De Sterkte van Metselwerk: Essentiële Aandachtspunten voor Constructie en Renovatie

Published by Redactie on september 4, 2025 | Category metselwerk

Inleiding

De sterkte van metselwerk is een cruciale factor in zowel nieuwbouw als renovatieprojecten. Vanaf 1 januari 2024, met de inwerkingtreding van de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen, is de aandacht voor de kwaliteit en eigenschappen van metselwerk aanzienlijk toegenomen. Dit artikel behandelt de belangrijkste aspecten van de sterkte van metselwerk, met name de buigtreksterkte, de hechting tussen mortel en steen, en de normen en richtlijnen die van toepassing zijn. Het is van belang voor aannemers, metselaars en opdrachtgevers om deze aspecten te begrijpen om te voldoen aan de wettelijke eisen en de duurzaamheid van constructies te waarborgen. De beschikbare informatie richt zich voornamelijk op gevelmetselwerk, maar de principes zijn ook relevant voor dragende muren.

Het Belang van Metselwerksterkte

De sterkte van metselwerk is niet alleen van belang voor hoofddraagconstructies, maar zeker ook voor gevels. Bij speciaal metselwerk, zoals klamp verwerkte bakstenen of Braziliaans metselwerk, is het essentieel om de sterkte te waarborgen. In dergelijke gevallen kan het noodzakelijk zijn om aan te tonen dat een steenmortelcombinatie voldoet aan de gestelde eisen, waaronder de buigtreksterkte. Tot voor kort werden aannemers en metselaars vaak niet direct aangesproken op de sterkte van het metselwerk, maar de nieuwe wetgeving vereist een directere verantwoordelijkheid voor de kwaliteit en eigenschappen van het gerealiseerde werk.

Buigtreksterkte: Een Cruciale Parameter

De buigtreksterkte van metselwerk is een belangrijke parameter bij het beoordelen van de sterkte. De norm NEN-EN 1996-1-1 specificeert dat voor gevelmetselwerk (milieuklasse 3.2) de minimale buigtreksterkte 0,3 N/mm2 moet zijn voor een bezwijkvlak evenwijdig aan de lintvoegen. Het is raadzaam om gedurende de uitvoering regelmatig een hechtproef uit te voeren, bijvoorbeeld een 1-minuutproef, om de hechting te controleren. Bij grote twijfels over het gerealiseerde metselwerk kan het overwogen worden om in het werk hefboomproeven uit te laten voeren en de resultaten zorgvuldig vast te leggen.

Hechting Tussen Mortel en Steen

Een goede hechting tussen de mortel en de steen is essentieel voor de sterkte van het metselwerk. Problemen ontstaan vaak wanneer de mortel niet voldoende hecht aan de steen, wat kan leiden tot scheurvorming of bezwijken van het metselwerk. De oorzaak van slechte hechting kan liggen bij de mortel, de steen, of de verwerkingsomstandigheden. Het is belangrijk om de mortel en de stenen goed op elkaar af te stemmen en ervoor te zorgen dat de producten onder de juiste omstandigheden en op de juiste wijze worden verwerkt. Het is echter vaak moeilijk om direct de oorzaak van de slechte hechting te achterhalen.

Normen en Richtlijnen voor Metselwerk

Metselwerk moet voldoen aan de eisen in de NEN-EN 1996-1-1 en in Nederland aan de aanvullende eisen in de bijbehorende Nationale Bijlage. Artikel 3.2.3.2 van NEN-EN 1996-1-1 stelt dat de hechting tussen de mortel en de metselsteen geschikt moet zijn voor de voorgenomen toepassing. Artikel 3.6.4 specificeert dat de karakteristieke waarde van de buigtreksterkte mag worden gelijkgesteld aan de karakteristieke waarde van de korteduur-buigtreksterkte. De karakteristieke buigtreksterkten van metselwerk, fxk1 en fxk2, moeten worden bepaald uit de resultaten van proeven op metselwerkproefstukken. Er zijn twee genormaliseerde proeven die uitgevoerd kunnen worden: een vierlijnsbuigproef (NEN‐EN 1052-2 ) of een hefboomproef (NEN-EN 1052-5).

Metselwerkwapening als Oplossing

Wanneer blijkt dat het gevelmetselwerk niet voldoende sterk is om de overspanningen te kunnen maken, kan het aanbrengen van metselwerkwapening een optie zijn. De hoeveelheid en het type aan te brengen constructieve metselwerkwapening dient berekend en correct uitgevoerd te worden overeenkomstig deze berekeningen. Dit soort oplossingen kunnen alleen gerealiseerd worden met metselwerkwapening die hiervoor geschikt is en voldoet aan de eisen in de Eurocodes voor metselwerk (NEN-EN 1996) en metselwerkwapening (NEN-EN 845-3).

Dilatatie bij Staalconstructies

Bij het maken van een dilatatieadvies voor gevelmetselwerk dat voor een staalconstructie wordt aangebracht, moet rekening worden gehouden met het feit dat het metselwerk zijn stabiliteit ontleent aan de staalconstructie. Hierbij gaat het niet alleen om de doorbuigingseisen, zowel horizontaal als verticaal, maar zeker ook om de verankeringsmogelijkheden en dat alles in relatie tot de posities van de dilataties. Voor staalconstructies waar het metselwerk op gezet wordt of aan opgehangen wordt, gelden dezelfde eisen voor de maximale bijkomende doorbuiging als voor andere constructies waar metselwerk op komt te staan. Het is mogelijk dat er vanwege een te grote doorbuiging extra dilataties aangebracht moeten worden.

De Rol van de Wet Kwaliteitsborging

De Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen, van kracht sinds 1 januari 2024, heeft de verantwoordelijkheid van aannemers en metselaars voor de kwaliteit van metselwerk aanzienlijk vergroot. Aannemers en metselaars zijn over het algemeen niet voldoende op de hoogte van de normen en richtlijnen, maar moeten wel metselwerk maken dat voldoet aan de daarin opgenomen eisen. De wetgeving kan leiden tot een grotere focus op de sterkte van metselwerk en de noodzaak om te voldoen aan de gestelde eisen.

Praktische Aanbevelingen

Om problemen met de sterkte van metselwerk te voorkomen, is het raadzaam om de volgende stappen te ondernemen:

Voldoende aandacht besteden aan de sterkte van het gevelmetselwerk al in het voortraject van de bouw.
De mortel goed afstemmen op de stenen en bij twijfel de benodigde proeven uitvoeren.
Gedurende de uitvoering regelmatig een hechtproef uitvoeren om de hechting te controleren.
Bij grote twijfels hefboomproeven uit laten voeren en de resultaten zorgvuldig vastleggen.
Zorgen voor een goede afstemming tussen mortel, steen en verwerkingsomstandigheden.
Rekening houden met de eisen van de Wet Kwaliteitsborging en de verantwoordelijkheid die dit met zich meebrengt.

Conclusie

De sterkte van metselwerk is een essentieel aspect van zowel nieuwbouw als renovatie. De buigtreksterkte en de hechting tussen mortel en steen zijn cruciale parameters die aandacht vereisen. Door te voldoen aan de relevante normen en richtlijnen, zoals de NEN-EN 1996-1-1, en door de praktische aanbevelingen te volgen, kan de kwaliteit en duurzaamheid van metselwerk worden gewaarborgd. De inwerkingtreding van de Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen benadrukt het belang van een directe verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van het gerealiseerde metselwerk.