Huiszwam en Vochtproblemen in Metselwerk: Oorzaken, Herkenning en Behandeling

Published by Redactie on september 4, 2025 | Category metselwerk

Inleiding

Vochtproblemen in metselwerk vormen een aanzienlijke bedreiging voor de integriteit en waarde van gebouwen. Een veelvoorkomende oorzaak van deze problemen is de aanwezigheid van huiszwam ( Sepula lacrymans), een schimmel die hout aantast en tevens kan leiden tot schade aan metselwerk. Dit artikel behandelt de oorzaken van vochtproblemen, de herkenning van huiszwam, de gevolgen van verwaarlozing, en mogelijke behandelingsmethoden, gebaseerd op beschikbare informatie. Het is essentieel om vroegtijdig in te grijpen bij vochtproblemen om verdere schade en gezondheidsrisico's te voorkomen.

De Oorzaken van Vocht in Metselwerk

Vocht in metselwerk kan diverse oorzaken hebben. Een belangrijke factor is optrekkend vocht, waarbij water vanuit de grond via de capilaire werking in de muren omhoogtrekt. Dit probleem doet zich vaak voor bij gebouwen zonder of met een falende waterkering. Daarnaast kunnen doorvoeren, openingen voor leidingen, een bron van lekkage vormen indien de afdichting niet waterdicht is. Bij stijging van de grondwaterstand kunnen deze doorvoeren volstromen en lekkage veroorzaken. Ook scheurvorming in muren, zoals krimpscheuren, kan vocht toelaten. De aansluiting van de vloer op de kelderwand, de zogenaamde kim, is een bijzonder gevoelige plek waar lekkages vaak ontstaan.

Huiszwam: Herkenning en Levenscyclus

De huiszwam is een bruinrotverwekkende schimmel die aanzienlijke schade aan gebouwen kan veroorzaken. De schimmel herkent men aan een wit, wollig mycelium, bestaande uit schimmeldraden (hyphen) met een diameter van 0,003 tot 0,0075 mm. Deze draden bundelen zich tot strengen die tot 8 mm dik kunnen worden en zich verspreiden op zoek naar voedselbronnen. Het vruchtlichaam van de huiszwam lijkt op een pannenkoek, is roestbruin van kleur en kan een diameter van enkele centimeters tot ruim een meter bereiken. De rand van het vruchtlichaam blijft wit. De sporen, die verantwoordelijk zijn voor de verspreiding van de schimmel, zijn rond of ovaal en ongeveer 0,01 mm lang.

De huiszwam tast zowel naald- als loofhoutsoorten aan, hoewel houtsoorten van duurzaamheidsklasse I en II minder gevoelig zijn. De aantasting begint vaak onder de vloer van de begane grond, in vloerbalken en vloerhout, waar een hoog vochtgehalte en slechte ventilatie heersen. Ook in dakconstructies en onder badkamers en toiletten wordt de huiszwam regelmatig aangetroffen.

De Schade door Huiszwam aan Hout

De huiszwam breekt cellulose en hemicellulose af, waardoor de wanden van de houtcellen vernietigd worden. In eerste instantie vertoont het hout een bruinachtige verkleuring. Naarmate de aantasting vordert, verliest het hout zijn samenhang, eerst evenwijdig aan de vezelrichting en later ook loodrecht erop. Uiteindelijk verandert de structuur in kleine, kubusvormige stukjes, een verschijnsel dat bekend staat als "cubic rot". De huiszwam kan hout aantasten door het ontkiemen van sporen, maar ook door de groei van hyphen van eerdere aantastingen. De schimmel heeft een vochtpercentage van 20% of hoger nodig om te groeien, met een optimum tussen de 25 en 35%. De optimale temperatuur voor de ontwikkeling van de huiszwam ligt rond de 23 graden Celsius, maar groei is nog mogelijk bij temperaturen tot 5 graden Celsius. Onder de 3 graden Celsius en boven de 28 graden Celsius stopt de groei. De huiszwam kan vorst overleven en hervat de groei zodra de temperatuur stijgt.

Gevolgen van Verwaarlozing van Vochtproblemen

Het uitstellen van onderhoud aan vochtproblemen leidt tot een stille, sluipende vorm van sloop. Sluipend vocht trekt in de muren en veroorzaakt ongezonde schimmel en zwam, die niet alleen de constructie aantasten, maar ook de gezondheid van de bewoners. Kleine haarscheurtjes in het metselwerk groeien door vorst en water uit tot diepe scheurvorming, die de stabiliteit van het gebouw in gevaar brengt. De esthetische waarde neemt af door afbladderende verf en loslatend stucwerk.

Dit fysieke verval gaat hand in hand met energetische armoede. Een vochtig, tochtig gebouw met gebreken is niet alleen ongezond, maar ook een bodemloze put qua stookkosten. Dit leidt tot een vicieuze cirkel: de kosten voor reparatie stijgen, terwijl de financiële last om het gebouw te gebruiken onhoudbaar wordt. Uiteindelijk verliest het gebouw zijn functie en verwordt het tot een leeg omhulsel, gedoemd tot verder verval of sloop.

Behandelingsmethoden voor Vochtproblemen en Huiszwam

Er zijn verschillende methoden om vochtproblemen en huiszwam te behandelen. Voor het dichten van doorvoeren kan gebruik worden gemaakt van expanderende mortel, een mortel die bij contact met water zichzelf uitzet en zich aan verschillende ondergronden hecht. PU-hars injectie wordt toegepast om scheuren en breuken in muren en vloeren te dichten, zowel bij acute lekkage als bij herstel en onderhoud.

Voor het waterdicht maken van kelders kan gebruik worden gemaakt van een kristallisatieproces, waarbij een middel reageert met het water en de beton zelf waterdicht en zelfdichtend maakt. Het afdichten van de kim, de aansluiting van de vloer op de kelderwand, is cruciaal. Dit vereist een duurzame afdichting van de kelder.

Gezonde Leefomgeving en Vochtbestrijding

Een gezonde leefomgeving vereist goede leefomstandigheden. Vocht in de kelder creëert een ongezonde situatie, omdat het schimmelvorming bevordert. Mechanische ventilatie, zoals ventilatoren en aircosystemen, kan bijdragen aan een frisse luchtcirculatie en het verminderen van vocht.

Andere Schadelijke Organismen

Naast huiszwam kunnen ook andere organismen schade aan gebouwen veroorzaken, zoals insecten (kakkerlakken, kevers, motten, vliegen, muggen, wespen, bijen) en knaagdieren.

Conclusie

Vochtproblemen in metselwerk, vaak veroorzaakt door huiszwam, vormen een serieuze bedreiging voor de constructie en de gezondheid van bewoners. Vroegtijdige herkenning van de oorzaken en symptomen, en het treffen van adequate maatregelen, is essentieel om verdere schade te voorkomen. Behandelingsmethoden zoals het dichten van doorvoeren met expanderende mortel, PU-hars injectie, en het waterdicht maken van kelders met behulp van kristallisatieprocessen kunnen effectief zijn. Een gezonde leefomgeving vereist een droge en goed geventileerde woning.

Bronnen

zwam