Herstel en Onderhoud van Metselwerk: Technieken en Richtlijnen

Published by Redactie on september 4, 2025 | Category metselwerk

De staat van metselwerk is cruciaal voor de structurele integriteit en esthetische waarde van een gebouw. Dit artikel behandelt diverse aspecten van het herstel en onderhoud van metselwerk, gebaseerd op beschikbare richtlijnen en aanbevelingen. De informatie richt zich op zowel particuliere huiseigenaren als professionals in de bouwsector.

Scheuren in Metselwerk: Diagnose en Reparatie

Scheuren in metselwerk zijn een veelvoorkomend probleem. Het is essentieel om de oorzaak van de scheuren te achterhalen alvorens tot reparatie over te gaan. Indien de scheuren wijzen op een constructieve oorzaak, dient deze eerst te worden opgeheven. Wanneer de oorzaak is weggenomen, kunnen scheuren worden uitgehakt en opnieuw worden gevoegd. Beschadigde stenen dienen te worden vervangen. Losse stenen en stukken metselwerk moeten opnieuw worden ingemetseld, in overeenstemming met de bestaande situatie.

Reparatie van Aangetast Betonwerk

Aangetast betonwerk dient te worden gerepareerd in overeenstemming met de bestaande situatie. Specifieke details over de reparatiemethoden worden niet verstrekt in de beschikbare documentatie.

Gevelwanden: Onderhoud en Vervanging

Bij puien en gevelwanden geldt dat aangetaste en/of versleten delen vervangen kunnen worden, of het onderdeel geheel kan worden vervangen.

Stalen Constructiedelen in Metselwerk

Stalen constructiedelen die in het metselwerk zijn opgenomen, dienen regelmatig te worden geïnspecteerd op roest. Indien roest wordt geconstateerd, dienen de delen te worden behandeld of vervangen. Dit is met name belangrijk wanneer stenen door de roest uitgeduwd worden.

Vastzetten en Vervangen van Stenen

Losse stenen in rollagen en gemetselde onderdorpels dienen te worden vastgezet en opnieuw te worden gevoegd. Beschadigde en gescheurde stenen dienen te worden vervangen.

Egaliseren en Repareren van Dorpels

Uitgesleten hardstenen dorpels en beschadigde neuten kunnen worden geëgaliseerd met kunstharsmortel. Losse dorpels dienen te worden vastgezet. Gescheurde dorpels kunnen, indien mogelijk, worden hersteld met kunstharsmortel, maar anders dienen ze te worden vervangen.

Reparatie van Voeg- en Pleisterwerk

Los, gescheurd of ontbrekend voeg- en pleisterwerk dient te worden gerepareerd, overeenkomstig de bestaande situatie. Dit omvat het herstellen van de oorspronkelijke textuur en kleur.

Herstel van Gevelbekledingen

Kapotte of losse hardstenen gevelbekledingen dienen te worden hersteld en/of vastgezet.

Onderhoud en Vervanging van Kozijnen, Ramen en Deuren

Aangetaste delen van kozijnen dienen te worden hersteld of vervangen. Kozijnen die te zeer zijn aangetast, dienen in samenhang met de beweegbare delen geheel te worden vervangen. Slecht sluitende, klemmende of slecht gangbare ramen dienen goed gang- en sluitbaar te worden gemaakt, eventueel door het vernieuwen van hang- en sluitwerk. Aangetaste ramen dienen te worden vervangen.

Dakonderhoud: Dakpannen, Vorsten en Dakgoten

Losliggende vorsten en gevelpannen dienen te worden herlegd en indien nodig te worden vernieuwd. Kapotte en geschilferde vorsten dienen te worden vervangen. Verrotte of aangetaste windveren en dekspanen dienen te worden verwijderd en indien mogelijk te worden vervangen door gevelpannen. Indien dit niet mogelijk is, dienen ze te worden hersteld of vervangen. Verrotte of aangetaste boeiboorden dienen te worden hersteld of vervangen.

Vervuilde dakgoten dienen te worden schoongemaakt. Kapotte of verrotte onderdelen dienen te worden hersteld of vernieuwd. Indien nodig dient een extra afvoer te worden aangebracht of het afschot te worden hersteld.

Dakdoorbrekingen en Dakkapellen

Dakramen, lichtkoepels en dakluiken dienen waterdicht te worden gemaakt of te worden vervangen. Lood- en zinkwerk dient zo nodig te worden vernieuwd. Eventueel kunnen dakramen en lichtkoepels worden gesloopt en dichtgezet, overeenkomstig de bestaande constructie.

Dakkapellen dienen wind- en waterdicht te worden gemaakt en verrotte onderdelen dienen te worden vervangen, dan wel de dakkapel geheel te worden vervangen. Lood- en zinkwerk dient zo nodig te worden vernieuwd.

Trappen: Herstel van Buitentrappen

Kapotte onderdelen van stenen buitentrappen dienen te worden hersteld en losse onderdelen vastgezet.

Houtwerk: Behandeling en Bescherming

Alle houtvlakken in aanraking met beton of metselwerk dienen tweemaal te worden gemenieerd of gegrond. Alle in het zicht blijvende houtvlakken dienen driemaal te worden behandeld met een dekkende beits of, in overeenstemming met de bestaande situatie, tweemaal te worden gegrond en aflakt.

Van onverzinkt staal dient walshuid te worden verwijderd, behandeld met zink compound en aflakt. Bij verzinkt staal dienen eventuele beschadigingen met zink compound te worden bijgewerkt.

Glaswerk: Vervanging en Ventilatie

Kapot glas in kozijnen, ramen en deuren dient te worden vervangen. Ondeugdelijk glas-in-lood dient te worden hersteld of vervangen als bestaand. Nieuw glas dient eventueel in samenhang met het vervangen van kozijnen te worden aangebracht. Waar mogelijk dienen glaslatten te worden toegepast.

Bij het vervangen van glas dient minimaal dubbele beglazing (U-waarde 2,8) te worden toegepast, met een ventilatievoorziening (rooster of klepraam).

Ventilatie en Rookgasafvoer

Gebreken aan zinken ontluchtingskappen dienen te worden hersteld of ondeugdelijke kappen dienen te worden vernieuwd. Zo nodig dient loodwerk te worden herzien. Gebreken aan ventilatiekanalen dienen te worden hersteld. Indien nodig dient het buitendak geheel te worden vervangen.

Nog in functie zijnde rookgasafvoerkanalen dienen waar nodig rookdicht te worden hersteld. Alle niet-functionerende schoorstenen die in slechte staat verkeren, dienen buitendak eventueel te worden gesloopt en het dak te worden aangeheeld. Gebreken aan metsel- en voegwerk dienen te worden hersteld. Loodwerk dient zo nodig te worden hersteld of vernieuwd. Schoorsteenpotten dienen zonodig te worden vervangen.

Vloeren: Herstel van Scheefstand en Onderlagen

Scheefstand van vloeren groter dan 4% dient te worden opgeheven. Doorgeroeste (delen van) onderslagen dienen te worden vervangen inclusief opleggingen c.q. verankeringen. Houten vloerbalken van begane grondvloeren en, indien daartoe aanleiding is i.v.m. doorzakking van de vloer of lekkage, de balkkoppen van verdiepingsvloeren in gevelmuren en t.p.v. keuken en natte cellen dienen zonodig te worden hersteld of vernieuwd.

Dakconstructies en Dakbedekking

Gebreken aan spanten, muurplaten, gordingen e.d. dienen te worden opgeheven door herstel of vervanging van onderdelen. Verrot of aangetast dakbeschot, panlatten en tengels dienen te worden vervangen. Scheefliggende dakpannen dienen te worden herlegd, kapotte en geschilferde dakpannen dienen te worden vervangen. Pannendakbedekking ouder dan 50 jaar dient, tenzij in goede staat, geheel te worden vervangen. Gebreken aan bitumineuze dakbedekking dienen te worden opgeheven en de bedekking zo nodig geheel te worden vervangen.

Randafwerking van Daken

Zinken bekleding, ouder dan 15 jaar, dient te worden vervangen en mastiekbekleding, ouder dan 10 jaar, dient te worden vervangen, tenzij in goede staat (NB. dakrand evt. in samenhang met vervanging van bitumineuze dakbedekking herzien).

Specifieke Voorschriften en Meldingen

Indien tijdens de uitvoering van de werkzaamheden bouwhistorisch belangrijke ontdekkingen worden gedaan, dienen deze onmiddellijk te worden gemeld bij het team monumentenzorg van de gemeente Zwolle (tel. 038 – 498 2466). Gemotiveerde afwijkingen van de gestelde uitvoeringsvoorschriften dienen vooraf te worden gemeld bij hetzelfde team. Gevelreiniging zonder vergunning is niet toegestaan. Het hydrofoberen en impregneren van gevels is niet toegestaan, evenals het toepassen van steenverstevigers.

Bevestiging van Lood- en Zinkbekleding

De bevestiging van lood- en zinkbekleding dient zodanig te geschieden dat het materiaal volledig vrij kan werken.

IJzerwerk en Smeedwerk

Oud smeedwerk zoals ankers, ogen, gehengen en houvasten dient zoveel mogelijk te worden hersteld en gehandhaafd. Nieuw ingebracht ijzerwerk moet thermisch verzinkt zijn met een laagdikte van minimaal 100 micron. Ankers, doken e.d. voor de bevestiging van natuursteenwerk dienen van roestvaststaal of brons te zijn gemaakt. Bij onderhoud of herstel van smeedijzeren onderdelen dient al het ijzerwerk volledig van oude verflagen en roest te worden ontdaan.

Dakpannen: Materiaal en Toepassing

Bij inboeten en vernieuwen van panbedekking dienen nieuw aan te brengen pannen in vorm, type en kleur overeen te komen met de oorspronkelijke pannen. Bij voorkeur dienen oude (gebruikte) pannen te worden toegepast in plaats van nieuw gebakken pannen. Alle aan te brengen keramische dakpannen dienen met de bij de pansoort behorende hulpstukken te worden toegepast. De nok- en hoekkepervorsten dienen met behulp van een kalkspecie te worden aangebracht. De eventueel toe te passen panhaken en –klemmen dienen in roestvast staal te zijn uitgevoerd.

Conclusie

Het onderhoud en herstel van metselwerk vereist een zorgvuldige aanpak, waarbij de oorzaak van problemen wordt vastgesteld en passende reparatiemaatregelen worden genomen. Het is van belang om de bestaande situatie te respecteren en materialen te gebruiken die overeenkomen met de oorspronkelijke constructie. Het raadplegen van experts en het naleven van lokale regelgeving is essentieel voor een duurzaam en esthetisch verantwoord resultaat.

Bronnen

voorzieningen