Herstel van Metselwerk: Technieken, Materialen en Beperkingen

Published by Redactie on september 4, 2025 | Category metselwerk

Inleiding

Dit artikel behandelt het herstel van metselwerk, met een focus op de toepassing van spiraalankers (ook wel wokkels genoemd) voor het stabiliseren en repareren van scheuren in gevels. De informatie is gebaseerd op beschikbare documentatie over renovatietechnieken, materialen en richtlijnen voor het herstellen van zowel modern als historisch metselwerk. Het artikel richt zich op gebouweigenaren, doe-het-zelvers en professionals in de bouwsector. De beschikbare informatie is beperkt, en de lengte van dit artikel zal de beschikbare data weerspiegelen.

Diagnose en Oorzaken van Scheurvorming

Scheurvorming in metselwerk kan diverse oorzaken hebben. Volgens de beschikbare documentatie ontstaan ongeveer de helft van de scheuren door zettingen of thermische bewegingen in de gevel. Lokale bodemdaling, trillingen en roestige verankering rondom kozijnen en vloeren kunnen ook schade veroorzaken. In veel gevallen is de fundering zelf nog in orde, maar een nader funderingsonderzoek kan nodig zijn na analyse van de scheuren. Een inspectie door een ervaren specialist is essentieel om de oorzaak van de scheuren te achterhalen voordat reparaties worden uitgevoerd.

Spiraalankers: Stabilisatie en Versterking

Spiraalankers worden gebruikt om gescheurd metselwerk te stabiliseren en te versterken, vergelijkbaar met de functie van betonstaal in betonconstructies. De wokkelvorm zorgt voor een optimale verbinding tussen de gescheurde delen van de muur en vangt bewegingen in het metselwerk op. Spiraalankers zijn roestvrijstalen staven in de vorm van een wokkel en kunnen ook in een hoek geplaatst worden.

Toepassing van Spiraalankers: Stappenplan

Het plaatsen van spiraalankers vereist een specifieke procedure:

Sleuven frezen tussen 40-70 mm in horizontale voegen.
Voegen stofvrij maken.
Een eerste laag ankermortel aanbrengen.
Spiraalankers plaatsen in de mortel.
Een nieuwe laag ankermortel aanbrengen.
De ankermortel aandrukken met een voegspijker.
De ankermortel laten uitharden.
Nieuwe voegen aanbrengen.

Materialen en Mortelkeuze

Bij het herstellen van metselwerk is het cruciaal om de juiste materialen te gebruiken. De metselmortel moet worden aangepast aan de samenstelling en hardheid van de bestaande mortel. Indien beschadigde stenen verdere schade toebrengen, kan een reparatiemortel worden toegepast. Beschadigde stenen die niet meer hersteld kunnen worden, moeten worden uitgehakt.

IJzer en Staal: Herstel en Onderhoud

IJzeren elementen in de gevel moeten worden ontroest en roestige restanten zonder functie of decoratieve waarde moeten worden verwijderd. Bij het vervangen van onderdelen van ijzer of staal moet hetzelfde soort materiaal, dezelfde technieken en bevestigingsmaterialen worden gebruikt. Contactcorrosie kan worden voorkomen door gebruik te maken van PVC, teflon, nylon onderlegringen of door het aanbrengen van een isolatievernis of -verf op de contactvlakken. Lassen is in principe niet toegestaan, behalve in bepaalde gevallen waarbij kleine laswerkzaamheden grote ijzeren delen kunnen behouden. Klinkverbindingen mogen niet afgelast of afgekit worden.

Beperkingen en Verboden Materialen

Bepaalde materialen en technieken zijn niet toegestaan bij het herstellen van metselwerk. Het gebruik van epoxyhars is verboden. Het injecteren van beschadigd metselwerk met minerale injectiemortel moet met terughoudendheid gebeuren, aangezien de effecten op lange termijn nog niet bekend zijn. Het gebruik van wokkels in lintvoegen is niet toegestaan bij het herstellen van scheuren; uithakken en inboeten is de voorkeursmethode. Hydrofoberen van gevels is eveneens niet toegestaan.

Historisch Metselwerk: Specifieke Richtlijnen

Bij het herstellen van historisch metselwerk is het behoud van bestaande onderdelen van groot belang. De wijze van herstel vereist vakmanschap en afwegingen op basis van de soort natuursteen, bouwperiode, mate van verwering en het type onderdeel (ornament, traptrede, gevelbekleding, etc.). Bouwsporen, zoals kogelgaten uit de Tweede Wereldoorlog, moeten behouden blijven omdat ze iets vertellen over de geschiedenis van het pand. Het is van belang om historische constructies damp-open te houden om vochtproblemen te voorkomen. Het afsluiten van een gevel met een waterwerende laag kan ernstige negatieve gevolgen hebben.

Onderzoek en Advies

Voor een goed advies is een onderzoek ter plaatse noodzakelijk. Dit kan eventueel op afstand met een app. Na advisering zijn er verschillende uitvoeringsmogelijkheden. Total Wall werkt samen met uitvoerende bedrijven en kan advies uitbrengen op basis van laboratoriumonderzoeken en berekeningen volgens de Euro-code. Een betaald onderzoek ter plaatse met specialistische apparatuur levert een rapportage met advies op.

Garantie en Samenwerking

Total Wall werkt samen met bedrijven die zijn opgeleid om werkzaamheden uit te voeren onder het EMH label of volgens het TotalWall garantie systeem (TGS). Ze kunnen adviseren over de beste reparatiematerialen, rekening houdend met de porositeit en sterkte van het bestaande metselwerk. Samen met VGO partners kunnen ze besparingen garanderen.

Zorgplicht en Gemeentelijke Regelgeving

Gebouweigenaren hebben een zorgplicht. Statistieken van de gemeente kunnen aangeven of een pand een constructief risico draagt. Een inspectierapportage kan aan de gemeente laten zien hoe het pand er constructief voorstaat.

Conclusie

Het herstellen van metselwerk vereist een zorgvuldige diagnose, de juiste materiaalkeuze en een correcte uitvoering. Spiraalankers kunnen een effectieve methode zijn voor het stabiliseren van gescheurd metselwerk, maar de toepassing moet volgens een specifiek stappenplan gebeuren. Bij historisch metselwerk gelden specifieke richtlijnen die het behoud van de oorspronkelijke constructie en bouwsporen vooropstellen. Het inschakelen van een ervaren specialist en het uitvoeren van een grondig onderzoek zijn essentieel voor een duurzame en effectieve reparatie.