Riolering in Antwerpen: een ondergrondse geschiedenis en toekomst

Published by Redactie on juli 5, 2025 | Category riolering

De riolering in Antwerpen vormt een uniek en complex onderdeel van de stadsgeschiedenis en het moderne stedelijke waterbeheer. De historische betekenis van de ondergrondse waterwegen, de moderne transformaties en de toekomstige plannen voor duurzamere afvoer van regenwater maken de riolering tot een centraal onderwerp binnen de stedelijke ontwikkeling van de stad. De bronnen tonen aan dat de riolering niet alleen een technisch ingewikkeld systeem is, maar ook een belangrijk onderdeel is van het groenbeleid en de klimaatadaptatie van Antwerpen.

Historische achtergrond van de riolering

De riolering in Antwerpen heeft een lange geschiedenis. Sinds de middeleeuwen doorkruisen de Ruien, vlieten en vesten de stad. Deze waterwegen werden ooit gebruikt voor handel, verdediging en het lozen van afval. In de loop der jaren veranderde het gebruik van deze waterwegen, waardoor de Ruien in de loop van de tijd werden overwelfd. Dit leidde ertoe dat een uniek stukje erfgoed uit het stadsbeeld verdween. Momenteel vormen de Ruien 8 kilometer van ondergrondse stadsgrachten in de stad Antwerpen. De stad is oorspronkelijk gebouwd op lage heuvels, waartussen water stroomde. Dit water werd gebruikt voor handelen, verdediging, lozing van afval en als open riool. Aan het eind van de middeleeuwen was Antwerpen een echte waterstad geworden. Helaas konden de Ruien niet meer gebruikt worden om zoet water door te laten, het was te vervuild. Dit leidde tot een stank die zelfs nog tijdens wandelingen door de Ruien te bespeuren is.

De ondergrondse gangen van de stad zijn echter niet alleen van historisch belang, maar ook van belang voor de toekomst. Ze vormen een uniek uitje dat mensen inzicht geeft in de geschiedenis van de stad. Er zijn verschillende soorten rondleidingen die je kunt doen, waaronder een boottocht, een tabletwandeling of een groepsrondleiding. De wandelingen hebben aparte vertrektijden en kunnen opgezocht worden via de website. De Ruien zijn toegankelijk voor het publiek en hebben een schat aan historie. Ooit gegraven als verdedigingswerk kregen de ruien al snel functiestapeling. Zoals veel grachten werden de ruien gebruikt als transportroutes, en werden het open riolen. Overkluizing was de oplossing om overlast tegen te gaan.

De rol van de riolering in het moderne stedelijke waterbeheer

In de moderne tijd is de riolering in Antwerpen onderdeel geworden van het groenbeleid en het waterbeheer. Het concept van de tuinstraat is een van de belangrijkste projecten die de riolering en het waterbeheer betreft. Een tuinstraat is een straat die grotendeels wordt vervangen door groen en waterdoorlatende materialen. Dit zorgt ervoor dat het regenwater wordt opgevangen en hergebruikt, wat helpt bij het verminderen van wateroverlast na een hoosbui. In de Lange Riddersstraat, een smalle straat in het centrum van Antwerpen, is dit concept al toegepast. De straat was ooit een doorgang voor vracht- en personenverkeer en had last van ruimtelijke uitdagingen. Door de straat te herinrichten tot een tuinstraat, is het groen en de waterdoorlatende materialen ingezet om het water te beheren.

De bewoners van de Lange Riddersstraat waarderen de leefbaarheid van hun straat met een score van 6,7, wat in vergelijking met gelijkwaardige straten beter is. De straat is midden in het centrum van de stad gelegen en heeft soms overlast, maar de herinrichting heeft de belevingswaarde verhoogd. De straat heeft meerdere toegangen, zoals voordeuren en garagepoorten, en de herinrichting heeft rekening gehouden met deze toegangen. Bij de herinrichting zijn grasbetontegels gebruikt als halfverharding, waardoor de straat voor 30 procent is 'onthard'. Dit zorgt voor een groener uiterlijk en meer ontmoetingsruimtes voor buurtbewoners.

Duurzaam waterbeheer en participatie

Het ontwerp en de uitvoering van de tuinstraten in Antwerpen gaan gepaard met een intensief participatietraject. Bewoners en gebruikers van de straat worden betrokken bij het ontwerp- en uitvoeringsproces. In de Lange Riddersstraat is de inrichting van de plantvakken grotendeels gedaan in overleg met de buurtbewoners. De bewoners nemen hun rol bij het beheer van de plantvakken aan. Dit zorgt voor meer sociale samenhang en betrokkenheid bij het groenonderhoud. Ook is er een concept getekend met ideeën voor een collectieve regenwaterput met een handpomp. Deze inrichting is grotendeels gedaan in overleg met de buurtbewoners.

Het gebruik van regenwater voor toiletspoeling en het hergebruik van hemelwater is in Vlaanderen een belangrijk onderdeel van het waterbeheer. In Nederland is bijna iedereen op de riolering aangesloten, terwijl Vlaanderen nog werk moet doen aan het hergebruik van hemelwater. De overheid en particulieren moeten samenwerken om het waterbeheer te verbeteren. In de praktijk is het belangrijk om het afvalwater en het hemelwater gescheiden aan te bieden aan de riolering. De participatie van de inwoners is hierbij cruciaal. Inwoners die voor hun pand de overkluizing verzorgden, mogen de ontstane bovengrondse ruimte in gebruik nemen. Dit zorgt voor een betere waterkwaliteit en een groter deel van de stad kan worden beheerd.

De toekomst van de riolering in Antwerpen

De riolering in Antwerpen is niet alleen van historisch belang, maar ook een cruciaal onderdeel van de toekomstige stedelijke ontwikkeling. Het project van de tuinstraten is een voorbeeld van hoe de riolering en het waterbeheer kunnen worden verbeterd. In Antwerpen zijn op dit moment 15 tuinstraten in uitvoering of net gegund. Het is een succes dat naar meer leidt, en er is een opschaling in andere steden en gemeenten in Vlaanderen. De gemeente Antwerpen heeft een intensief programma opgesteld om de stad te transformeren naar een groenere en waterrijkere stad. Dit programma bevat ook het concept van de tuinstraten, dat een belangrijk onderdeel is van het groenbeleid.

De riolering in Antwerpen speelt ook een rol in de samenwerking tussen Vlaanderen en Nederland. De stedelijke waterbeheerders in beide landen wisselen regelmatig kennis uit over het onderwerp. Op 20 juni 2024 organiseren stichting RIONED en VLARIO een ontmoeting in Antwerpen, waarin het ontmoeten en kennis delen tussen Nederlandse en Vlaamse stedelijk waterbeheerders wordt gestimuleerd. Dit project benadrukt de overeenkomsten tussen Vlaanderen en Nederland, en de verschillen in wetgeving en aanpak. De samenwerking tussen de twee landen kan leiden tot betere oplossingen voor het stedelijke waterbeheer.

Samenwerking en integratie in de riolering

De riolering in Antwerpen wordt beheerd door verschillende organisaties, waaronder Water-link en Aquafin. Deze organisaties werken samen om het waterbeheer efficiënter en duurzamer te maken. In 2023 gaven 64 steden en gemeenten binnen het werkingsgebied van Pidpa groen licht voor de fusie met watermaatschappij Water-Link. Dit is een belangrijke stap in de integratie van de riolering en het waterbeheer. De fusie zal leiden tot een groot integraal waterbedrijf voor Antwerpen, dat de gehele provincie met 1,8 miljoen klanten van water zal voorzien. De samenwerking tussen de verschillende partijen is cruciaal voor de toekomst van de riolering in Antwerpen.

De riolering in Antwerpen is dus niet alleen een technisch onderdeel, maar ook een belangrijk onderdeel van het groenbeleid, het waterbeheer en de toekomstige stedelijke ontwikkeling. De combinatie van historische betekenis, moderne technologieën en duurzame plannen maakt de riolering tot een centraal onderdeel van de stad.

Bronnen

stad