Herstel van Metselwerkfunderingen: Technieken en Onderzoeken

Published by Redactie on september 4, 2025 | Category metselwerk

De staat van een fundering is cruciaal voor de stabiliteit en levensduur van een gebouw. Problemen met metselwerkfunderingen kunnen diverse oorzaken hebben en vereisen specifieke herstelmethoden. Dit artikel beschrijft de beschikbare technieken voor funderingsherstel, methoden voor het vaststellen van funderingsproblemen, en aandachtspunten bij het werken met bestaand metselwerk. De informatie is gebaseerd op beschikbare documentatie over funderingsherstel en metselwerk.

Diagnose van Funderingsproblemen: Lintvoegwaterpassing

Een eerste stap bij het identificeren van funderingsproblemen is het uitvoeren van een landmeetkundig onderzoek, in het bijzonder een lintvoegwaterpassing. Deze methode, beschreven in de documentatie, maakt het mogelijk om inzicht te krijgen in de onderlinge zettingsverschillen tussen verschillende delen van een bouwwerk. Aangezien de oorspronkelijke hoogte van een gebouw ten opzichte van bekende NAP-hoogtes vaak niet bekend is, kan met een lintvoegwaterpassing geen uitspraak worden gedaan over absolute zettingen. Echter, het onderzoek verschaft wel informatie over de ernst van de opgetreden schademechanismen.

De lintvoegwaterpassing bestaat uit het nauwkeurig bepalen van het hoogteverloop van een horizontale voeg in het metselwerk. Meestal wordt hiervoor een doorgaande voeg aan de buitenzijde van het pand gekozen. De metingen worden op een groot aantal plaatsen verricht, waarbij de voeg rondom het bouwwerk wordt gevolgd. De gemeten hoogtes worden gerelateerd aan het hoogste punt van de voeg.

Herstelmethoden voor Metselwerkfunderingen

Verschillende methoden kunnen worden toegepast voor het herstellen van funderingen. De keuze van de methode hangt af van de aard en ernst van de schade, de bodemgesteldheid en de specifieke omstandigheden van het gebouw.

Onderstromen en Ondermetseling

Een veelgebruikte techniek is ondermetseling of onderstromen. Hierbij wordt de grond onder de bestaande muur weggegraven, slecht metselwerk verwijderd en een nieuwe fundering aangebracht. Dit kan gebeuren door het aanbrengen van aanstroomlagen onder het bestaande metselwerk. Geprefabriceerde betonplaatjes met een aanstroming zijn eveneens een optie. Bij een bloksgewijze aanpak worden gewapende betonfunderingsstroken gestort, waarbij de verdeelwapening met laseinden uitsteekt om verband met het volgende gedeelte te krijgen. Een diepe onderstroming kan worden toegepast naast bouwputten.

Verbreding van de Fundering

Bij onvoldoende aanlegbreedte, waardoor zettingen en scheuren zijn opgetreden, kan de fundering worden verbreed. Dit kan door ongewapende betonaanstortingen met een tand in de muur te maken. In de sleuven moet aan de onderzijde wapening worden aangebracht om zijdelingse verplaatsing door gronddruk te voorkomen. Een volledig gewapende aanstorting met een koppeling aan de bovenzijde is eveneens mogelijk. Verbreding met gewapend-betonstroken en verstijvingsbalken is een andere optie. Bij slecht metselwerk, een hoge grondwaterstand of een grote aanlegbreedte moet de verstijvingsbalk hoog worden geprojecteerd.

Alternatieve Funderingstechnieken

Naast de genoemde methoden kan een fundering op staal worden vervangen door palen. Andere mogelijkheden zijn het aanbrengen van pijlers van metselwerk of prefab-blokken ter diepte van de kelderfundatie, of het plaatsen van putringen, boor- of pulspalen aan weerszijden van de muren. Betonbalkjes onder de muurdammen zorgen voor de overdracht van de muurbelasting naar de putringen of palen.

Reparatie van Gescheurd Metselwerk

Na het funderingsherstel kan gescheurd metselwerk worden gerepareerd. Zones met beschadigd metselwerk kunnen worden hersteld door het slechte metselwerk voldoende diep weg te hakken en de vrijgekomen ruimte te vullen met goede tweedehandsstenen of passende nieuwe stenen. Het is essentieel dat de nieuwe stenen qua kleur, formaat, hardheid en vochtopname overeenkomen met het omringende metselwerk en dat ze worden aangebracht volgens het oorspronkelijke metselverband.

Aandachtspunten bij Metselwerk

Oude gevels kunnen verschillende lagen verf of andere coatings bevatten. Het is belangrijk om deze lagen te onderzoeken voordat reinigingswerkzaamheden worden gestart. Een zachte aanpak, waarbij de verf nét loslaat van de gevel, is wenselijk om het oude metselwerk niet te beschadigen. Soms is het niet erg om verfresten te laten zitten.

Oude spouwmuren zijn niet per definitie slecht. Vroeger was er meer bouwtoezicht, waardoor de kwaliteit van het metselwerk vaak goed was. Het is een misvatting dat spouwmuren vaak volgestort zijn met bouwafval.

Invloed van Bodemgesteldheid en Trillingen

De bodemgesteldheid speelt een belangrijke rol bij de stabiliteit van een fundering. Een gelaagde, niet-homogene bodemopbouw maakt het voorspellen van de overdracht van trillingen tussen ondergrond en bouwwerk moeilijk. De grootste bewegingen treden op wanneer op staal is gefundeerd op een vaste, droge bovenlaag met slappe lagen eronder. De kleinste bewegingen treden op bij een fundering op palen met paalpuntniveaus in een diepgelegen vaste zandlaag. Trillingsgolven worden gedempt in slappe klei- en veenlagen.

Bij schade aan gebouwen door trillingen moet men erop bedacht zijn dat de fundering als medium optreedt. Het is mogelijk dat er schade optreedt in de bovenbouw, terwijl de fundering zelf onbeschadigd blijft.

Bouwputten en Ontgravingen

Het graven van diepe bouwputten kan vervormingen in het naastliggende grondmassief veroorzaken, waardoor de fundering van nabijgelegen panden wordt beïnvloed. Bij panden op staal kan de fundering worden ondergraven en haar stabiliteit verliezen. Bij een fundering op palen kan negatieve kleef optreden door maaiveldzakkingen of kunnen horizontale krachten ontstaan waar de palen niet op zijn berekend.

Hydrofoberen en Vochtschade

Metselwerk kan schade oplopen door hydrofoberen, waarbij schilfers van het metselwerk afspringen als gevolg van een verstoorde vochthuishouding. Deze schade treedt vaak pas na enkele jaren aan het licht.

Conclusie

Het herstellen van metselwerkfunderingen vereist een zorgvuldige diagnose van de problemen en een weloverwogen keuze van de herstelmethode. Een lintvoegwaterpassing is een belangrijke tool voor het identificeren van zettingsverschillen. Technieken zoals ondermetseling, verbreding van de fundering en het vervangen van de fundering door palen kunnen worden toegepast, afhankelijk van de specifieke omstandigheden. Aandacht voor de bodemgesteldheid, trillingen en de staat van het metselwerk zelf is essentieel voor een succesvol herstel.

Bronnen

vuil
funda