Doorstrijkmortel keuze voor duurzame en esthetisch fraaie gevels: Voordelen, uitvoering en praktische ervaringen

Inleiding

De keuze voor de juiste metseltechniek en -materialen heeft een directe invloed op de esthetiek, duurzaamheid en onderhoudskosten van een woning. Een sterk afgeronde keuze die in de afgelopen jaren steeds meer aandacht krijgt is het gebruik van doorstrijkmortel bij het bouwen van gevels. Doorstrijken, een methode waarbij metselen en voegen in één beweging worden uitgevoerd, leidt tot een monolithisch geheel van metsel- en voegwerk, wat de kwaliteit en levensduur van de gevel aanzienlijk verhoogt. Deze techniek is niet alleen effectief in het voorkómen van schade aan het voegwerk, maar ook in het voorkómen van esthetische aantijgingen zoals witte uitslag of kalkuitbloei. In dit artikel wordt uitgebreid ingegaan op de voordelen van doorstrijkmortel, de praktische uitvoering van de methode, de rol van uitslagarme doorstrijkmortel en de ervaringen van uitvoerders en architecten in werkelijke projecten. De informatie is gebaseerd uitsluitend op de beschikbare bronnen, waarin zowel technische specificaties als ervaringen uit de praktijk worden besproken.

De techniek van doorstrijken: van metselen tot afwerken in één stap

Doorstrijken is een geavanceerde techniek in het metselwerk waarbij het metselen en het afwerken van de voegen in één en dezelfde arbeidsgang plaatsvindt. Deze methode verschilt aanzienlijk van de traditionele navoegmethode, waarbij de metselaar eerst het metselwerk afmaakt en pas daarna, dagen later, het voegwerk afwerkt. Bij doorstrijken wordt de mortel zorgvuldig in de voegen gebracht tijdens het metselen, en direct na het plaatsen van de mortel wordt deze met een speciaal hulmiddel, zoals een voegroller of voegspijker, afgewerkt. De kern van de methode is het “vol en zat” metselen, waarbij de stoot- en lintvoegen goed gevuld worden, waarna de overtollige mortel wordt verwijderd door scheren of krabben. Vervolgens wordt de voeg met behulp van een hulpmiddel verdicht, wat zorgt voor een hoge dichtheid en hoge voeghardheid.

De voordelen van deze methode zijn duidelijk: het metsel- en voegwerk vormen een monolithisch geheel, wat de zwakke verbinding tussen metsel- en voegwerk elimineert. Deze versterkte verbinding is cruciaal omdat bij de traditionele navoegmethode de voegmortel op het stenenoppervlak slechts een geringe hechting heeft, doordat de voegmortel vooral hecht aan de achterliggende metselmortel. Deze zwakke verbinding is een veelvoorkomende oorzaak van loskoppelen van de steen en kan leiden tot schade op lange termijn. Doorstrijken voorkomt dit probleem doordat de voeg en het metselwerk op een uniforme manier zijn verankerd in het geheel.

Daarnaast is het metselen met doorstrijkmortel veel sneller en efficiënter. Omdat metselen en afwerken in één dag plaatsvinden, wordt de bouwtijd aanzienlijk verkort. Dit betekent dat steigers direct na het voltooien van het metselwerk kunnen worden ontruimd, zonder dat er op een extra dag gewacht hoeft te worden op het afwerken van het voegwerk. Dit is niet alleen kostenefficiënt, maar vermindert ook het risico op beschadiging van het verse metselwerk tijdens het wachten op het voltooien van het voegwerk.

Voordelen van doorstrijken: duurzaamheid, kwaliteit en esthetiek

De voordelen van doorstrijken gaan verder dan slechts tijdbesparing. Het technisch geavanceerde proces leidt tot een aanzienlijk hogere kwaliteit van het eindresultaat. Door de voeg direct na het metselen te verdichten met een voegroller of -spijker, wordt het voegmateriaal beter afgestroomd. Dit zorgt voor minder mortelverlies en een hogere dichtheid van de voeg, wat de levensduur van het metselwerk aanzienlijk verhoogt. De meeste bronnen benadrukken dat het metselwerk bij doorstrijken minder gevoelig is voor vorstschade. Deze weerstand wordt nog versterkt bij het gebruik van specifieke technieken zoals de "Remix Frost-methode", die het mogelijk maakt om tot -15°C te werken en zelfs nachtvorstpieken tot -6°C te doorstaan.

Eén van de meest aansprekende voordelen van doorstrijken is de aanzienlijke afname van witte uitslag of kalkuitbloei. Deze vorm van vervuiling ontstaat doordat calciumhydroxide uit het mortelwater via vochtstroming naar het oppervlak van het metselwerk stijgt en daar uiteindelijk neerslaat in de vorm van witte vlekken. Deze vlekken ontstaan vooral bij langzame droging, bij hoge luchtvochtigheid of bij een te hoge vochtinhoud in het metselwerk en de achterliggende isolatie. Doorstrijkmortel, met name in een uitslagarme uitvoering (ua), vermindert dit risico aanzienlijk. Volgens de bronnen is de kans op uitslag bij uitslagarme doorstrijkmortel zo klein dat deze praktisch niet meer voorkomt.

Deze kwaliteitsvoordelen zijn niet alleen technisch van belang, maar ook esthetisch. Het resultaat is een gevel die er fraai en eenduidig uit ziet, zonder kleurverschijningen of onregelmatigheden. Deze effecten ontstaan vaak bij de traditionele navoegmethode, waarbij de voegwerker na elke beweging van de steiger moet wachten voordat hij verder kan werken. Tijdens het wachten kan het voegmateriaal al droog vallen of veranderen in kleur of textuur. Bij doorstrijken is dit niet nodig, omdat de voeg direct na het metselen wordt afwerkt. Dit zorgt voor een gelijkmatige afwerking zonder kleurverschil.

Uitslagarme doorstrijkmortel: een noodzakelijke keuze voor hoge eisen

Hoewel doorstrijken al een sterk voordeel biedt op het gebied van duurzaamheid en esthetiek, is de keuze voor een uitslagarme doorstrijkmortel (ua) de sleutel tot een volledig zuiver resultaat. Witte uitslag is de meest voorkomende klacht bij nieuw metselwerk. Deze vlekken ontstaan doordat in het mortelwater opgeloste stoffen, vooral calciumhydroxide, via vochtstroming naar het oppervlak van het metselwerk stijgen tijdens het drogen. Dit gebeurt vooral bij stenen met lage waterabsorptie of bij langzame droging door hoge vochtigheid. In sommige gevallen is het nodig om de gevel nadien te reinigen, wat aanzienlijke kosten met zich meebrengt. De keuze voor een uitslagarme doorstrijkmortel voorkomt dit probleem van meet af aan.

In het project Lingevest in Geldermalsen, waar een keuze werd gemaakt voor uitslagarme doorstrijkmortel, werd dit als een essentieel onderdeel van de kwaliteitsbeheersing gezien. Architect Serge van de Moesdijk van VHGP architecten benadrukte dat de keuze voor een doorstrijkmortel was genomen uit esthetische en kwalitatieve redenen. De uitvoerder, Lammert Hol van Aannemersbedrijf J. van Daalen, benadrukte dat de keuze voor een uitslagarme uitvoering bijna vanzelfsprekend was: "Je ziet gewoon het resultaat." De keuze voor deze specifieke soort mortel, de BM 687 ua voor de rode steen en de BM 318 ua voor de zwarte steen, werd op basis van proefmuren gemaakt, wat aantoont dat de keuze gebaseerd was op zorgvuldige evaluatie.

De uitslagarme uitvoering is niet alleen een kwaliteitskeuze, maar ook een kostenbesparende keuze op lange termijn. Hoewel de kost van een uitslagarme doorstrijkmortel iets hoger ligt dan gewone mortel, wordt dit gecompensieerd door het uitgesloten zijn van latere reinigingskosten en het voorkomen van klantenklachten. Bovendien is het effect van een zuivere, vlek-vrije gevel aantoonbaar groter dan dat van een gevel die na enkele jaren moet worden gereinigd.

Praktische uitvoering: uitdagingen en aanpassingen voor de metselaar

Hoewel doorstrijken talloze voordelen biedt, is het niet zonder nadelen. De uitvoerder Lammert Hol benadrukt dat de methode een bepaalde gewenning van de metselaar vereist. Het is geen standaard metseltechniek, en de metselaar moet zich aanpassen aan een extra arbeidsgang. Tijdens het metselen moet er rekening worden gehouden met de eindafwerking: na het opstijven van de mortel moet de metselaar nog een keer met de voegroller langs de voeg gaan. Dit vereist extra aandacht en technische vaardigheid.

Eén van de belangrijkste technische beperkingen is het plaatsen van de metselprofielen. Bij het gebruik van een doorstrijkmortel moeten deze 70 mm van de gevel worden geplaatst. Dit komt doordat de metselaar met de voegroller niet achter de gevel kan werken als de profielen te dicht bij de gevel zitten. Dit vereist meer ruimte op het bouwterrein en kan bij beperkte ruimte een uitdaging zijn. Daarnaast moet de metselaar vollediger metselen en afreien, wat meer tijd en inspanning kost dan bij een traditionele methode.

Ondanks deze uitdagingen benadrukken zowel de uitvoerder als de metselaars in het veld dat de voordelen ruimschoots opwegen. De metselaar ziet direct het resultaat van zijn werk, en het gevoel van kwaliteit is aanzienlijk hoger dan bij een standaard navoegmethode. Bovendien wordt de baan van de metselaar gevarieerder, wat de werkervaring aanzienlijk verhoogt. De techniek is dus niet alleen technisch superieur, maar ook sociaal en professioneel voordeliger voor de uitvoerder en het boufteam.

Bouwpraktijk: voorbeelden uit het werkelijk leven

Het project Lingevest in Geldermalsen is een duidelijk voorbeeld van de praktische toepassing van doorstrijkmortel in combinatie met hoge eisen aan esthetiek en duurzaamheid. De gevel is gemaakt van de rode waalformaat handvormde steen "Alems Rood" van Rodruza, met een afwisseling van zwarte vlakken in de vorm van "Avenue Zwart" van Wienerberger. Deze combinatie van kleuren en maten vereiste een hoge mate van nauwkeurigheid en esthetische consistentie.

Vóór de uitvoering is een proefmuur gemetseld. Op basis daarvan besloot de aannemer om voor de duurdere uitslagarme doorstrijkmortel te kiezen. Deze keuze werd niet alleen bevestigd door de uitvoerder, maar ook door de architect, die de keuze voor een doorstrijkmortel in het ontwerp had opgenomen. De voorkeur voor een uitslagarme uitvoering was dus zowel technisch als esthetisch gerechtvaardigd.

De uitvoerder benadrukt de belangrijke rol van voorgaande voorzorgsmaatregelen. Het vers gemetselde werk wordt direct afgedekt met folie boven het maaiveld, om vlekken en vocht door opspattend vuil te voorkomen. Ook worden de rode metselvlakken onder de zwarte vlakken afgedekt, en wordt de spouwmuur direct na het metselen afgedekt om inwateren te voorkomen. Deze maatregelen zijn cruciaal, omdat een natter metselwerk de kans op uitslag verhoogt.

De resultaten zijn duidelijk: ondanks slechte weersomstandigheden bleef de gevel vrij van witte uitslag. De metselaars op de steiger gaven aan dat ze nog nooit met zo’n fijne mortel hadden gewerkt. De doorstrijkmortel bleek heel fijn te verwerken, en het resultaat oogt fraai en monolitisch.

Conclusie

Doorstrijken met een uitslagarme doorstrijkmortel is een geavanceerde en duurzame methode om gevels te metselen. Het technische voordeel van een monolithisch geheel van metsel- en voegwerk leidt tot een aanzienlijk lagere kans op afbrokkelen of loskoppelen van de steen. Bovendien is de afwerking van hoge kwaliteit, met minder mortelverlies en hoge voeghardheid. De voordelen zijn niet alleen technisch, maar ook esthetisch en financieel: een zuivere, vlek-vrije gevel zonder latere reinigingskosten.

Hoewel de methode een bepaalde gewenning van de metselaar vereist en technische aanpassingen in de bouwpraktijk vereist (zoals het 70 mm van de gevel plaatsen van metselprofielen), is het voordeel van snellere afsluiting, minder afhankelijkheid van afzonderlijke voegwerkers en een hogere kwaliteit van het eindresultaat aanzienlijk groter. De ervaringen uit het project Lingevest tonen aan dat de keuze voor uitslagarme doorstrijkmortel niet alleen technisch verantwoord is, maar ook een wezenlijk onderdeel is van een duurzame en esthetisch overtuigende bouwpraktijk.

Bronnen

1. Bouwtotaal: Doorstrijkmortel verdringt voegwerk