren, mits er voldoende trek is. Voldoende trek ontstaat door het verschil in luchtdruk op verschillende hoogtes.

Conclusie

De constructie en beoordeling van ventilatieopeningen in metselwerk vereist aandacht voor de geldende normen en richtlijnen. Open stootvoegen kunnen een rol spelen bij de ventilatie van de spouw, maar hun invloed op de warmteweerstand moet worden overwogen. Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen open stootvoegen voor ventilatie en die voor afvoer van regenwater. De vereisten voor ventilatiekanalen, zoals de diameter, lengte en hoogte, moeten worden nageleefd om een efficiënte ventilatie te garanderen. De beschikbare informatie is echter beperkt en een volledig beeld van alle aspecten is niet mogelijk.

Bronnen

ventilatieopening