Verticaal Metselwerk: Technieken, Toepassingen en Constructieve Overwegingen

Published by Redactie on september 4, 2025 | Category metselwerk

Inleiding

Verticaal metselwerk, ook wel staand metselwerk genoemd, is een metseltechniek waarbij de traditionele oriëntatie van het metselwerk 90 graden wordt gedraaid. Dit resulteert in verticale lintvoegen in plaats van de gebruikelijke horizontale. Hoewel het visuele effect opvallend is, vereist deze techniek specifieke aandacht voor constructieve stabiliteit en uitvoering. De beschikbare informatie richt zich voornamelijk op de constructieve aspecten, de noodzaak van verankering en wapening, en de materiaaleisen voor een succesvolle toepassing. Dit artikel behandelt de kenmerken van verticaal metselwerk, de constructieve overwegingen, de benodigde wapening, materiaaleisen en aandachtspunten bij de uitvoering, gebaseerd op de beschikbare documentatie.

Kenmerken van Verticaal Metselwerk

Traditioneel metselwerk is gebaseerd op een horizontale oriëntatie, waarbij de belasting van bovenliggende stenen wordt verdeeld over twee onderliggende stenen. Dit zorgt voor een stabiele constructie door het horizontale verband. In verticaal metselwerk is dit anders. De lasten worden hierbij opgenomen door de afschuifsterkte van het verticaal metselwerk. Dit betekent dat een goede hechtsterkte tussen de mortel en de gevelsteen essentieel is voor de stabiliteit van de constructie.

Constructieve Beperkingen en Hoogtebeperkingen

De constructieve stabiliteit van verticaal metselwerk is afhankelijk van verschillende factoren, waaronder de druksterkte van de gebruikte bakstenen en mortel, de verankering aan het achterliggende dragende metselwerk, en de hoogte van het verticale verband. Gegevens zijn onduidelijk vanwege tegenstrijdige rapporten over de exacte hoogtebeperkingen.

Echter, uit de beschikbare informatie blijkt dat, bij gebruik van bakstenen en mortel met een gemiddelde druksterkte van 10 N/mm² en een goede hechtsterkte, verticaal metselwerk, ingesloten tussen stijve muurvlakken met horizontaal verband, tot een hoogte van drie bouwlagen (8,60 meter) kan worden opgetrokken. Dit vereist wel een adequate verankering aan het achterliggende dragende metselwerk, met minimaal zes spouwankers per m². Het dragende metselwerk moet op elke verdieping een vloer hebben.

Bij een vrije rand, dus zonder aansluiting op een ander muurvlak, is het raadzaam de hoogte van het verticale verband te beperken, bijvoorbeeld tot 1,50 meter voor een muurhoogte van 4 meter. Voor hogere toepassingen kan wapening in de verticale randvoegen (lintvoegwapening) en verankering van de uiterste randen met lateihaken noodzakelijk zijn.

Noodzaak van Metselwerkwapening

Wanneer een metselverband niet voldoet aan de voorwaarden in de norm, is het in de regel noodzakelijk om metselwerkwapening aan te brengen. Dit geldt in het bijzonder voor metselverbanden die afwijken van traditionele patronen, zoals verticaal tegelverband met strekken. In dat geval moet in iedere horizontale voeg wapening worden aangebracht.

De hart-op-hart afstand van de wapening bedraagt doorgaans 250 tot 300 mm en moet over de volledige hoogte van het metselwerkvlak worden aangebracht. Het is belangrijk op te merken dat spouwankers en wapening niet in dezelfde lintvoeg geplaatst mogen worden.

De norm vereist dat de metselwerkwapening een prestatieverklaring heeft op basis van NEN-EN 845-3 en geclassificeerd is als constructieve wapening overeenkomstig dezelfde norm.

Materiaaleigenschappen en Maatvastheid

De keuze van de juiste bakstenen is cruciaal voor het succesvol uitvoeren van een metselverband, inclusief verticaal metselwerk. De maatspreiding van de metselbakstenen moet afgestemd zijn op het gekozen verband, conform NEN-EN 771-1, om een regelmatig resultaat te garanderen en het verloop van de stootvoegen te beperken.

Diverse Metselverbanden en Hun Vereisten

Naast verticaal metselwerk bestaan er diverse andere metselverbanden, zoals opengewerkt steens- of halfsteensverband (Braziliaans metselwerk) en wildverband. Bij het toepassen van deze verbanden, en zeker in combinatie met andere constructies zoals HSB (houtstructuur bouwsysteem), is een zorgvuldige voorbereiding en uitvoering essentieel. De combinatie van wildverband, spouwankers en HSB wordt als bijzonder complex beschouwd en vereist extra aandacht.

Aandachtspunten bij de Uitvoering

De uitvoering van verticaal metselwerk vereist meer vakmanschap, tijd en aandacht dan traditioneel metselwerk om een strakke en ‘volle’ gevel te realiseren. Het is belangrijk om de regels en normen nauwkeurig te volgen, met name bij het gebruik van afwijkende verbanden of constructies.

Er bestaat verwarring over de definities en omschrijvingen van metselverbanden, zoals blijkt uit verschillen tussen de Vakkennis Metselen en de BRL 2826-01. Dit kan leiden tot misverstanden op de bouwplaats en tussen architecten en aannemers. Daarom is een duidelijke omschrijving van de eisen waaraan het metselwerk moet voldoen essentieel om discussies achteraf te voorkomen.

Metselwerk zonder Strikte Verband

In moderne gevels wordt vaak gekozen voor metselwerk zonder strikt verband, zoals tegelverband, dat verticaal, horizontaal, met strekken of met koppen kan worden uitgevoerd. Ook deze varianten vereisen extra voorzieningen, zoals wapening, om te voldoen aan de constructieve eisen.

Interpretatie van Normen en Regelgeving

De normen en regelgeving omtrent metselwerk zijn niet altijd eenduidig. De NEN-EN 1996-1-1 stelt dat steenverbanden die niet voldoen aan de minimale overlapeisen in gewapend metselwerk mogen worden gebruikt, mits onderzoek of onderzoeksresultaten aantonen dat ze voldoen. In dat geval kan de mate van overlap worden beschouwd als onderdeel van het ontwerp van de wapening.

Conclusie

Verticaal metselwerk is een interessante metseltechniek die een opvallend visueel effect kan creëren. Echter, de constructieve eisen en de noodzaak van zorgvuldige uitvoering en wapening mogen niet onderschat worden. De hoogte van het verticale verband moet beperkt worden, vooral bij een vrije rand, en de materiaalkeuze en maatvastheid van de bakstenen zijn cruciaal. Een duidelijke omschrijving van de eisen en een nauwkeurige naleving van de normen en regelgeving zijn essentieel voor een succesvol resultaat.