Gevelbekleding met metselwerk: Duurzaam, esthetisch en technisch geïnspireerd

Published by Redactie on september 4, 2025 | Category metselwerk

Metselwerk is meer dan alleen een bouwmethode; het is een kunstvorm met een diepe wortels in de bouwgeschiedenis van Nederland en Europa. De combinatie van metselwerk en gevelbekleding vormt een kernonderdeel van de architecturale identiteit van talloze woningen, winkelpanden en openbare gebouwen. In de huidige tijd, waarin duurzaamheid, esthetiek en technische uitvoering centraal staan, is het keuzevak voor metselwerk als gevelbekleding meer dan ooit relevant. Dit artikel biedt een uitgebreide, feitelijke en technisch gerichte blik op de keuze voor metselwerk als gevelbekleding, geïnspireerd door de beschikbare bronnen. Het richt zich op de kernkenmerken van keramische gevelbekleding, de voordelen van klassiek en geprefabriceerd metselwerk, de rol van afwerkingen en afwerkingen, en de keuze tussen traditionele oplossingen en moderne systemen zoals steenstrips en prefab metselwerk. De focus ligt op feiten uit betrouwbare bronnen, met een duidelijke afbakening van de bronnen en een kritische evaluatie van de beschikbare informatie.

De kern van de gevel: Keramische gevelbekleding en haar soorten

De keuze voor een gevelbekleding is een fundamentele beslissing in zowel nieuwbouw als renovatie. Keramische gevelbekleding staat sinds eeuwen centraal in de Nederlandse bouwcultuur, gedeeltelijk wegens de beschikbaarheid van hoge kwaliteit rivierklei. Keramische gevelbekleding omvat meerdere vormen, waarvan de meest voorkomende gevelstenen of bakstenen zijn. Deze worden vaak in een combinatie van vorm, kleur en afwerking gebruikt om een unieke uitstraling te creëren. De bronnen tonen duidelijk dat keramische gevelbekleding niet alleen esthetisch is, maar ook technisch sterk en duurzaam. Het materiaal is kleurvast, bestand tegen weersinvloeden en heeft een hoge levensduur wanneer het correct is aangebracht en onderhouden.

Naast de klassieke gevelsteen zijn er meerdere vormen van keramische gevelbekleding beschikbaar. Een belangrijke ontwikkeling is de opkomst van steenstrips. Deze worden vaak gekozen wanneer een klassiek metselwerkgevoel gewenst is, maar de zwaarte of dikte van volledige bakstenen niet gewenst is. Steenstrips zijn een lichtgewicht oplossing, wat ze ideaal maakt voor zowel nieuwbouw als renovatieprojecten. Ze zijn vaak gemaakt van keramische materialen en kunnen zowel in traditionele vormen als in geheel eigen ontwerpen worden aangeboden. Aberson noemt dit systeem A-Brick, waarbij de stukken niet met lijm, maar door klikkend in een cassette worden bevestigd. Dit droge systeem heeft het voordeel van snelle montage, lage onderhoudskosten en een hoge duurzaamheid, omdat de gevel demonteerbaar is. Dit maakt het geschikt voor circulaire bouwprincipes, waarbij materialen na afloop van de levensduur weer worden hergebruikt.

Een andere, minder gangbare vorm van keramische gevelbekleding is het gebruik van dakpannen als gevelafwerking. Hoewel dakpannen meestal voor dakafwerking zijn bedoeld, zijn ze ook geschikt als gevelbekleding. Dit wordt vaak gezien bij de Amsterdamse school, waar architecten de stijl van de dakpannen ook op de gevel toepasten. Het voordeel van dit gebruik is dat het een unieke esthetiek geeft en de gevel in het ontwerp kan doorlopen. Bovendien zijn dakpannen loshaalbaar en hergebruikbaar, wat hen geschikt maakt voor een circulaire aanpak. Het systeem vereist een stabiele constructie met passende verankering, vergelijkbaar met een dakconstructie, maar de uitvoering is mogelijk zonder extra last op de draagconstructie.

Klassiek metselwerk: Duurzaamheid, esthetiek en bouwtechniek

Klassiek metselwerk, uitgevoerd met bakstenen of gevelstenen, blijft een veelgebruikte methode voor gevelbekleding. Het is een bewezen techniek die al eeuwen wordt toegepast en die zichzelf heeft bewezen in de Nederlandse bouwgeschiedenis. De voordelen liggen op het vlak van duurzaamheid, esthetiek en constructieve betrouwbaarheid. Gevels met een goed uitgevoerd metsel- en voegwerk kunnen zeer lang meegaan, vooral wanneer de bouwpraktijk voldoet aan hoge eisen. De levensduur van een gevel wordt echter niet alleen bepaald door de keuze van het materiaal, maar ook door het gebruik van passende afwerkingen en de zorgvuldige uitvoering van de voegen.

De keuze voor de voeg is een cruciaal onderdeel van het eindresultaat. De voeg bepaalt niet alleen de sfeer van de gevel, maar ook de sierlijkheid en de sierlijke uitstraling. De keuze tussen een platte of bolle voeg heeft invloed op de verdeling van licht en schaduw, en bepaalt zo de diepte van de gevel. De standaardkleur voor voegen is grijs, maar er zijn ook opties beschikbaar zoals crèmekleurige voegmengsels, vaak duurder dan de standaarduitvoering. De keuze voor een bepaalde voeg vormt een belangrijk onderdeel van de einduitstraling, en moet zorgvuldig worden afgeleid van het algemene ontwerp van het pand.

Een belangrijke opmerking uit de bronnen is dat schilderen van gevels, vooral in de zestiende en zeventiende eeuw, een veelvoorkomend verschijnsel was. Dit had vaak niet alleen een esthetische reden, maar ook een functionele: de verf diende als bescherming tegen vocht en regen. Toch wordt in de hedendaagse bouwpraktijk vaak gewaarschuwd voor het schilderen van gevels die zijn uitgevoerd in metselwerk. De reden hiervan is dat een verf die te dik is of niet dampopen is, de dampdiffusie van vocht uit het metselwerk kan blokkeren. Dit kan leiden tot opstijgend vocht, vochtproblemen in de muur en uiteindelijk schade aan de constructie. Daarom is het van essentieel belang dat alleen dampopen verf wordt gebruikt wanneer er geverfd moet worden. De keuze voor de juiste verfsoort is dus cruciaal voor de levensduur van de gevel.

Voor- en nadelen van gevelbekleding via metselwerk

Elke bouwkeuze heeft zowel voordelen als nadelen, en metselwerk als gevelbekleding is daar geen u exception. De belangrijkste voordelen liggen in de duurzaamheid, de esthetiek en de duurzaamheid van het materiaal. Keramische gevelbekleding is een natuurlijk product, zeer bestand tegen weersinvloeden en kleurvast. Het is bovendien sterk en heeft een hoge levensduur wanneer het correct is aangebracht. De keuze voor een gevel uit keramische stenen zorgt voor een sfeer van duurzaamheid, stijl en tijdloosheid.

Eén van de belangrijkste nadelen van klassiek metselwerk is de hoge arbeidsintensiteit. Het plaatsen van bakstenen of gevelstenen is een tijdintensieve en vaak kostbare activiteit. Het vereist ervaren vakmensen die zorgvuldig de stenen op maat kneden, de voegen aanbreiken en de gevel nauwkeurig uitlijnen. De kosten voor plaatsing van gevelstenen zijn aanzienlijk hoger dan bijvoorbeeld een gevelbepleistering. De bron geeft aan dat de prijs voor een gevelbepleistering zonder gevelisolatie ligt tussen de 65 en 85 euro per m² (excl. btw en incl. plaatsing). Met gevelisolatie stijgt de prijs tot 100 tot 130 euro per m². Dit geeft aan dat metselwerk aanzienlijk duurder is dan een eenvoudige pleistering, wat de keuze voor metselwerk vaak beperkt tot projecten met een hogere budgettaire capaciteit.

Een ander nadeel van klassiek metselwerk is de zwaarte van het materiaal. Dit vereist een sterke draagconstructie en kan bij bestaande gebouwen problemen geven. Bij renovaties is het vaak lastig om de bestaande muur voldoende te verstevigen om het gewicht van de gevelsteen te dragen. Daarom zijn lichtere alternatieven zoals steenstrips of gevelbepleistering vaak een praktischere oplossing. Bovendien zijn klassieke oplossingen minder geschikt voor projecten met een hoge eisen aan energie-efficiëntie, tenzij extra isolatie wordt toegevoegd.

De opkomst van prefab metselwerk en het systeem A-Brick

De bouwbranche is in de afgelopen jaren geëvolueerd naar meer voorgefabriceerde oplossingen. Een belangrijk voorbeeld hiervan is het systeem van prefab metselwerk. Dit systeem wordt vaak gebruikt om complexe vormen te realiseren die met klassiek metselwerk moeilijk of bijna onmogelijk zijn. Voorbeelden zijn bogen, lateien of specifieke metselwerkverbanden. De techniek achter prefab metselwerk is eenvoudig: bakstenen of steenstrips worden in een soort mal gestort met beton, waardoor het geheel vooraf in de fabriek wordt vervaardigd. Dit zorgt voor een hoge nauwkeurigheid en een stabiele uitvoering, onafhankelijk van het weer.

Eén van de belangrijkste voordelen van prefab metselwerk is de mogelijkheid om bouwprocessen te versnellen. Omdat de onderdelen in de fabriek worden gemaakt, is het bouwen weersafhankelijk van het weer. Dit maakt het mogelijk om sneller te bouwen, wat kostenefficiëntie en planningsoverzicht vergroot. Daarnaast is het systeem ideaal voor projecten waarin een hoge mate van nauwkeurigheid nodig is. Het systeem is zo ontworpen dat de afwerkingen van de elementen nauwkeurig zijn en een perfecte uitstraling geven.

Een bijzonder voorbeeld van een geavanceerd systeem is A-Brick van Aberson. Dit systeem maakt gebruik van keramische steenstrips, maar in plaats van deze te verlijmen, worden ze via een klikkunst in een cassette geplaatst. Dit zorgt voor een droge, snelle en herbruikbare montagemethode. Het systeem is volledig demonteerbaar, wat het ideaal maakt voor circulaire bouwprincipes. Het is een oplossing waarbij duurzaamheid, eenvoud en esthetiek samensmelten. De keuze voor A-Brick kan zowel voor nieuwbouw als voor renovatie geschikt zijn, vooral wanneer de gevel moet worden aangepast of vervangen zonder dat het geheel moet worden gesloopt.

Alternatieven voor klassiek metselwerk: Gevelbepleistering en andere oplossingen

Niet iedereen wil of kan een volledig metselwerk uitvoeren. Daarom zijn er talloze alternatieven beschikbaar die net zo goed kunnen presteren als klassiek metselwerk. Een veelgebruikte optie is gevelbepleistering, ook wel crepi genoemd. Deze vorm van gevelafwerking is populair bij zowel nieuwbouw- als renovatieprojecten. De voordelen zijn duidelijk: het is sneller en eenvoudiger aan te brengen dan het plaatsen van stenen, en het vormt de dunste mogelijke afwerking voor gevelisolatie. Bovendien is het goed bestand tegen vocht, omdat het zowel dampopen als waterafstotend kan zijn. De prijs voor een gevelbepleistering varieert afhankelijk van de afwerking. Zonder gevelisolatie ligt de prijs tussen de 65 en 85 euro per m² (excl. btw en incl. plaatsing). Met gevelisolatie stijgt de prijs tot 100 tot 130 euro per m².

Een andere optie is het gebruik van steenstrips. Deze zijn gemaakt van keramisch materiaal en bieden een opvallende overeenkomst met klassiek metselwerk, maar zijn aanzienlijk lichter. Ze zijn ideaal voor projecten waar sprake is van beperkte draagkracht of wanneer een snelle montage gewenst is. De stukken kunnen worden aangepast aan de eisen van het ontwerp, en zijn beschikbaar in verschillende kleuren en structuren. Als de beschikbare opties niet voldoen, kan er zelfs gewerkt worden met een aangepaste print van de steenstrips in de gewenste kleur en structuur. Dit maakt het systeem zeer flexibel en past goed bij unieke ontwerpen.

Duurzaamheid en circulaire bouw in de keuze voor gevelbekleding

Duurzaamheid is een van de belangrijkste richtsnoeren in de hedendaagse bouw. De keuze voor gevelbekleding is hierin een cruciaal onderdeel. Keramische materialen, zoals gevelstenen, steenstrips en dakpannen, zijn duurzaam omdat ze op lange termijn kunnen worden gebruikt en bij een eventuele sloop worden hergebruikt. Dit is vooral relevant bij het systeem A-Brick, waarbij de gevel demonteerbaar is zonder schade aan de materialen. Na afloop van de levensduur kunnen de stukken worden verwijderd en opnieuw geïnstalleerd, wat bijdraagt aan een circulaire economie.

Bovendien is er sprake van een opmars van oplossingen die gericht zijn op circulaire bouw. Zo is er in de bronnen sprake van een pioniersproject met een CO₂-negatieve gevelsteen. Dit toont aan dat het mogelijk is om niet alleen duurzame materialen te gebruiken, maar ook een positieve impact op het milieu te hebben. Het gebruik van keramische materialen, die in grote mate uit natuurlijke grondstoffen bestaan, draagt bij aan een lage koolstofvoetafdruk.

Het feit dat sommige materialen, zoals dakpannen, herbruikbaar zijn, versterkt dit beeld. Ze kunnen worden losgemaakt en opnieuw gebruikt, wat de afvalproductie vermindert. Dit is een voordeel dat vaak wordt over het hoofd gezien bij het kiezen van een gevelafwerking.

Conclusie

De keuze voor metselwerk als gevelbekleding is een keuze voor duurzaamheid, esthetiek en duurzaamheid. Keramische gevelbekleding, waaronder klassieke gevelstenen, steenstrips en zelfs dakpannen, biedt een breed scala aan opties die passen bij zowel traditionele als moderne ontwerpen. De voordelen zijn duidelijk: hoge duurzaamheid, kleurvastheid, natuurlijke afwerking en hoge sterkte. De nadelen liggen in de hoge kosten, het hoge gewicht en de hoge arbeidsintensiteit, vooral bij klassiek metselwerk.

Alternatieven zoals gevelbepleistering of prefab metselwerk bieden oplossingen voor projecten met beperkt budget, beperkte draagkracht of snelle uitvoering. Het systeem van A-Brick is een voorbeeld van hoe technologie, duurzaamheid en schoonheid samenkomen. Het is een oplossing die niet alleen duurzaam is, maar ook eenvoudig te monteren en te vervangen. Voor mensen die willen dat hun gevel zowel esthetisch als functioneel is, is metselwerk een uitgelezen keuze, mits de juiste keuze wordt gemaakt op basis van technische vereisten, budget en duurzaamheidsdoelstellingen.

Bronnen

gevelbekleding