Veiligheid en regelgeving bij het sloopen van asbestbevattende materialen in de bouwsector

Inleiding

In de bouwsector is het verwerken en verwijderen van asbestbevattende materialen een onderwerp dat strikte regelgeving en veiligheidmaatregelen vereist. Asbest is een gevaarlijk materiaal dat bij verkeerd gebruik gezondheidsrisico’s kan opleveren, met name door inademing van asbestvezels. In dit artikel worden de wettelijke eisen, specifieke richtlijnen en praktische aanbevelingen voor het sloopen van asbestbevattende materialen besproken, met een focus op de relevante regelgeving zoals beschreven in de publicaties van het Ministerie van VROM en andere gerelateerde documenten. Het doel is om een duidelijke, feitelijke en handreikende uitleg te geven aan bouwbedrijven, particuliere huiseigenaars, aannemers en andere betrokken partijen over hoe asbestveilig te werk te gaan in de praktijk.

Het gebruik van asbest in de bouwsector

Asbest was gedurende jaren een veelgebruikt bouwmateriaal vanwege zijn wendbaarheid, duurzaamheid en isolerende eigenschappen. Asbestcementplaten, kokers, goten, afvoerbuizen en andere asbesthoudende materialen werden vaak gebruikt in de bouwsector. Deze materialen zijn in de regel hechtgebonden, wat betekent dat ze via schroeven of beugels bevestigd zijn. De gelijmde vloerbedekking is bijvoorbeeld een ander type asbesthoudend materiaal dat vaak moeilijk en gevaarlijk te verwijderen is zonder de juiste uitrusting.

Het gebruik van asbest is inmiddels verboden in de meeste toepassingen, maar het blijft een relevante materie in de sloopsector. Het sloopen van asbestbevattende materialen vereist daarom een zorgvuldige aanpak, waarbij zowel de werknemers als de omgeving beschermd moeten worden tegen eventuele vervuiling met asbestvezels.

Veilig verwijderen van asbestbevattende materialen

De verwijdering van asbestbevattende materialen vereist niet alleen kennis van de regelgeving, maar ook het gebruik van de juiste uitrusting. Een belangrijk instrument in deze context is de zelfverwijderingsset, die is ontwikkeld op verzoek van het Ministerie van VROM. Deze set helpt bij het veilig verwijderen van asbestbevattende vloerbedekkingen en andere materialen. De set bestaat uit een huur- en kooppakket:

• Huurpakket: onderdrukmachine, volgelaatsmasker met aansluitunit en TMP-3 filter, stofzuiger en sproeitank.
• Kooppakket: folie, tape, overall, handschoenen en overschoenen, afvalzakken, stofzak voor de stofzuiger, filters voor de onderdrukmachine en voor het masker.

Hoewel het gebruik van de set wordt aanbevolen, is het niet verplicht volgens de verordening. De verantwoordelijkheid voor de juiste uitrusting en begeleiding van het verwijderingsproces ligt bij de partij die het werk uitvoert. Het staat een gemeente vrij om zelf de verkoop en verhuur van dergelijke sets te beheren.

Aanbevolen procedures bij het verwijderen van asbest

Wanneer asbestbevattende materialen worden verwijderd, is het van belang om deze procedure zo veilig en efficiënt mogelijk uit te voeren. Bij het verwijderen van verwarmingstoestellen bijvoorbeeld, moet het materiaal zo worden verwijderd dat de oorspronkelijke toepassing van het asbest niet verandert. Dit is mogelijk bij kleinere toestellen zoals boilers, die relatief makkelijk verwijderbaar zijn zonder verandering van de bouwconstructie. De sloop mag echter alleen als een geheel gebeuren wanneer het risico op asbestvervuiling beheersbaar is.

Voor grotere verwarmingstoestellen, met een nominale belasting van meer dan 130 kilowatt, is een andere aanpak nodig. Deze toestellen kunnen in delen worden verwijderd, waarbij eerst de asbestvrije onderdelen worden verwijderd en daarna het asbestbevattende deel. Dit proces is minder routine en vereist extra voorzichtigheid.

Uitzonderingen en specifieke regelgeving

De regelgeving rond asbestbevattende materialen bevat ook enkele uitzonderingen en specifieke voorschriften. Zo is het sloopen van tuinbouwkassen met asbestbevattende voegkit niet langer verplicht door een deskundig bedrijf uit te voeren. Hierbij is het de regel dat het sloopproces niet langer een verhoogd risico oplevert voor de volksgezondheid of het milieu. Het mag door elk aannemersbedrijf worden uitgevoerd, mits het aan de eisen van de Regeling sloop tuinbouwkassen met asbestbevattende voegkit voldoet.

De houder van een sloopvergunning is verantwoordelijk voor de juiste afvoer van het gesloopte materiaal. Hij dient het bedrijf dat de sloop uitvoert, de benodigde documenten ter hand te stellen. Hierbij gaat het onder andere om het bewijs van training en kwalificatie van de werknemers en het bewijs dat het gesloopte materiaal correct wordt afgevoerd naar een geauthoriseerd afvalverwerkingsbedrijf.

Asbestbevattende materialen in de praktijk van het sloopen

Het sloopen van asbestbevattende materialen vereist niet alleen juridische kennis, maar ook praktische kunde. De toepassing van het begrip 'hechtgebonden asbest' is bijvoorbeeld essentieel bij het verwijderen van geschroefde asbestcementplaten, kokers, goten en afvoerbuizen. Deze materialen zijn meestal bevestigd via beugels of andere constructies, waarbij de schroeven niet direct door het asbestmateriaal lopen. Het verwijderen van deze materialen vraagt om het losmaken van de beugels en het zorgvuldig verwijderen van de asbestplaten of buizen zonder dat de structuur verder wordt veranderd.

Bij het verwijderen van vloerbedekkingen moet er bijzondere aandacht worden besteed aan het feit dat deze niet zonder snijden verwijderd kunnen worden. Daarom is het gebruik van een zelfverwijderingsset, zoals hierboven beschreven, een aanbevolen maatregel. Het gebruik van een onderdrukmachine en een stofzuiger helpt om eventuele asbestvezels te voorkomen.

Juridische en administratieve verantwoordelijkheden

Wanneer er sprake is van het bouwen in afwijking van de bouwverordening, kan het bouwproces worden stilgelegd. Dit geldt bijvoorbeeld voor het niet naleven van de voorschriften uit hoofdstuk 4 van de bouwverordening. Bij het niet naleven van voorschriften uit hoofdstuk 2 kan dit echter geen directe basis vormen voor een stillegging. In dergelijke gevallen is er sprake van bouwen zonder vergunning of in afwijking van de vergunning, afhankelijk van de bijbehorende voorwaarden.

Sinds 1 januari 1998 is het alleen de bevoegdheid van de burgemeester en wethouders om bouwwerkzaamheden stil te leggen. Dit betekent dat ambtenaren die toezicht houden op de bouwactiviteiten deze bevoegdheid niet langer hebben, hoewel de praktijk in dit opzicht in de meeste gevallen hetzelfde is gebleven.

Brandveiligheid en veilige ontruiming

Nebij effecten van bouw- en sloopwerkzaamheden zijn ook de brandveiligheid en veilige ontruiming belangrijke onderwerpen. Automatische inrichtingen voor het loslaten van deuren en luiken bij brand of rook worden bepaald door normen zoals NEN-EN 1125 en publicaties van de Nederlandse Vereniging voor Brandweerzorg en Rampenbestrijding (NVBR). Deze automatische sluitingen moeten overeenkomen met de instructies van de fabrikant, omdat verkeerd aanbrengen de werking van deze veiligheidsmaatregelen kan verstoren.

Bij het inrichten van ruimtes waarin veel mensen samenkomen, zoals theaters of vergaderzalen, zijn er specifieke eisen voor de veilige ontruiming. Dit omvat bijvoorbeeld de maximale lengte van doodlopende rijen zitplaatsen, de afstand tussen de stoelen en de doorstroomcapaciteit van looppaden. Deze maatregelen zijn ontworpen om paniek en chaos bij een ontruiming te voorkomen.

De rol van de gemeente bij sloop en bouw

De rol van de gemeente bij sloop- en bouwactiviteiten is essentieel, vooral bij het toezicht op het naleven van wettelijke voorschriften. Zoals uit het materiaal blijkt, is het aanbevolen dat een gemeente zelf de verkoop en verhuur van zelfverwijderingssets kan beheren. Dit kan leiden tot een hogere mate van controle over de veiligheid van het sloopproces. Daarnaast is het aan de gemeente om ervoor te zorgen dat het sloopmateriaal correct wordt afgevoerd naar een autorisatiebedrijf.

Bij het toetsen van bouwprojecten aan de eisen van welstand moet de gemeente ook rekening houden met de esthetische waarde van een bouwwerk. Deze toetsing dient echter binnen het kader van het geldende bestemmingsplan te plaatsvinden. De eisen van welstand mogen niet zo strikt zijn dat een geldend bestemmingsplan wordt ontheiligd of zijn toepassing beperkt.

Uitvoering en praktijkgerichte aandachtspunten

Een van de belangrijkste aandachtspunten bij het sloopen van asbestbevattende materialen is het juist toepassen van de instructies van de leverancier of fabrikant. Verkeerd aanbrengen van sluitingssystemen of andere veiligheidsmaatregelen kan leiden tot onveilige situaties. Dit geldt ook voor automatische sluitingen bij vluchtdeuren, waarbij een horizontale bedieningsstang gebruikt wordt. Het juist installeren van dergelijke systemen is essentieel voor de veiligheid van gebruikers en toezichthouders.

Bij het verwijderen van stoelen of meubels in ruimtes met vaste opstellingen is er ook aandacht voor de doorstroomcapaciteit van de verkeersgebieden. De inrichting mag niet zodanig zijn dat de ontruiming wordt belemmerd. Dit geldt met name in ruimtes waar veel mensen samenkomen.

Conclusie

Het sloopen van asbestbevattende materialen is een gevoelig en technisch ingewikkeld proces dat strikte regelgeving en praktische kennis vereist. Het gebruik van zelfverwijderingssets, het juist toepassen van veiligheidsmaatregelen en het naleven van juridische eisen zijn essentieel voor de veiligheid van zowel werknemers als de omgeving. De rol van de gemeente, de houder van de sloopvergunning en het aannemersbedrijf is hierbij van belang, omdat zij verantwoordelijk zijn voor de juiste uitvoering en afvoer van het sloopmateriaal.

Hoewel de regelgeving enrichtingen continu worden bijgesteld, is het voor de betrokken partijen belangrijk om op de hoogte te blijven van de actuele voorschriften. Dit zorgt voor een veilige en juridisch correcte uitvoering van bouw- en sloopwerkzaamheden. De nadruk ligt hierbij op het naleven van instructies, het gebruik van geproduceerde uitrusting en het werken binnen de grenzen van de wettelijke eisen.

Bronnen

1. Lokale regelgeving – CVDR5086
2. Lokale regelgeving – CVDR50814