Het metselen van penanten: Uitleg, stappenplan en technische aandachtspunten

Inleiding

Penanten, ook wel bekend als pilaren of poeren, spelen een belangrijke rol in de constructie van woningen en het vormgeven van de buitenomgeving. Ze worden vaak geplaatst aan het begin van een oprit of als onderdeel van een hek. Deze pilaars kunnen zowel esthetische als functionele functies vervullen, zoals het bevestigen van een bel of brievenbus. Het metselen van penanten vereist echter zorgvuldig plannen, technische kennis en het volgen van een gestructureerd stappenplan. In dit artikel bespreken we op basis van beschikbare bronnen de technische en praktische aspecten van het metselen van penanten, inclusief de stappen bij een DIY-project, aandachtspunten voor stabiliteit en maatvoering, en de rol van materialen als kalkzandsteen en mortel.

Wat is een penant?

Een penant is een constructieve element in de bouw. Het woord heeft verschillende betekenissen, afhankelijk van het context, zoals: - Een muur tussen twee openingen (zoals vensters of deuren) - Een dragende pilaar - Een scheidingswand - Een steunpilaar

In dit artikel wordt voornamelijk gesproken over de pilaarversie van een penant: een gemetselde, vrijstaande pilaar die vaak geplaatst wordt aan het begin van een oprit of als onderdeel van een gevel. Deze pilaars kunnen functioneel zijn (bijvoorbeeld met een intercom of brievenbus) of puur decoratief. Het metselen van deze constructies vereist zowel technische kennis als handvaardigheid.

Stappenplan voor het metselen van een penant

Het metselen van een penant is een complexe klus, maar met het juiste gereedschap, materiaal en stappenplan is het uit te voeren. Hieronder volgt een overzicht van de stappen, zoals beschreven in meerdere bronnen:

Stap 1: Uitgraven van de fundering

De fundering is het fundament van de penant. Deze moet op de vorstgrens geplaatst worden, wat meestal ongeveer 60 cm diep is. Een correcte fundering voorkomt dat de penant door vorst en ontdooiing verkeerd zakt of opheft. Het uitgraven moet zorgvuldig gebeuren, met rekening houdend met de grondsoort en waterstanden. Bij kou en regen is het niet aan te raden om met het metselen te beginnen.

Stap 2: Bekisting en bewapening

Na het uitgraven wordt een bekisting gemaakt voor de fundering. Deze bekisting houdt de vorm van het beton vast. Vervolgens wordt bewapening toegevoegd in de vorm van stalen staven of tralies. Deze zorgen voor extra stabiliteit en voorkomen scheurtjes in het beton.

Stap 3: Beton storten

Het beton wordt op de voorbereide fundering gestort. Het is belangrijk dat het beton goed verdikt en dat het niet te snel verhard. De vorm van de fundering moet horizontaal en vlak zijn om stabiliteit te waarborgen.

Stap 4: Metselen van de penant

De penant wordt gemetseld met bakstenen of kalkzandstenen. Bij het metselen is het belangrijk om het metselverband goed te kiezen en te hanteren. Een correct metselverband zorgt voor zowel esthetisch aangenaam resultaat als een sterke constructie. De voegen worden met mortel of lijm gevuld. In sommige gevallen wordt een speciale lijm gebruikt, die sterker is dan reguliere mortel.

Stap 5: Voegen en afwerken

Na het metselen worden de voegen afgevoegd. Dit betekent dat het mortel of lijm tussen de stenen afgewerkt wordt tot een gelijkmatige dikte. De penant wordt daarna schoongemaakt en eventueel geverfd of bekleed.

Stap 6: Elektra en afdekker

Als er elektrische kabels of intercomsystemen in de penant zijn verwerkt, moeten deze zorgvuldig gelegd worden voordat de penant wordt gemetseld. Vervolgens wordt een paalafdekker of afdekplaat geplaatst om het elektrische onderdeel te verbergen en te beschermen.

Technische aandachtspunten bij het metselen van penanten

Het metselen van penanten is meer dan een handige klus; het is een constructieve keuze die invloed heeft op de stabiliteit van de gevel en het gebouw als geheel. In de branche wordt vaak gebruikgemaakt van berekeningmethoden zoals NEN 6790, om de stabiliteit van penanten en de gehele constructie te verifiëren.

1. Stabiliteit en belasting

Een penant kan zowel actief als passief zijn. Actieve penanten dragen belastingen, zoals van wind of constructieve krachten uit het gebouw. Passive penanten zijn niet-dragend en worden vaak pas geplaatst na het bouwen van de dragende wanden en vloeren.

Het bepalen van de stabiliteit van een penant is belangrijk om schade of instorting te voorkomen. De stabiliteit wordt bepaald door de geometrie van de penant, de belastingen (zowel permanente als tijdelijke), en de buigstijfheid van de fundering. De winddruk kan aanzienlijke krachten opleveren, vooral bij grotere of vrijstaande penanten.

2. Momentcapaciteit en normaalkracht

De momentcapaciteit van een penant is afhankelijk van de krachten die in de penant werken. Deze krachten ontstaan door horizontale belastingen, zoals wind. Om te voorkomen dat de penant kantelt, moet er een normaalkracht worden ontwikkeld. Deze kracht kan ontstaan door de interactie met de dragende wanden of vloeren. Het is belangrijk om deze normaalkracht correct te berekenen en te verifiëren.

3. Verplaatsing en toelaatbare afwijking

Een penant kan verplaatsen onder invloed van belastingen. Deze verplaatsing moet binnen een toelaatbare grens blijven. Bij het ontwerpen van een penant wordt dit berekend en vergeleken met de toelaatbare verplaatsing. Als de verplaatsing groter is dan toegestaan, kan dit leiden tot aanpendelen of schade aan de constructie.

4. Materialen en mortel

De keuze van materialen heeft invloed op de stabiliteit en het resultaat van de penant. Kalkzandstenen zijn vaak een goede keuze vanwege hun homogene structuur en duurzaamheid. De mortel of lijm die wordt gebruikt voor het metselen is eveneens belangrijk. Uit onderzoek is gebleken dat metselwerk met lijm sterker is dan metselwerk met reguliere mortel.

Maatvoering en metselverband

Een correcte maatvoering is essentieel bij het metselen van een penant. De maatvoering houdt rekening met de afmetingen van de stenen, de voegen en het metselverband. Dit zorgt voor een gelijkmatige en esthetische afwerking, maar ook voor een sterke constructie.

1. Koppen- en lagenmaat

De koppenmaat is de breedte van een baksteen plus een voeg. De lagenmaat is de hoogte van een baksteen plus een voeg. Bij het metselen is het belangrijk om deze maten consistent te hanteren om een goed metselverband te verkrijgen.

2. Invloed van maatafwijkingen

Bij grofkeramische stenen is het mogelijk dat er kleine maatafwijkingen voorkomen. Deze afwijkingen kunnen invloed hebben op het metselverband en de regelmatigheid van het metselwerk. Het is daarom aan te raden om de maatvoering te bepalen op basis van een representatieve steekproef van minimaal 20 stenen.

3. Toepassing in praktijk

Om de koppenmaat te bepalen in de praktijk, wordt vaak een methode gebruikt waarbij 10 bakstenen als strekken worden gelegd en 20 koppen haaks tegen deze strekken. De resterende voegen vormen het verschil. Deze methode zorgt voor een nauwkeurige maatvoering en helpt bij het uitvoeren van het gewenste metselverband.

Aanbevelingen voor DIY-ers

Het metselen van een penant is een complexe klus, maar met het juiste plan en gereedschap is het mogelijk. Hieronder volgen enkele aanbevelingen:

1. Planvorming en weersomstandigheden

Planvorming is essentieel. Het metselen en betonstorten moet gebeuren bij droog weer en boven 5 graden Celsius. Dit voorkomt dat het mortel of beton niet goed droogt en dat er scheurtjes ontstaan. Het is daarom aan te raden om de klus te plannen in de periode van april tot september.

2. Voorbereiding en tools

Voorbereiding is sleutel. Het uitgraven van de fundering, het maken van de bekisting en het leggen van de elektriciteitskabels moeten gebeuren voor het metselen begint. Het is aan te raden om een stok, waterpas, metselplaat en mortel te gebruiken.

3. Zorgvuldig metselen

Het metselen moet zorgvuldig gebeuren. De voegen moeten gelijkmatig zijn en het mortel moet goed worden verwerkt. Het is aan te raden om een metselverband te kiezen dat esthetisch aantrekkelijk is en technisch sterk.

4. Afwerken en controle

Na het metselen moet de penant worden afgevoegd en schoongemaakt. Het is belangrijk om te controleren of de penant verticaal staat en of de fundering stabiel is.

Conclusie

Het metselen van een penant is een complexe klus die zowel technische als praktische kennis vereist. Het is echter een uitstekende optie voor wie wil inbrengen in de buitenomgeving van hun woning en wil profiteren van een vrijstaande pilaar met functies zoals een intercom of brievenbus. De constructie van een penant vereist een correcte fundering, berekening van de stabiliteit, en het hanteren van een goed metselverband. Het gebruik van kalkzandstenen en lijm kan het resultaat verbeteren en de levensduur verlengen. Voor DIY-ers is het belangrijk om zorgvuldig te plannen, het juiste gereedschap te gebruiken en het werk te uitvoeren bij gunstige weersomstandigheden.

Het metselen van penanten is dus niet alleen een esthetische keuze, maar ook een technische uitdaging die goed voorbereiding en kennis vereist.

Bronnen

1. Zosan.nl: Hoe metsel je een penant/pilaar met paalafdekker?
2. Cementonline.nl: Stabiliteit van een rij woningen met kleine penanten volgens NEN 6790
3. Wienerberger.nl: Maatvoering metselwerk