Mooi en functioneel metselwerk onder raam: tips en praktijkvoorbeelden voor renovaties

Het metselwerk onder een raam is niet alleen een visueel aantrekkelijk element in een gevel, maar ook een technisch belangrijk onderdeel van de structuur. Het draagt bij aan de esthetiek, het thermische comfort en de duurzaamheid van het gebouw. Bij renovaties of nieuwbouwprojecten is het daarom essentieel om aandacht te besteden aan de kwaliteit, het verband en de uitvoering van het metselwerk onder het raam. In dit artikel behandelen we de technische aspecten van metselwerk in gevels, met een focus op het verband, de structuur en de praktische uitvoering. We geven ook tips voor de renovatie van oude muren en de integratie van moderne kozijnen, zodat het resultaat zowel esthetisch aantrekkelijk als functioneel is.

De rol van metselwerk onder het raam

Metselwerk onder een raam vormt een belangrijk onderdeel van de gevelconstructie. Het biedt steun aan het raam, versterkt de muur en voorkomt lekkages. Bovendien speelt het een rol bij het uitzicht van het gebouw. Het verband van de metselstenen, de kleur en de voegen bepalen de gevelsfeer en de architectonische uitstraling.

In oudere gebouwen, zoals kerken of huizen uit het begin van de twintigste eeuw, is het metselwerk vaak in een specifiek verband uitgevoerd. Dit verband beïnvloedt niet alleen de esthetiek, maar ook de stabiliteit van de muur. Het is daarom belangrijk om bij renovaties rekening te houden met het oorspronkelijke verband en de structuur van de muur.

Metselverbanden en hun invloed op de gevel

Er zijn verschillende metselverbanden die gebruikt worden in Nederland. Twee veelvoorkomende typen zijn het staand verband en het vlaams verband.

Staand verband

Het staand verband is een verband dat vaak wordt gebruikt in muren van één steen dik. Het kenmerkende element van dit verband is de herhaling van een kruisvormig patroon in het metselwerk. In het staand verband liggen drie stenen boven elkaar, die een kruis vormen. Daarop volgt een laag waarin de stenen in de lengte richting liggen. Dit verband zorgt voor extra stabiliteit, vooral in muren waarin de voegen snel kunnen scheuren. Het is een klassieke keuze voor oude bouwwerken.

Vlaams verband

Het vlaams verband is iets minder gebruikelijk in Nederland, maar wel voorkomt het in sommige historische gebouwen. In dit verband liggen de stenen om en om evenwijdig en haaks op de lengte richting van de muur. De voordelen van dit verband zijn dat het goedkoper is en dat het visueel aantrekkelijk is. Het vlaams verband is echter minder geschikt voor zware of hoge muren, omdat het minder stevig is dan het staand verband.

Bij renovaties is het belangrijk om het bestaande verband te identificeren en te respecteren. Het aanbrengen van een ander verband kan leiden tot visuele incoherente gevels en technische problemen met de stabiliteit.

Spouwmuur en metselwerk onder het raam

In de context van metselwerk onder het raam is het begrip spouwmuur belangrijk. Een spouwmuur bestaat uit twee wandlagen, met een lege ruimte ertussen. Deze spouw zorgt voor isolatie en voorkomt vochtproblemen. In oudere kerken en huizen is het vaak zo dat de gevel een spouwmuur is, waarbij aan de buitenzijde een muur ligt van een halve steen dikte.

Bij het uitvoeren van metselwerk onder een raam in een spouwmuur moet rekening gehouden worden met de structuur van de binnen- en buitenwand. Het metselwerk onder het raam moet zo uitgevoerd worden dat het de dragende functie van de muur niet aantast. In sommige gevallen is het mogelijk om een opening aan te brengen zonder dat de muur instabiel wordt. Dit is bijvoorbeeld het geval bij borstweringen of andere niet-dragende delen van de muur.

Visuele aspecten van metselwerk onder het raam

Naast de technische functie heeft het metselwerk onder het raam ook een visuele functie. Het vormt namelijk een transitie tussen het raam en de rest van de gevel. Het moet daarom goed afgestemd zijn op het gehele metselverband en de kleur van de stenen. In oudere gebouwen is het gebruikelijk om de stenen onder het raam iets anders te behandelen dan de rest van de gevel. Dit kan bijvoorbeeld door het gebruik van kleinere of anders gevoegde stenen.

Bij het vervangen van een raam of het uitbreiden van een opening is het belangrijk om de visuele coherente van het metselwerk te behouden. Bijvoorbeeld: als de stenen onder het raam doorgezaagd worden, kunnen deze gezaagde stenen vervangen worden door kortere stenen om een nette afwerking te verkrijgen. Dit voorkomt lelijke zaagsnedes en zorgt voor een natuurlijke overgang.

Renovatie van oud metselwerk onder het raam

Bij de renovatie van oud metselwerk onder het raam is het belangrijk om de staat van het metselwerk te beoordelen. Oude muren kunnen broos of beschadigd zijn, vooral als ze al jarenlang gebruikt worden zonder onderhoud. In dergelijke gevallen is het verstandig om het metselwerk eerst te herstellen of te verstevigen voordat een nieuw raam wordt geplaatst.

Controle op leidingen en structuur

Voordat er met de renovatie begonnen wordt, is het essentieel om te controleren of er leidingen in de muur zitten. Dit geldt met name voor stenen of kalkzandstenen muren. Het gebruik van een muurzaag of haakse slijper vereist extra voorzichtigheid, omdat het risico op schade aan leidingen of dragende elementen bestaat.

Ook de staat van de metselstenen en de voegen moet worden beoordeeld. Brokkelig of loszittend metselwerk kan worden hersteld door het verwijderen van oude mortel en het aanbrengen van nieuwe mortel. Dit zorgt voor extra stabiliteit en voorkomt lekkages.

Plaatsing van een kunststof raam in bestaande muur

Als je een kunststof raam wil plaatsen in een bestaande muur, zijn er een aantal technische stappen die je moet volgen. Deze stappen zijn essentieel voor een correcte uitvoering en een langdurig resultaat.

Verwijderen van het oude raam

Het proces begint met het verwijderen van het oude raam. Bij houten kozijnen is het meestal eenvoudig om de vleugel los te schroeven en het kozijn in stukken te zaaien. Voor metalen of kunststof kozijnen is het vaak nodig om met een slijptol of multitool te werken. Bij het verwijderen van het oude raam moet je goed letten op het metselwerk rondom het kozijn. Oudere muren kunnen broos zijn, en schade aan dragende delen moet worden voorkomen.

Na het verwijderen van het oude raam moet alles aan de muur worden schoongemaakt. Dit betreft het verwijderen van oude kit, pur of ankers. De ondergrond moet schoon en stevig zijn voordat het nieuwe raam geplaatst wordt.

Plaatsen van het nieuwe kozijn

Het nieuwe kunststof kozijn kan nu worden geplaatst. Het is belangrijk om rekening te houden met de afmetingen van de muuropening. Meet de hoogte en breedte op meerdere punten en controleer of de hoeken haaks zijn. Bij een standaard kunststof raam van 1×1 meter moet de opening ongeveer die maat hebben, met een beetje ruimte aan alle kanten voor stelblokjes en pur-schuim.

Als het nieuwe raam niet precies past, kan de opening groter worden gemaakt. Gebruik hiervoor een haakse slijper, muurzaag of hamer en beitel. Let op de randen en controleer altijd of er geen leidingen in de muur zitten. Bij een stenen muur is het belangrijk om de staat van het metselwerk te controleren. Loszittende stenen of brokkelige voegen kunnen worden hersteld of verstevigd.

Het nieuwe kozijn wordt nu in de muuropening getild. Gebruik kunststof stelblokjes om het kozijn nergens te laten klemt. Controleer met een waterpas of het raam haaks en recht staat. Bevestig het kozijn vervolgens met slagpluggen of kozijnschroeven. Bij een stenen muur zijn geschikte kozijnpluggen voor massieve ondergronden aan te raden.

Isoleren en afdichten

Nadat het kozijn stevig vastzit, kan de ruimte tussen muur en kozijn worden opgevuld met flexibel pur-schuim. Werk in lagen en geef het schuim de tijd om uit te harden. Overtollig schuim kan worden afgesneden. Bij een stenen muur is het aan te raden om buiten ook een waterkerende band of compriband te gebruiken, zeker als het voegwerk poreus is of de gevel niet geheel waterdicht is. Kit de aansluiting af met een buitenkit die geschikt is voor metselwerk en kunststof.

Afstelling en afwerking

De raamvleugel kan nu worden gemonteerd en getest op het openen en sluiten. Meestal is bij standaard ramen weinig bijstelling nodig. Als het hang- en sluitwerk wel moet worden afgepast, kan dit met een inbussleutel worden gedaan. Aan de binnenkant kan afwerking worden gedaan met een vensterbank, gipsplaat of kunststof sierlijst. Buiten kan een kunststof afwerkprofiel of een strakke kitnaad worden gebruikt. Let erop dat de buitenafdichting flexibel blijft, zodat het niet scheurt bij temperatuurverschillen.

Tips voor DIY-ers

Als je als DIY-er een kunststof raam wilt plaatsen, zijn er een aantal tips die je kunnen helpen om een prof-resultaat te bereiken:

• Laat altijd 5 mm speling rondom het raam voor pur en stelblokjes.
• Gebruik kunststof stelblokjes – hout kan krimpen of rotten.
• Controleer de muur op leidingen voor je gaat zagen.
• Gebruik de juiste pluggen voor massieve stenen muren.
• Zorg bij poreuze of oude bakstenen voor extra afdichting aan de buitenkant.
• Draag altijd een veiligheidsbril en gehoorbescherming bij slijpwerk.
• Werk netjes en stap voor stap – bij ramen geldt: meten is alles.

Conclusie

Metselwerk onder het raam speelt een cruciale rol in de structuur en het uitzicht van een gevel. Het is zowel technisch belangrijk als visueel waardevol. Bij renovaties of het plaatsen van een nieuw kunststof raam is het daarom essentieel om aandacht te besteden aan het verband, de structuur en de uitvoering van het metselwerk. Het juiste verband, een goede voorbereiding en het gebruik van geschikte materialen zorgen voor een duurzame en aantrekkelijke gevel.

Zowel voor professionals als DIY-ers zijn praktische tips en een goed begrip van de technische aspecten van metselwerk onder het raam essentieel voor een succesvolle renovatie. Door het bestaande metselwerk te respecteren en het nieuwe raam zorgvuldig te plaatsen, kun je een gevel creëren die zowel functioneel als mooi is.

Bronnen

1. Hoe plaats je kunststof ramen in een bestaande muur?
2. Transformatie gevel