Belasting van Metselwerk: Factoren, Risico's en Maatregelen

Published by Redactie on september 4, 2025 | Category metselwerk

Inleiding

Metselwerk is een fundamenteel onderdeel van veel constructies, maar het is essentieel om de belastingen die op het metselwerk worden uitgeoefend te begrijpen om de structurele integriteit en duurzaamheid te waarborgen. Deze artikel behandelt de fysieke belasting bij het metselen, de risico's die hiermee gepaard gaan, en de maatregelen die genomen kunnen worden om deze te minimaliseren. Daarnaast wordt ingegaan op de belastingcapaciteit van metselwerk, de invloed van verschillende factoren zoals gewicht, vocht en thermische werking, en de mogelijke schade die kan ontstaan door overbelasting. De informatie in dit artikel is gebaseerd op beschikbare documentatie over metselwerk en bouwtechnische aspecten.

Fysieke Belasting bij het Metselen

Het metselen is een fysiek zware taak. Uit gegevens blijkt dat de fysieke belasting hoog is door het gewicht van de materialen, het hoge werktempo en de ongunstige werkhoudingen. Het is een repeterende handeling waarbij de lage rug, schouder, schoudergordel en pols gedurende lange periodes in afwijkende standen worden belast. Stenen en blokken, variërend in gewicht van 1,6 tot 27,9 kg, worden frequent opgepakt en weggelegd – gemiddeld 800 tot 900 stenen per dag. Dit resulteert in een aanzienlijk aantal bukbewegingen, variërend van 1600 tot 1800 per dag, of lager bij het gebruik van grotere blokken (350 tot 450). Daarnaast wordt er gedurende de werkdag voornamelijk staand gewerkt.

Een aanzienlijk percentage van de metselaars ervaart het werk als lichamelijk inspannend (82%), waarbij 46% pijn of stijfheid in de rug rapporteert. De werkhoudingen, zoals frequent bukken en langdurig werken in ongemakkelijke posities, dragen bij aan deze belasting. De herhalende bewegingen bij het pakken van stenen en het aanmaken van specie, in combinatie met draaiende bewegingen, verhogen de belasting verder. Het tillen van gewichten tot 25 kg per persoon is het maximum dat handmatig getild mag worden.

Maatregelen ter Vermindering van Fysieke Belasting

Om de fysieke belasting te verminderen, kunnen zowel bron-, collectieve als individuele maatregelen worden genomen. Bronmaatregelen omvatten het gebruik van voorzieningen voor horizontaal en verticaal transport, zoals een menger voor de specie, een metselplatform, een verreiker of kraan met een geschikte grijper. Collectieve maatregelen omvatten het gebruik van een metselhefsteiger of metselsteiger met een materiaalconsole of werkconsole, en het zorgen voor voldoende transportruimte op de steiger (minimaal 160 cm).

Belasting op Metselwerk: Algemene Principes

Bij de constructie van een gebouw moeten belastingen van bovenaf naar de fundering worden afgevoerd. De dragende wanden, vaak bestaande uit metselwerk, moeten voldoende sterk zijn om dit gewicht te dragen. De belasting op het metselwerk kan afkomstig zijn van verschillende bronnen, waaronder het eigen gewicht van het gebouw, winddruk, en eventuele extra belastingen zoals meubilair of personen.

Een gebouw kan zwaarder belast worden dan zijn draagvermogen, of de belasting kan te geconcentreerd, wisselend of langdurig zwaar zijn. Ook kan de belasting op de ondergrond per bouwdeel verschillen. Latere aan- of opbouwen kunnen de maximale draagkracht van de fundering of constructie lokaal overschrijden, wat tot schade kan leiden.

Berekening van Belasting op Lateien

Bij het berekenen van de belasting op een latei is het belangrijk om de hoogte van het metselwerk boven de latei te bepalen. Een standaardwaarde voor het gewicht van normaal metselwerk (10 cm dik) is 1,8 kN/m². Voor een hoogte van 3 meter boven de latei zou de belasting dus 6,48 kN/m bedragen. Echter, metselwerk in steensverband heeft een zekere samenhang die de belasting kan verminderen. Als boven de latei een driehoek van 60 graden + 250 mm past, kan er sprake zijn van gewelfwerking, waardoor de belasting op het metselwerk wordt verminderd tot de belasting van de onderstaande driehoek. Het is cruciaal dat er geen dilatatie aan één of twee kanten van het kozijn aanwezig is.

Invloed van Materialen en Constructie

De sterkte-eigenschappen van verschillende bouwmaterialen zijn van belang bij het bepalen van de belasting opnamecapaciteit. Metselwerk aan de buitenzijde wordt belast door winddruk en het eigen gewicht. Spouwankers dragen de windlasten over naar de achterliggende kalkzandsteenwand, die op zijn beurt belast wordt door de verdiepingsvloeren. Kalkzandsteen neemt dus de horizontale last over door belastingsoverdracht.

Oud metselwerk (tot circa 1890) en modern metselwerk (meestal na 1890) verschillen aanzienlijk in gebruikte baksteensoorten en metselspecie. Oud metselwerk werd voornamelijk handmatig gebakken, terwijl modern metselwerk vaak machinaal geproduceerd is, wat resulteert in een hogere productie en meer maatvaste stenen.

Risico's en Schade door Overbelasting

Overbelasting van metselwerk kan leiden tot diverse vormen van schade. Roestend ijzer, bijvoorbeeld verankeringen, doken, duimen en ringankers, kan een aanzienlijk groter volume aannemen door roestvorming, waardoor het metselwerk uit elkaar gedrukt kan worden. De aanwezigheid van ijzer kan worden vastgesteld door middel van fysische detectie.

Metselwerk kan ook beschadigd raken door bouwschadelijke zouten en vocht. Zoutbelast metselwerk kan scheuren vertonen onder invloed van vocht en vorst. Kruip, het in de tijd toenemen van materiaalvervorming als gevolg van een constante zware belasting, is bij baksteenmetselwerk beperkt, maar kan een rol spelen bij hoge constructies of wanneer metselwerk is verbonden met materialen die gevoeliger zijn voor kruip, zoals hout, staal en beton.

Ondeskundige wijzigingen aan een monument kunnen direct of op termijn tot schade leiden doordat de constructie plaatselijk wordt overbelast.

Onderzoek en Herstel

Bij schade aan metselwerk is het essentieel om eerst de oorzaak te vaststellen. Een deskundige moet op basis van een visuele inspectie bepalen welke soorten onderzoek nodig zijn, zoals bouwtechnisch, materiaaltechnisch, bouwfysisch, geofysisch of bouwhistorisch onderzoek, of onderzoek naar omgevingsfactoren.

Conclusie

De belasting van metselwerk is een complex onderwerp dat een zorgvuldige analyse vereist. Het is van cruciaal belang om de fysieke belasting bij het metselen te minimaliseren door middel van adequate maatregelen. Daarnaast moet de belasting op het metselwerk zelf worden berekend en gecontroleerd om schade te voorkomen. Factoren zoals het gewicht van materialen, winddruk, vocht, thermische werking en de kwaliteit van het metselwerk spelen allemaal een rol. Door een grondig onderzoek en een deskundige aanpak kan de structurele integriteit en duurzaamheid van metselwerkconstructies worden gewaarborgd.