Metselen en Voegen bij Lage Temperaturen: Een Uitgebreide Handleiding

Published by Redactie on september 4, 2025 | Category metselwerk

Inleiding

Het metselen en voegen van metselwerk is sterk afhankelijk van de heersende weersomstandigheden. Lage temperaturen, in het bijzonder, kunnen een significante invloed hebben op de uitharding van mortel en de duurzaamheid van het metselwerk. Deze handleiding biedt een overzicht van de richtlijnen en aanbevelingen voor het metselen en voegen bij lage temperaturen, gebaseerd op beschikbare normen, uitvoeringsrichtlijnen en adviezen van fabrikanten. De informatie is bedoeld voor zowel professionals in de bouw als voor doe-het-zelvers die met metselwerk aan de slag gaan. De minimale temperatuur voor het verwerken van cementgebonden mortels is 5°C, maar er zijn diverse factoren en voorzorgsmaatregelen die in acht genomen moeten worden om een kwalitatief resultaat te garanderen.

Temperatuurvereisten voor Metselwerk en Voegwerk

Cementgebonden mortels vereisen een minimale temperatuur van 5°C om te kunnen uitharden. Gedurende minimaal 2 tot 3 uur per dag moet deze temperatuur bereikt worden. Tijdens zowel het metselproces als de uithardingsfase mag de omgevingstemperatuur niet onder de 5°C dalen en niet boven de 30°C stijgen. Het metselen bij temperaturen onder de 5°C wordt afgeraden, omdat dit de verharding van de mortel ernstig kan vertragen. Bij een luchttemperatuur van 0°C of lager wordt het metselen in het algemeen niet aanbevolen, aangezien de uitharding van de mortel onder het vriespunt nagenoeg stilstaat, wat kan leiden tot hechtingsproblemen.

Wettelijke en Normatieve Richtlijnen

De regelgeving omtrent metselen bij lage temperaturen is vastgelegd in verschillende normen en richtlijnen. De NEN-EN 1996-2 art. 3.3.1.8 stelt dat water, zand en vooraf samengestelde kalk-zandmortel die ijsdeeltjes bevatten, niet gebruikt mogen worden. Art. 3.6.3 benadrukt het nemen van voorzorgsmaatregelen om schade aan vers metselwerk en voegwerk door vorst/dooiwisselingen te vermijden, en verbiedt het gebruik van bevroren materialen.

De Uitvoeringsrichtlijn voor Metselwerkconstructies (SKG-IKOB Publikatie Nr. PBL0357) specificeert dat het verwerken van metsel- of lijmmortels bij temperaturen lager dan -3°C niet toegestaan is. Verwerking tussen -3°C en 0°C is toegestaan onder bepaalde voorwaarden.

Beschermende Maatregelen bij Koude Temperaturen

Bij temperaturen onder de 0°C is het essentieel om beschermende maatregelen te nemen. Wienerberger adviseert om bij de verwerking van bakstenen beschermende maatregelen te nemen bij luchttemperaturen lager dan 0°C. Dit omvat het afdekken van steenpakketten om ijsvorming te voorkomen en het niet verwerken van bevroren bakstenen. Ook het werken op bevroren, ontdooiende ondergronden of bij risico op vorst binnen 24 uur moet vermeden worden.

Het KNB infoblad 35 (februari 2016) ‘Vorst’ waarschuwt voor de schade die kan ontstaan door bevriezing van vers metselwerk en adviseert om beschermende maatregelen te nemen bij luchttemperaturen lager dan 0°C. Het afdekken van steentassen om ijsvorming te voorkomen is hierbij cruciaal.

Gevoelstemperatuur en Arbeidsomstandigheden

Naast de daadwerkelijke temperatuur speelt ook de gevoelstemperatuur een rol, met name vanuit het oogpunt van de arbeidsomstandigheden. Bij een gevoelstemperatuur lager dan -6°C mogen werknemers die onder de bouw CAO vallen het werk neerleggen. De gevoelstemperatuur houdt rekening met zowel de temperatuur als de wind.

Aanpassingen in Mortelgebruik

Bij lage buitentemperaturen moet de mortel mogelijk aangepast worden. Mortelproducenten kunnen adviseren over specifieke mortels die geschikt zijn voor gebruik bij lagere temperaturen, soms tot circa -5°C. Het is essentieel om bij het gebruik van prefab metselmortel altijd de specifieke aanwijzingen van de mortelproducent op te volgen. Er bestaan ook zomer- en winterkwaliteiten van mortels, waarbij de winterkwaliteiten beter geschikt zijn voor lagere temperaturen.

Specifieke Aanbevelingen voor Metselen en Voegen

Metselen: Metsel niet bij een luchttemperatuur van 0°C of lager.
Voegen: Voegen kan doorgaan tot een minimumtemperatuur van 5°C. Bij temperaturen onder de 5°C kan de verharding van de mortel ernstig vertragen.
Afdekken: Dek vers metselwerk goed af om het te beschermen tegen vorst en neerslag.
Weersvoorspelling: Houd de weersvoorspelling in de gaten, vooral als u bij temperaturen boven 0°C metselt. Stop tijdig met metselen als de temperatuur ’s nachts onder -3°C dreigt te komen.
Wachttijd voor Voegen: Wacht na het metselen minstens twee weken met het voegen van het metselwerk om witte aanslag, krimp- en zetscheuren te voorkomen.
Regenval: Metsel niet bij hevige regenval, tenzij het verse metselwerk niet beïnvloed wordt door de regenval. Bescherm vers voegwerk tegen hevige regenval met kantplanken.

Risico's van Metselen bij Vorst

Het negeren van de temperatuurrichtlijnen en het metselen bij vorst kan leiden tot ernstige schade aan het metselwerk. Bevriezing van verse mortel kan leiden tot aanzienlijke schade, omdat het water in de mortel uitzet en de structuur aantast. Dit kan resulteren in hechtingsproblemen, scheurvorming en verminderde duurzaamheid van het metselwerk.

Samenvatting van de Richtlijnen

Temperatuur (°C)	Metselen	Voegen	Maatregelen
> 5	Toegestaan	Toegestaan	Geen specifieke
0 - 5	Afgeraden	Toegestaan met voorzichtigheid	Monitoring weersvoorspelling, afdekken
< 0	Niet toegestaan	Afgeraden	Beschermende maatregelen, geen bevroren materialen
< -3	Niet toegestaan	Niet toegestaan

Conclusie

Het metselen en voegen bij lage temperaturen vereist zorgvuldige planning en het naleven van specifieke richtlijnen. Het is essentieel om de temperatuurvereisten te respecteren, beschermende maatregelen te nemen en rekening te houden met de arbeidsomstandigheden. Door de aanbevelingen van normen, uitvoeringsrichtlijnen en fabrikanten op te volgen, kan een kwalitatief en duurzaam metselwerkresultaat worden gegarandeerd, zelfs bij koud weer. Het negeren van deze richtlijnen kan leiden tot schade en verminderde levensduur van het metselwerk.