Gevelbekleding met Steenstrips of Baksteen: Duurzaamheid, Isolatie en Esthetiek in Eén Oplossing

Published by Redactie on september 4, 2025 | Category metselwerk

De keuze voor een geschikte gevelbekleding is een besluit van groot belang voor zowel nieuwe bouw als renovatie van bestaande panden. De gevel vormt niet alleen het uiterlijk van een woning of bedrijfsgebouw, maar speelt ook een cruciale rol in de energiezuiverheid, de luchtdichtheid en de duurzaamheid van een gebouw. In Nederland zijn er vele opties beschikbaar, van klassieke bakstenen tot moderne kunststof- en metaalbekledingen. Uit de beschikbare bronnen blijkt dat twee belangrijke keuzes centraal staan: steengewijze bekleding via steenstrips of het gebruik van echte bakstenen in een spouwconstructie. Deze twee opties bieden zowel esthetische voordelen als technische voordelen op het gebied van isolatie, duurzaamheid en onderhoud. Dit artikel biedt een uitgebreide, feitengebaseerde analyse van deze twee methoden, gebaseerd uitsluitend op de beschikbare bronnen.

De kracht van baksteen: Duurzaamheid en duurzaamheid in de bouwpraktijk

Bakstenen zijn een van de oudste bouwmaterialen ter wereld, maar blijven ook tegenwoordig een belangrijke keuze voor gevelbekleding. De bronnen benadrukken dat bakstenen meer zijn dan slechts een afwerking; ze vormen een fundamenteel onderdeel van de constructie. Het gebruik van baksteen in een spouwconstructie, waarbij een buitenblad van bakstenen via spouwankers aan een binnenmuur (het binnenblad) wordt bevestigd, is een veelvoorkomende oplossing. Deze opbouw zorgt voor een stabiele, robuuste gevel die tegelijkertijd duurzaam is en een gunstige milieubelasting heeft. De levensduur van bakstenen ligt volgens de bronnen op meer dan 150 jaar, wat de duurzaamheid aantoont.

Een belangrijk voordeel van baksteen is de lage milieubelasting, uitgedrukt in een gunstige Milieu Kosten Indicator (MKI). Deze waarde is het resultaat van een uitgebreid levenscyclusonderzoek (LCA), dat de volledige omgevingsimpact over de gehele levensduur van het materiaal meet. Bakstenen zijn gemaakt uit klei, een lokale en hernieuwbare grondstof. De winning van deze grondstof draagt zelfs bij aan het behoud van natuurlijke ecosystemen: door samenwerking met organisaties zoals Staatsbosbeheer en natuurorganisaties wordt de afgrond van klei al decennialang gecombineerd met het herstel van natuurgebieden. Bovendien is kleiwinning cruciaal voor het beperken van de kans op rivieroverstromingen, doordat de afgrond de waterhuishouding van gebieden verbetert.

Bakstenen zijn ook milieuvriendelijk in gebruik. Ze geven geen schadelijke stoffen vrij bij regenval, wat blijkt uit de vereiste uitloogtesten uit het Besluit Bodemkwaliteit. Het water dat langs de gevel stroomt, blijft schoon en belast het milieu niet. Daarnaast is baksteen volledig herbruikbaar. Bij gebruik van kalkmortel is een volledig hergebruik van de bakstenen mogelijk. Bij cementmortel kan het materiaal worden hergebruikt als secundaire grondstof voor de productie van nieuwe bakstenen of als funderingsmateriaal onder wegen. Dit maakt bakstenen tot een essentieel onderdeel van een circulaire economie.

Steenstrips: Efficiënt, duurzaam en esthetisch

Een moderne variant op klassiek metselwerk is het gebruik van steenstrips. Deze worden gemaakt door echte bakstenen in dunne platen te snijden. Volgens de bronnen is een belangrijk voordeel van steenstrips de geringe dikte, die ruimte bespaart. Deze dunheid maakt het mogelijk om extra isolatiemateriaal te plaatsen tussen de bestaande muur en de nieuwe bekleding, wat bijdraagt aan een betere thermische isolatie. Het is dus mogelijk om zowel een nieuwe uitstraling als een lagere energiehuishouding te realiseren binnen één bouwproces.

De plaatsing van steenstrips gebeurt door midd van een dunne laag lijmmortel, wat vaak een glad, naadloos resultaat oplevert zonder zichtbare voegen. Dit kan een modern, strakke uitstraling geven. Voor een nog nauwkeuriger resultaat is het mogelijk om met een speciale mortel dunmetselwerk te maken. De technische uitvoering is afhankelijk van de keuze van de juiste mortel. Belangrijk is dat de mortelsoort goed afgestemd is op het zuiggedrag van de steen. Als de mortel te weinig water opneemt, kan hij niet goed hechten, en dreigt hij te verpulveren. Als hij te veel water opneemt, kan dat leiden tot schade bij bevriezing of vochtverdringing.

Steunend op de bronnen is de plaatsing van steenstrips een geschikte oplossing voor zowel nieuwbouw als renovatie. Bij een renovatie kan de oude gevel worden geïsoleerd met isolatiemateriaal tegen de bestaande muur, gevolgd door het aanbrengen van een nieuwe muur (bijv. uit spouwstenen of panelen), waarna de steenstrips erop worden geplakt. Dit proces vereist wel een extra fundering en vervanging van ramen en deuren, maar levert een aanzienlijke verbetering op het gebied van energiezuiverheid op. De bronnen geven aan dat dit proces vaak wordt toegepast bij woningcorporaties. Zo is bij een VvE met 28 eenheden in Capelle aan den IJssel een gevelisolatie van 1200 m² aan de buitenkant gepland, gevolgd door een bekleding met steenstrips. Dit toont aan dat de methode in de praktijk al uitgevoerd wordt en bewezen resultaten oplevert.

Creatieve afwerking: Crepi en houtachtige composiet

Naast steenstrips en klassiek metselwerk zijn er ook andere vormen van gevelafwerking die in de bronnen worden genoemd. Een veelvoorkomende optie is crepi, een mengsel van cement, zand en water. Deze afwerking is populair wegens de hoge duurzaamheid tegenweer, slijtage en weersinvloeden. Daarnaast kan het onregelmatigheden in de muur verbergen, wat een glad en naadloos uiterlijk geeft. Voor een nieuwe bouw of renovatie is het mogelijk om crepi te combineren met isolatie. Zo wordt in een voorbeeld uitgelegd dat voor een vrijstaande woning een isolatie van 140 mm polyurethaanschuim (Rc = 5,4 m²K/W) wordt aangebracht op een houten buitenmuur, gevolgd door het aanbrengen van 210 m² crepi in een witte tint. De afwerking kan na afwerking worden behandeld met een vochtwerend middel, wat de levensduur van de afwerking kan verlengen. Dit toont aan dat crepi een robuuste, duurzame optie is, vooral in combinatie met goede isolatie.

Een andere optie is composietgevelbekleding, die de uitstraling van echt hout behoudt, maar met minder onderhoud. Deze materialen zijn gemaakt van een combinatie van kunststof en vezels zoals hout- of bamboevezels. Hoewel ze duurder zijn dan zuiver kunststof, zijn ze goedkoper dan echte hardhouten bekledingen. Belangrijk is dat de afwerking sterker en onderhoudsvrijer is dan echte houten bekleding, die gevoelig is voor vocht, temperatuurschommelingen, krimp, rotting en kromtrekking. Daarom is regelmatig schilderen vereist om een houten gevel te beschermen.

Metaal en kunststof: Duurzaamheid tegen een hogere prijs

Andere materialen die worden genoemd zijn metaal en kunststof. Metaal, zoals zink, roestvast staal (inox) en aluminium, is duurzaam, slijtvast en vuilafstotend. Belangrijk is dat deze materialen niet roesten, wat een groot voordeel is. De belangrijkste nadelen zijn de hoge kosten en de lagere isolatiewaarde. Metaal zelf is geen goede isolator, maar dit probleem kan worden opgelost door de gebruikte panelen te combineren met een isolatielaag, zoals bij zogeheten sandwichpanelen. Dit maakt het mogelijk om de voordelen van metaal te combineren met een hoge energiezuiverheid. Ondanks de hoge initiële kosten vinden veel huiseigenaren metaal als een kostbare investering die de duurzaamheid en esthetiek van het pand aanzienlijk verbetert.

Kunststof is een goedkoper alternatief, maar minder duurzaam dan metaal. Het is gevoelig voor hitte en kan in sommige gevallen gaan krimpen of barsten. Daarom is het belangrijk om de juiste kwaliteit te kiezen. Voor sommige toepassingen, zoals de zijkanten van een woning die nu van hardboard zijn, is de keuze voor een kunststof of houtachtige composietplank slim. Deze materialen zijn duurzaam, onderhoudsarm en bieden een levendig uiterlijk.

Belangrijke overwegingen tijdens de uitvoering

De uitvoering van een gevelbekleding is afhankelijk van meerdere factoren. Eén van de belangrijkste punten is de plaatsingstechniek. Het is cruciaal dat er geen regenval op het verse metselwerk komt, omdat dit leidt tot witte vlekken (kalkuitslag), vochtinfiltratie en uitgeregende cementafzetting. Daarom moet vers metselwerk worden afgedekt met kunststof of een beschermend doek. Ook is het belangrijk om de juiste mortel te kiezen, rekening houdend met het zuiggedrag van de steen. Verkeerde keuzes kunnen leiden tot vroegtijdige versleten van de afwerking.

Bij een gevelrenovatie is het belangrijk om na te denken over de isoleringsdikte en de benodigde fundering. In veel gevallen is het nodig om extra fundering te plaatsen, omdat de zware bekleding op een oude muur kan drukken. Bovendien vereisen nieuwe bekledingen vaak het vervangen van ramen en deuren, omdat de oude ramen mogelijk niet meer passen in de nieuwe buitenmuur. Dit brengt extra kosten met zich mee, maar is vaak noodzakelijk voor een goede luchtdichtheid en energiezuiverheid.

Conclusie

De keuze voor gevelbekleding is een complex besluit dat technische, esthetische en duurzaamheidsaspecten combineert. Uit de bronnen blijkt duidelijk dat baksteen en zijn afgeleiden, zoals steenstrips, een van de duurzaamste en meest duurzame opties zijn. Baksteen heeft een levensduur van meer dan 150 jaar, een gunstige MKI-waarde, en is volledig herbruikbaar. Het gebruik van steenstrips biedt daarnaast de voordelen van een dunne, ruimtebesparende oplossing die gemakkelijk te plaatsen is en een moderne uitstraling geeft. Beide methoden zijn geschikt voor zowel nieuwbouw als renovatie. De combinatie van isolatie en gevelbekleding, zoals bij een gevelisolatie van 1200 m² in een VvE in Capelle aan den IJssel, toont aan dat dit proces in de praktijk al wordt toegepast met goede resultaten.

Crepi en composietmaterialen bieden daarentegen een goed alternatief voor diegenen die een lagere kosten, maar toch hoge duurzaamheid en esthetiek willen. Metaal en kunststof zijn goede opties, maar vereisen zorgvuldige keuze vanwege hun kosten en eigenschappen. De uitvoering van elke vorm van gevelbekleding vereist aandacht voor technische details zoals vochtbestendigheid, afdekken tijdens de bouw, en keuze van de juiste mortel. De keuze voor een duurzame, onderhoudsvrije en esthetisch aantrekkelijke gevel is dus geen kwestie van smaak, maar een technisch en duurzaamheid gebaseerd besluit dat langdurig voordelen oplevert.