Waterkering in Metselwerk: Preventie van Optrekkend Vocht en Constructie-eisen

Published by Redactie on september 4, 2025 | Category metselwerk

Introductie

Optrekkend vocht is een veelvoorkomend probleem in woningen met metselwerkfunderingen. Het kan leiden tot structurele schade, verminderd wooncomfort en gezondheidsproblemen. Dit artikel behandelt de methoden voor waterkering in opgaand metselwerk, gebaseerd op best practices en aanbevelingen voor constructie en renovatie. De focus ligt op het creëren van een effectieve barrière tegen grondwater en het beheersen van vocht in de constructie. We bespreken de rol van trasraamconstructies, de juiste mortelsamenstelling, ventilatie en aanvullende maatregelen voor vochtbestrijding.

Het Trasraam: Een Traditionele Waterkering

Een cruciale maatregel voor het voorkomen van optrekkend vocht is de constructie van een trasraam. Dit is een waterkerende laag in het funderingsmetselwerk, doorgaans gemetseld met een sterke, waterkerende specie tot een hoogte van vier tot zes lagen boven het maaiveld. Het functioneert als een cementraam, vergelijkbaar met de vroegere trasraamconstructies. Het doel is om te voorkomen dat grondwater via capillaire werking in het metselwerk stijgt.

Om eventueel doorslaand regenwater af te voeren, wordt vlak boven het maaiveld een vochtwering ingemetseld. Deze bestaat uit een loden of bitumen slabbe, die niet alleen het vocht vanuit de spouw in de kruipruimte verhindert, maar ook de binnenshuis gelegen vloer van de spouw isoleert. Boven deze slabben worden om de 100 cm open stootvoegen vrijgehouden. Deze voegen zijn essentieel voor de afvoer van spouwvocht en de ventilatie van de spouw zelf. Ook in de bovenkant van de muur, onder de goot, dienen open stootvoegen te worden aangebracht om vochtige lucht te laten ontsnappen.

Mortelsamenstelling en Hydraulische Eigenschappen

De samenstelling van de mortel is van groot belang voor de effectiviteit van de waterkering. De wijze waarop de mortel hardt, bepaalt in de eerste plaats de vereiste eigenschappen. Voor constructies die continu in contact met water staan of waterdicht moeten zijn, zoals trasramen en funderingen, is een (sterk) hydraulische mortel noodzakelijk.

Hydraulische mortels kunnen worden gemaakt met hydraulische steenkalk, luchthardende steen- of schelpkalk met toevoeging van tras (puzzolaan), of een combinatie van kalk en cement (bastaardmortel). Een hydraulische mortel heeft doorgaans een grotere mechanische sterkte en hechting dan een niet-hydraulische mortel. De toevoeging van puzzolaan verbetert de hechting van de mortel aan de steen. Een veelgebruikte verhouding is een volumedeel kalk, een deel tras en vijf delen zand. Het volume tras mag niet groter zijn dan het volume luchtkalk, en het volume zand niet groter dan drie maal het volume kalk plus tras.

Voor werk dat afwisselend droog en vochtig is, kan een (licht) hydraulische mortel worden gekozen. Voor opgaand metselwerk dat meestal droog is, is luchtkalk geschikt.

Oorzaken en Gevolgen van Optrekkend Vocht

Verschillende factoren kunnen bijdragen aan optrekkend vocht. Deze omvatten een verouderde fundering die grondwater absorbeert, een fundering zonder adequate vochtkering, een hoge waterstand, langdurig onvoldoende ventileren, de zuigende werking van opgaand metselwerk, een beschadigd trasraam, het gebruik van oude, zoutverontreinigde materialen en afdichtende timmeringen of pleisterlagen.

De gevolgen van optrekkend vocht zijn aanzienlijk. Het kan leiden tot beschadiging van muurafwerking, loslatend behang, beschadigd pleisterwerk en zelfs rot in de fundering. Bovendien kan het vocht gezondheidsproblemen veroorzaken, zoals allergieën en luchtwegklachten, door de groei van schimmel en huisstofmijt. Muren met vochtschade verliezen ook hun warmte-isolerende eigenschappen, wat resulteert in hogere stookkosten.

Preventieve Maatregelen en Vochtbestrijding

Naast de constructie van een trasraam en het gebruik van de juiste mortel, zijn er andere maatregelen die kunnen worden genomen om optrekkend vocht te voorkomen en te bestrijden.

Vochtwerende verf: Het aanbrengen van vochtwerende verf op de muur kan helpen bij de preventie, maar sluit vochtschade niet volledig uit.
Ventilatie: Goede ventilatie is essentieel om de algemene vochtbalans in huis te beheersen. Regelmatig ventileren tijdens het koken en douchen, en in alle ruimtes, is belangrijk, ook in de winter.
Kruipruimteventilatie: Voldoende roosters voor de ventilatie van de kruipruimte zijn cruciaal. Kunststof ventilatieroosters die in hoogte verstelbaar zijn, met een doorsnede gelijk aan de kop van een baksteen, zorgen voor een constante luchtstroom tussen de buitenlucht en de kruipruimte. De roosters moeten in twee tegenoverliggende buitenmuren worden geplaatst.
Professionele hulp: Het is raadzaam om een specialist in te schakelen voor het bestrijden van optrekkend vocht. Een specialist met het KOMO-keurmerk garandeert kwaliteitsborging van producten en diensten in de bouwsector.

Constructie-eisen voor Geveltimmerwerk en Metalen

Bij renovaties en nieuwbouw zijn er specifieke constructie-eisen voor geveltimmerwerk en metalen elementen. Naden en kieren in geveltimmerwerk dienen opgevuld en strak afgewerkt te worden met een 2-componenten vulmiddel. Naden tussen kozijnen en metselwerk of natuursteen mogen niet worden afgedicht met PUR-schuim of kit.

Voor zinkwerk, koperwerk en loodwerk gelden de volgende eisen:

Zinkwerk moet in de dikte 1,1 mm (STZ 16) worden uitgevoerd.
Zink in kilgoten moet in meterstukken worden uitgevoerd, aan de bovenzijde vernageld en aan de zijkanten voorzien van een felsnaad.
Nieuw zink mag niet aan oud zink worden gesoldeerd.
Hemelwaterafvoeren in zink moeten in de dikte 0,8 mm (STZ 14) worden uitgevoerd, met opgesoldeerde wrongen, opgehangen aan beugels en vrij van de muur.
Tapeinden van zinken, koperen en loden goten moeten 100 mm langer zijn dan de dikte van het totale houtpakket van de bakgoot.
Hemelwaterafvoeren moeten in zink, koper of lood worden uitgevoerd, met eventueel gietijzeren of gietstalen ondereinden.

Verfapplicatie op Pleisterwerk en Natuursteen

Bij het schilderen van pleisterwerk of natuursteen moet uitsluitend een glad opdrogende verf worden gebruikt. Het verfsysteem moet worden aangepast aan het type pleisterwerk of natuursteen, rekening houdend met de waterhuishouding in de constructie.

Verzekering en Kosten

De kosten voor het bestrijden van optrekkend vocht worden doorgaans niet gedekt door de verzekering, tenzij de schade het gevolg is van een lekkage. Het is daarom belangrijk om de oorzaak van de vochtschade nauwkeurig te bepalen.

Conclusie

Het voorkomen en bestrijden van optrekkend vocht in metselwerk vereist een integrale aanpak. De constructie van een adequaat trasraam, het gebruik van de juiste mortelsamenstelling, goede ventilatie en het naleven van constructie-eisen voor geveltimmerwerk en metalen zijn essentieel. Het inschakelen van een gekwalificeerde specialist met het KOMO-keurmerk kan de kwaliteit en duurzaamheid van de vochtbestrijding waarborgen. Door preventieve maatregelen te nemen en tijdig actie te ondernemen, kunnen de negatieve gevolgen van optrekkend vocht worden geminimaliseerd.