Verbruik van Metselspecie: Een Uitgebreide Handleiding voor Nauwkeurige Berekeningen

Published by Redactie on september 4, 2025 | Category metselwerk

Inleiding

Het correct inschatten van het benodigde metselwerk is cruciaal voor een succesvol bouw- of renovatieproject. Dit artikel biedt een gedetailleerd overzicht van het verbruik van metselmortel (specie), gebaseerd op factoren zoals steenformaat, voegdikte en het type steen. De informatie is bedoeld voor zowel ervaren bouwprofessionals als doe-het-zelvers. Verschillende bronnen geven indicaties voor het verbruik per vierkante meter en per aantal stenen, waarbij rekening gehouden moet worden met mogelijke variaties in verbruik afhankelijk van de specifieke toepassing en de gebruikte materialen.

Samenstelling en Typen Metselspecie

Metselspecie is een mengsel van zand, cement en water, gebruikt voor het verbinden van stenen bij het opbouwen van muren. De verhouding van deze componenten is afhankelijk van de toepassing en het type steen. Een standaard verhouding is 1:3 (cement:zand) in volumedelen, waaraan ongeveer 0,5 deel water wordt toegevoegd. Er bestaan verschillende soorten specie, waaronder metselmortel met kalk en metselmortel zonder kalk. Metselspecie met kalk wordt vaak gebruikt voor zuigende stenen, zoals bakstenen en kalkzandstenen, terwijl specie zonder kalk geschikt is voor niet-zuigende stenen, zoals betonklinkers en keramische stenen.

Verbruik per Vierkante Meter

Het verbruik van metselmortel wordt uitgedrukt in liters per vierkante meter (m²). Voor een standaard halfsteensmuur wordt een verbruik van 30-35 liter per m² aangehouden. Voor een steensmuur is dit 60-70 liter per m². Deze waarden zijn afhankelijk van de voegdikte, die meestal tussen de 10 mm en 12 mm ligt. Verschillende bronnen bevestigen deze richtlijnen, hoewel het daadwerkelijke verbruik kan variëren.

Verbruik per Aantal Stenen

Een andere manier om het verbruik te berekenen is per aantal stenen. Voor 2000 stenen in waalformaat is ongeveer 1 kuub (1 m³) metselzand en 12 zakken metselcement nodig. Voor 1000 metselstenen waalformaat is gemiddeld 0,5 m³ metselzand nodig. Een zak van 25 kg metselcement geeft ongeveer 15 liter specie en is voldoende voor ± 0,5 m² halfsteens metselwerk in waalformaat.

Verbruikstabellen per Steenformaat

De volgende tabel geeft een indicatie van het verbruik per steenformaat, gebaseerd op een voegdikte van 12 mm:

Steenformaat	Voegdikte	Stenen /m²	Verbruik /m²
Waalformaat 210x100x50 mm	12 mm	ca. 73	ca. 8 kg
Dikformaat 210x100x65 mm	12 mm	ca. 59	ca. 7 kg
Vechtformaat 210x100x40 mm	12 mm	ca. 87	ca. 9 kg
Hilversumsformaat 225x105x42 mm	12 mm	ca. 78	ca. 5 kg

Het is belangrijk op te merken dat deze tabel een indicatie geeft en dat het daadwerkelijke verbruik kan afwijken, afhankelijk van het steentype en de werkwijze van de metselaar. Stenen met een ‘frog’ of perforatie vereisen ongeveer 30% extra mortel bij traditioneel metselen. Bij dunbedmetselen is het verbruik circa 30 tot 35% lager, terwijl bij doorstrijken het verbruik circa 20% hoger is dan bij traditioneel metselen.

Invloed van Steen Zuiging

Het type steen heeft invloed op het benodigde verbruik van specie. Zuigende stenen, zoals bakstenen en kalkzandstenen, absorberen vocht uit de specie, waardoor er meer specie nodig is. Voor deze stenen wordt metselmortel met kalk aanbevolen. Niet-zuigende stenen, zoals betonklinkers en keramische stenen, vereisen minder specie en worden vaak gemetseld met specie zonder kalk.

Aanmaken van Metselspecie

Bij het zelf aanmaken van metselmortel is het aan te raden om zand en cement afwisselend te mengen, zodat alles goed gemengd raakt. Een suggestie is om eerst 2 scheppen zand, dan 1 schep cement en vervolgens nog 1 schep zand te mengen. Voor het aanmaken van 1 zak à 25 kg metselmortel is ongeveer 3,1 liter schoon water nodig.

Cementverbruik voor Beton

Hoewel de focus ligt op metselmortel, is het relevant om ook het cementverbruik voor beton te vermelden. Voor 1 m³ beton is ongeveer 400 kg droog cement, 650 kg metselzand en 1300 kg betongrind nodig. Dit komt neer op 13 zakken cement van 25 kg, 26 zakken zand van 25 kg en 52 zakken betongrind van 25 kg.

Algemene Tips en Aandachtspunten

Extra specie aanmaken: Maak altijd wat extra specie aan om morsen en onvoorziene omstandigheden op te vangen.
Specie niet ‘verbranden’: Let op dat de specie niet ‘verbrandt’ bij extreem warm weer. Houd de stenen vochtig en bewerk het metselwerk voorzichtig met een nevelende waterslang.
Afdekken bij vorst: Dek het metselwerk af als het ’s nachts vriest.
Houdbaarheid: Metselspecie heeft een minimale houdbaarheid van 18 maanden na productiedatum. Controleer de houdbaarheidsdatum op de zak.
Gebruik een calculator: Voor afwijkende steenmaten of complexe berekeningen kan een calculator, zoals die van MBI, gebruikt worden.

Toepassingen van Cement in Nederland

In Nederland wordt jaarlijks per inwoner circa 375 liter verharde betonproducten gebruikt. Ongeveer 150 liter hiervan wordt gebruikt voor de productie van straatstenen, tegels, betonnen metselblokken en -stenen. Ongeveer 140 liter wordt gebruikt voor elementen in de woning- en utiliteitsbouw, zoals vloer- en wandelementen, en dakpannen. Daarnaast wordt 50 liter gebruikt voor heipalen en 35 liter voor rioolbuizen en overige toepassingen.

Verbruik door Verschillende Partijen

De betonproductenindustrie verwerkt jaarlijks per inwoner circa 375 liter beton. Bouwmaterialenhandelaren verkopen voornamelijk verpakt cement aan aannemers, die nog eens zo'n 50 liter per inwoner per jaar op hun bouwplaatsen verwerken. Aannemers in de wegenbouw verwerken circa 35 liter per inwoner in verhardingsconstructies. De droge mortelindustrie gebruikt droge mortel voor vloer-, metsel- en voegspecies, goed voor 30 liter per inwoner per jaar.

Conclusie

Het bepalen van het juiste verbruik van metselmortel vereist een zorgvuldige overweging van verschillende factoren, waaronder steenformaat, voegdikte, steentype en de werkwijze van de metselaar. De hier gepresenteerde informatie, gebaseerd op diverse bronnen, biedt een solide basis voor het inschatten van de benodigde hoeveelheid specie. Het is essentieel om rekening te houden met mogelijke variaties en om altijd wat extra specie aan te maken om onvoorziene omstandigheden op te vangen.