Ondersteuning van metselwerk: Technieken, certificering en duurzame oplossingen

Inleiding

Metselwerk is een fundamentele component in de bouw- en woningbouwsector, zowel als dragend element als esthetische gevelafwerking. De kwaliteit, duurzaamheid en veiligheid van metselwerk worden bepaald door diverse factoren, waaronder de keuze van materialen, het metselverband, het gebruik van mortels en de ondersteuning van het metselwerk. In de praktijk speelt de ondersteuning van metselwerk een cruciale rol bij het verzekeren van stabiliteit, vooral in gevelconstructies of bij het metselen op niet-dragende constructies zoals stalen binnenbladen of cellenbeton. Binnen deze context is het van belang om de juiste technieken en materialen toe te passen, waarbij ook kennis van de maatvoering, het metselverband en het gebruik van mortels essentieel is.

Deze artikel behandelt de ondersteuning van metselwerk vanuit meerdere invalshoeken: het gebruik van lateien en andere ondersteuningen, de rol van mortels en metselverbanden, de certificering van bouwmaterialen en de invloed van duurzaamheid en circulairheid op huidige metselwerktechnieken. Op basis van recente informatie en kennisuitwisseling in de sector worden aanbevelingen en praktische toepassingen uitgewerkt die van belang zijn voor metselaars, aannemers, bouwprofessionals en woningeigenaars.

Ondersteuning van metselwerk: Lateien en andere systemen

In het metselwerkproces kan het gebruik van ondersteunende elementen zoals lateien noodzakelijk zijn, vooral bij het metselen van gevels of niet-dragende muren. Deze ondersteuningen zorgen ervoor dat het metselwerk gedurende de bouwfase niet instort of doorbuigt. Metalen lateien zijn een veelgebruikte oplossing en kunnen worden gecertificeerd conform de BRL 3121, zoals vermeld in Kiwa's certificeringsservices voor bouwmaterialen. Deze certificering zorgt ervoor dat de lateien voldoen aan de benodigde sterkte- en veiligheidseisen bij het metselen van muren of gevels.

Daarnaast zijn er ook alternatieve ondersteunende systemen die in specifieke gevallen worden ingezet. Het is essentieel dat deze systemen goed worden ontworpen en aangebracht om eventuele scheefstand of instabiliteit te voorkomen. De keuze van het ondersteuningsysteem hangt af van factoren zoals de hoogte en breedte van het metselwerk, het gewicht van de stenen, de toepassing van mortels en de aard van de draagconstructie.

Metselverbanden en maatvoering

Een belangrijk aspect van het metselwerkproces is het kiezen van het juiste metselverband. Het metselverband beïnvloedt niet alleen het uiterlijk van het metselwerk, maar ook de stabiliteit en het onderhoud. In de praktijk zijn er verschillende verbanden mogelijk, zoals het kruisverband, het kruisstrengenverband en het Braziliaans-verband (ook wel claustra-verband genoemd). Elke verband beïnvloedt de maatvoering van het metselwerk, die op zijn beurt moet worden afgestemd op de afmetingen van de gebruikte bakstenen.

Koppenmaat en lagenmaat

De maatvoering van het metselwerk houdt rekening met de koppenmaat en de lagenmaat. De koppenmaat is de breedte van de baksteen plus de breedte van een stootvoeg. Deze maat is essentieel bij het bepalen van de lengte van muren of muuropeningen. Voor een juiste maatvoering is het nodig om minimaal 20 bakstenen uit een partij te meten en gemiddelde afmetingen vast te stellen.

De lagenmaat daarentegen heeft betrekking op de hoogte van de baksteen plus het horizontale voeg. Deze maat is van belang bij het bepalen van de hoogte van metselwerk en het creëren van een regelmatig en esthetisch metselverband. Het respecteren van de lagen- en koppenmaat is cruciaal om de gewenste verbanden te realiseren en eventuele afwijkingen in het metselwerk te voorkomen.

Mortels en hun invloed op metselwerk

De keuze van de juiste mortel is een essentieel onderdeel van het metselwerkproces. Mortels zorgen voor de cohesie tussen de bakstenen en het geheel van het metselwerk. In de praktijk worden verschillende soorten mortels gebruikt, afhankelijk van de toepassing en de gewenste eigenschappen.

Cementarme mortels

In de recente jaren is er een duidelijke trend naar het gebruik van cementarme mortels, met het oog op duurzaamheid en milieuvriendelijkheid. Een voorbeeld is het gebruik van cementarme metsel- en doorstrijkmortels, zoals ontwikkeld door Remix Droge Mortel BV. Deze mortels zijn opgenomen in categorie 1 van de Nationale Milieudatabase (NMD), wat aantoont dat zij voldoen aan hoge milieueisen. Het gebruik van deze mortels draagt bij aan een verminderde CO₂-uitstoot en is een stap in de richting van circulaire bouwpraktijken.

Uitbloeiingsvrije mortels

Een andere ontwikkeling op het gebied van mortels is het gebruik van uitbloeiingsvrije doorstrijkmortels. Deze mortels zijn ontworpen om uitbloeiing op bakstenen gevels te voorkomen. Uitbloeiing is een bekend probleem in de bouwsector en kan zowel esthetische als functionele gevolgen hebben. Door innovatieve onderzoeksmethoden en productontwikkeling is het nu mogelijk om mortels te gebruiken die deze problemen verkleinen of voorkomen.

Duurzame en circulaire metselwerkoplossingen

Duurzaamheid en circulaire economie zijn kernthema’s in de huidige bouwsector. Ook op het gebied van metselwerk zijn er concrete stappen gezet om duurzame en circulaire oplossingen te realiseren.

Natuurinclusief metselwerk

Een voorbeeld is het gebruik van natuurinclusief metselwerk, waarin ecologische elementen zoals vleermuiskasten, bijenstenen en gevelbegroeiing worden geïntegreerd. Deze aanpak draagt bij aan de biodiversiteit in de gebouwde omgeving en voldoet aan wettelijke eisen, zoals de Flora- en Faunawet. Daarnaast kan het ook leiden tot certificeringen zoals BREEAM, die gericht zijn op duurzame bouwpraktijken.

Stootvoegloos metselwerk

Een andere innovatie is het stootvoegloos metselwerk. Deze techniek, waarbij bakstenen zonder zichtbare verticale voegen worden geplaatst, creëert een strakke, uniforme gevel met een modern uitstraling. Het is vooral populair in de woningbouw en commerciële architectuur. Stootvoegloos metselwerk vereist echter een hoge mate van precisie en kwaliteitscontrole, wat het belangrijk maakt om ervaren metselaars in te zetten.

Certificering en kwaliteitsborging

De kwaliteit van metselwerk en de gebruikte materialen wordt steeds vaker onderzocht en gecertificeerd. Organisaties zoals Kiwa zorgen voor de certificering van bouwmaterialen conform standaarden zoals BRL 1801 voor betonmortel en BRL 1904 voor cementgebonden mortels. Deze certificeringen zijn van essentieel belang om de kwaliteit en veiligheid van metselwerk te garanderen.

Daarnaast is er ook aandacht voor de certificering van mortels en metselwerk op basis van de Prestatieladder Circulair. Deze ladder stelt eisen aan het gebruik van hergebruikte materialen, energie-efficiëntie en duurzame productieprocessen.

Metselwerk aan staalconstructies

Een specifieke toepassing van metselwerk is het metselen op stalen constructies, zoals stalen binnendozen of sandwichelementen. Deze combinatie komt steeds vaker voor in de utiliteitsbouw, maar ook in de woningbouw. Het metselen op stalen bladen vereist extra aandacht voor de ondersteuning en het verankeren van het metselwerk.

Verankering aan cellenbeton

Een gerelateerde techniek is het verankeren van gevelmetselwerk aan cellenbeton. Deze verankering wordt vaak gebruikt bij de oplossing van dakranden of bij het realiseren van gevelconstructies. De veiligheid en duurzaamheid van dergelijke verankeringen zijn cruciale factoren, die moeten worden geëvalueerd op basis van praktische ervaring en onderzoek.

Buigtreksterkte en kwaliteitscontrole

De buigtreksterkte van metselwerk is een technische eigenschap die bepaalt hoeveel kracht het metselwerk kan verdragen voordat het breekt of instort. Deze eigenschap is van belang bij het ontwerp van metselwerk en de keuze van materialen. In de praktijk wordt de buigtreksterkte vaak niet expliciet gemeten door metselaars of aannemers, maar is het een essentieel onderdeel van het bouwproces.

Er zijn technieken en tests beschikbaar om de kwaliteit van metselwerk te beoordelen, zoals het uitvoeren van een oppervlaktebeoordeling. Deze beoordeling helpt om problemen zoals witte uitslag, voegafbraak of voegvervorming vroegtijdig op te sporen. Het is aan te raden om deze beoordelingen regelmatig uit te voeren, zowel tijdens de bouw als in de onderhoudsfase.

Innovaties en toekomstige richtingen

De bouwsector blijft innovatief en ontwikkelt nieuwe technieken en materialen om metselwerk duurzamer en efficiënter te maken. Een voorbeeld is het gebruik van dunnere gemetselde gevels. Deze gevels combineren esthetiek met duurzaamheid en kunnen een langere levensduur bieden dan traditionele gevelconstructies. De toepassing van dunnere gevels vraagt om een zorgvuldig ontwerp en het gebruik van specifieke mortels en ondersteuningen.

Een andere innovatie is het gebruik van baksteenweefsel als gevelafwerking. Deze techniek, vaak geïnspireerd door textielerfgood, maakt het mogelijk om dynamische en complexe gevelontwerpen te realiseren. Het vereist echter een nauwe samenwerking tussen architecten, bouwers en metselaars om het gewenste resultaat te bereiken.

Conclusie

Metselwerk is een essentieel bouwelement dat zowel esthetische als functionele eigenschappen moet combineren. De ondersteuning van metselwerk, de keuze van mortels en het gebruik van metselverbanden zijn cruciale factoren voor de kwaliteit en duurzaamheid van metselwerk. In de praktijk is het belangrijk om de juiste technieken en materialen toe te passen, waarbij ook aandacht moet worden besteed aan duurzame en circulaire oplossingen.

Recente ontwikkelingen zoals het gebruik van cementarme mortels, stootvoegloos metselwerk en natuurinclusief metselwerk tonen aan dat de bouwsector continu evolueert. Daarnaast speelt certificering en kwaliteitsborging een steeds grotere rol, waarbij organisaties als Kiwa en MADE een belangrijke bijdrage leveren aan de verbetering van bouwkwaliteit.

Voor metselaars, aannemers en bouwprofessionals is het essentieel om deze ontwikkelingen in de gaten te houden en de relevante kennis en technieken te verwerken in het dagelijkse werk. Voor woningeigenaars en bouwklanten betekent dit dat er steeds meer duurzame en innovatieve opties beschikbaar zijn voor hun bouw- en renovatieprojecten.

Bronnen

1. Kiwa - Certificering metselwerk
2. MADE Center
3. Wienerberger - Maatvoering metselwerk