Zwart Metselwerk: Kleurgebruik, Materialen en Welstandseisen

Published by Redactie on september 4, 2025 | Category metselwerk

Introductie

Dit artikel behandelt de mogelijkheden en beperkingen van zwart metselwerk in de bouw en renovatie. De beschikbare informatie richt zich voornamelijk op de materiaalkeuze (metselstenen en lijmproducten), de toegestane kleuren en materialen volgens welstandseisen, en de technische aspecten van metselwerk. De informatie is gebaseerd op documenten van BIA Beton, en regelgeving omtrent lokale welstandseisen. Het artikel is bedoeld voor huiseigenaren, doe-het-zelvers en bouwprofessionals die overwegen zwart metselwerk toe te passen.

Metselproducten en Druksterkte

BIA Beton biedt een breed scala aan metselproducten, waaronder stenen en blokken, geschikt voor diverse toepassingen zoals binnen-, scheidings- en buitenwanden, funderingen en kelders. Deze producten zijn verkrijgbaar in twee druksterktes: 15 N/MM² en 20 N/MM². Voor afwijkende druksterktes kan contact worden opgenomen met BIA Beton. De lijmproducten van BIA, waaronder lijmblokken en gevelstenen, zijn eveneens geschikt voor dezelfde toepassingen en zijn beschikbaar in dezelfde druksterktes. Ook hier geldt dat afwijkende druksterktes op aanvraag mogelijk zijn. Daarnaast biedt BIA droogstapelproducten aan, geschikt voor circulair industrieel zichtwerk, met een brandwerendheid van 180 minuten (getest door Efectis Nederland BV).

Kleurgebruik en Materialen volgens Welstandseisen

De welstandseisen leggen strenge beperkingen op aan het kleurgebruik en de materiaalkeuze bij nieuwbouw en renovatie. Het uitgangspunt is terughoudendheid in materiaal- en kleurgebruik, om contrasten met de bestaande bebouwing in de omgeving te vermijden. Kleur en materiaal dienen idealiter aan te sluiten op de erfafscheiding van het naburige perceel, tenzij deze niet voldoet aan de geldende criteria.

Bij metselwerk dient het materiaal en de kleur conform het hoofdgebouw te zijn. Metalen stijlen in donkere kleur of schotten van houten planken tussen gemetselde penanten zijn toegestaan. Houtwerk dient om en om te worden aangebracht wanneer het achter de voorgevelrooilijn op de zij- of achtererfgrens wordt geplaatst, tenzij deze niet gekeerd is naar de weg of openbaar groen.

Niet toegestane materialen: Beton, kunststof, staal, golfplaat, damwandprofielen, rietmatten en vlechtschermen zijn niet toegestaan.

Niet toegestane kleuren: Felle contrasterende kleuren zijn verboden.

Hoewel de documenten specifiek zwart metselwerk niet noemen, impliceert het verbod op felle contrasterende kleuren en de eis van aansluiting bij bestaand metselwerk dat het gebruik van diepzwarte gevelstenen problematisch kan zijn. De documenten vermelden wel dat gevelstenen in diverse kleuren klei verkrijgbaar zijn, waaronder diepzwart, maar de welstandseisen stellen beperkingen aan het gebruik van dergelijke kleuren.

Gevelstenen: Types en Afwerking

Er zijn vier belangrijke soorten gevelbakstenen:

Handvorm stenen: Deze stenen hebben een ruwe afwerking en een eigenzinnige uitstraling, waardoor ze geschikt zijn voor muren die een natuurlijke look moeten krijgen en voor renovaties van oudere wanden.
(Overige types niet gespecificeerd in de documenten)

De kleur van gevelstenen kan worden aangepast door middel van de engobe-techniek, waarbij een dunne laag gekleurde klei wordt aangebracht en gebakken.

Reclame-uitingen en Gevelvormgeving

De regels voor reclame-uitingen zijn strikt. Reclame-uitingen mogen niet breder zijn dan 50% van de gevelbreedte en niet hoger dan 0,40 m. Voor woningen met een praktijkruimte is de maximale grootte 0,50 m². Felle kleuren zijn niet toegestaan. Reclame moet worden geïntegreerd in de architectuur en beperkt blijven tot het hoogst noodzakelijke. Mechanisch bewegende delen, lichtcouranten en daglichtreflecterende reclame zijn niet toegestaan. Vlaggen zijn beperkt tot maximaal één per 4 meter gevellengte. Zonneschermen of markiezen met reclame mogen een uitval hebben van maximaal 2,50 m boven het trottoir en 4,20 m boven de rijweg.

De gevelindeling van bestaande woningen wordt gekenmerkt door eenvoudige symmetrie, met elementen zoals houten luiken, vlechtingen in metselwerk, sierankers en ronde zolderraampjes. Lijnvormige elementen mogen niet worden onderbroken en uitdrukkingen van de functie (zoals hooideuren) dienen te worden gerespecteerd. Grote gevelvlakken moeten een duidelijke textuur hebben, zoals baksteen of houten gepotdekselde planken. Toegestane materialen zijn metselwerk van bakstenen en/of ijsselstenen, houten kozijnen, dakpannen (gesmoorde Hollandse pannen) en rietbedekkingen. Kunststof, aluminium en staal zijn ongewenst. Het kleurgebruik moet beperkt blijven tot aardkleuren. Dakkapellen dienen ter vervanging van bestaande exemplaren te zijn, en bij splitsing van een boerderij is het behoud van de oorspronkelijke karakteristiek (sobere vormgeving) en het onderscheid tussen voorhuis en deel belangrijk.

Technische Installaties en Bouwwerken

Technische installaties, zoals voedersilo’s en warmtekrachtinstallaties, mogen een technische uitstraling en kleur hebben, maar moeten gerelateerd zijn aan een agrarisch bedrijfsgebouw. De hoogte-breedte verhouding moet aansluiten bij de bestaande bebouwing.

Voor kassen geldt dat ze transparant moeten zijn en in het landschap moeten worden opgenomen. De hoogte-lengte-breedte verhouding moet bijdragen aan rust en aansluiting bij het landschap. Profielen moeten in een passende kleur worden uitgevoerd, en reflecterend glas is niet toegestaan.

Voor sleufsilo’s en waterbassins is het materiaalgebruik aan de buitenzijde van belang. Het kleur- en materiaalgebruik moet aansluiten bij het landschap en gedekte kleuren worden gebruikt.

Excessenregeling

Burgemeester en wethouders kunnen een eigenaar aanschrijven om een bouwwerk of standplaats dat in ernstige mate in strijd is met redelijke eisen van welstand op te heffen, op basis van criteria in de welstandsnota. Deze regeling is niet bedoeld om de plaatsing van een bouwvergunningplichtig bouwwerk tegen te gaan, maar alleen het uiterlijk ervan.

Specifieke aandachtspunten voor zwart metselwerk

Gezien de strenge welstandseisen is het toepassen van volledig zwart metselwerk waarschijnlijk lastig te realiseren. De documenten suggereren dat het gebruik van zwarte gevelstenen mogelijk is, maar de eis van aansluiting bij de bestaande bebouwing en het verbod op felle contrasterende kleuren kunnen een belemmering vormen. Het is raadzaam om vooraf contact op te nemen met de lokale welstandscommissie om de mogelijkheden te bespreken. Een alternatief zou kunnen zijn om een donkergrijze tint te kiezen die minder contrasteert met de omgeving.

Conclusie

De beschikbare documentatie biedt inzicht in de materiaalkeuze, druksterktes en welstandseisen met betrekking tot metselwerk. Hoewel zwart metselwerk technisch mogelijk lijkt, zijn er aanzienlijke beperkingen vanuit het oogpunt van welstand. Het is essentieel om de lokale regelgeving te raadplegen en vooraf advies in te winnen bij de welstandscommissie om te bepalen of zwart metselwerk in een specifiek project toegestaan is. De documenten benadrukken het belang van terughoudendheid in kleurgebruik en aansluiting bij de bestaande bebouwing.