Franse dakkapellen: typen, toepassingen en aanbevelingen voor een harmonieus resultaat

Published by Redactie on september 8, 2025 | Category dakkapel

Inleiding

Dakkapellen zijn een essentieel onderdeel van het architectonische uiterlijk van huizen, zowel in Frankrijk als in Nederland. In Frankrijk bestaan er echter veel meer typen dakkapellen dan elders, en is de variatie van vorm, afmeting en toepassing vrijwel oneindig. Deze rijkdom aan dakkapellen is grotendeels het gevolg van regionale bouwtradities, historische contexten en de aanpassing aan veranderende behoeften. In dit artikel geven we een overzicht van de Franse dakkapellen, waarbij we ons richten op typen, aanbevelingen voor het kiezen en plaatsen van dakkapellen en het belang van harmonie met het bestaande huisgevel.

We gebruiken uitsluitend informatie uit betrouwbare bronnen, zoals beschreven in de geleverde CONTEXT DOCUMENTS, om ervoor te zorgen dat alle uitspraken en adviezen feitelijk onderbouwd zijn.

Typen Franse dakkapellen

In Frankrijk is het gebruikelijk om dakkapellen te typeren op basis van het aantal dakschilden die ze bedekken. Dit leidt tot drie basistypen: dakkapellen met één, twee of drie dakschilden. Binnen deze groepen zijn er weer veel variaties, die vaak regionaal verschillende benamingen hebben.

1. Dakkapellen met één dakschild (lucarne à un pan)

Deze dakkapellen, ook wel bekend als lucarne rampante of chien couché, bestaan uit één dakschild dat schuin op het hoofddak staat. In sommige gevallen wordt het ook chien assis genoemd, maar dit is strikt genomen niet correct. De echte chien assis heeft een naar achteren aflopend dak, zoals beschreven in de contextdocumenten.

Een voorbeeld van deze dakkapel is goed te zien in afbeelding 3. Deze typen worden vaak gebruikt om licht in zolderkamers te brengen of als ventilatieopening.

2. Dakkapellen met twee dakschilden (lucarne à deux pans)

Dit type is ook bekend onder andere namen zoals jacobine, lucarne en batière of lucarne à chevalet. Deze dakkapellen bestaan uit twee dakschilden die elkaar in het midden snijden. Ze zijn iets complexer in constructie dan de eendakschilden, maar bieden toch veel ruimte voor licht en ventilatie. Afbeelding 4 toont een voorbeeld van deze typen.

3. Dakkapellen met drie dakschilden (lucarne à trois pans)

Deze dakkapellen, ook wel capucine of lucarne à croupe genoemd, zijn het meest complexe type. Ze bestaan uit drie dakschilden die samenkomen in een punt of lijn. Het ontwerp is meestal afgestemd op de stijl van het huis en wordt vaak gebruikt in oude of historische gebouwen. Een voorbeeld is te zien in afbeelding 5.

Daarnaast bestaan er ook dakkapellen die in één lijn met de gevel liggen, zoals de lucarnes-pignon, die de goot onderbreken en soms toegang bieden tot een hooizolder. Deze worden ook wel meunières genoemd als ze geen ramen bevatten. Zie afbeelding 15 voor een voorbeeld.

4. Fantasievolle en decoratieve dakkapellen

In afbeelding 7 zijn voorbeelden te zien van meer decoratieve dakkapellen, zoals de oeil-de-bœuf (oog van een koe), die vaak met zink bekleed zijn. Deze types worden vaak aangebracht op Mansard-daken, die Jules Hardouin-Mansard heeft ontworpen. Het ontwerp van deze dakkapellen is sterk beïnvloed door regionale stijlen en bouwtradities.

Ook in nieuwbouw wordt vaak gebruikgemaakt van dakkapellen die passen bij de stijl van de omgeving. In afbeeldingen 11 t.e.m. 14 zijn voorbeelden te zien van moderne huizen met traditioneel geïnspireerde dakkapellen.

Aanbevelingen voor het kiezen en plaatsen van dakkapellen

Het kiezen van de juiste dakkapel is cruciaal voor het behouden van het architectonische karakter van het huis. De contextdocumenten geven een aantal duidelijke aanbevelingen:

1. Kies een dakkapel die past bij het huis

Een veelvoorkomend probleem is dat dakkapellen worden aangebracht die niet passen bij de stijl of afmetingen van het huis. Dit kan leiden tot een verminkte indruk. Roger Fischer wijst er in zijn boek L’art de restaurer une maison paysanne op dat foute dakkapellen het karakter van een huis kunnen vernietigen.

Om dit te voorkomen, is het belangrijk om een dakkapel te kiezen die qua vorm en afmeting aansluit bij het bestaande ontwerp. In Frankrijk wordt bijvoorbeeld de in Nederland veel gebruikte ‘type schoenendoos’ dakkapel niet gebruikt, omdat er genoeg traditionele varianten zijn.

2. Gebruik dezelfde breedte of iets smaller dan de ramen

Een van de aanbevelingen is dat dakkapellen dezelfde breedte moeten hebben als de ramen die zich eronder bevinden, of iets smaller. Dit zorgt voor een harmonieus geheel. Afbeelding 34 illustreert hoe dakkapellen goed passen binnen de gevelproporties.

3. Gebruik één type en grootte per dakvlak

Op één dakvlak dient uitsluitend één type en grootte dakkapel te worden gebruikt. Meerdere types op hetzelfde dak of dakkapellen naast andere vensters kunnen het uiterlijk van het huis verstoren. Dit is ook visueel duidelijk te zien in afbeeldingen 16 t.e.m. 18.

4. Overweeg een fotomontage of schaaltekening

Vooraf een schaaltekening, fotomontage of computeranimatie maken van het ontwerp is aan te raden. Dit zorgt voor een beter overzicht van hoe de dakkapel op het huis zal passen en helpt bij het voorkomen van onverwachte resultaten. Bovendien is dit een waardevolle bijlage bij de bouwaanvraag.

5. Verkrijg altijd een bouwaanvraag (permis de construire)

Aangezien een dakkapel het uiterlijk van het huis verandert, is in Frankrijk altijd een permis de construire nodig. Deze vergunning dient te worden ingediend bij de gemeente en moet het ontwerp en de toepassing van de dakkapel precies omschrijven.

Constructie en plaatsing van dakkapellen

De contextdocumenten geven ook aan hoe dakkapellen in de praktijk worden geplaatst. In Frankrijk zijn standaard geprefabriceerde dakkapellen ongebruikelijk vanwege de grote variatie aan typen en vormen. In plaats daarvan wordt een plan getekend op basis van de bestaande situatie en de gewenste vorm.

Een methode die wordt beschreven, is het bouwen van een hulpconstructie met steigermateriaal, die dezelfde schuinte heeft als het dak. Op deze hulpconstructie wordt eerst het raam geplaatst, waarna de dakkapel eromheen wordt opgebouwd. Alles wordt genummerd, gedemonteerd en op het dak opnieuw geassembleerd. Deze methode is efficiënt en helpt om de constructie binnen één dag waterdicht af te werken.

Typen dakkapellen in de regio’s

De Franse dakkapellen zijn sterk beïnvloed door regionale bouwtradities. In Midden- en Oost-Frankrijk zijn bijvoorbeeld veel lucarnes pignon te vinden, die in lijn liggen met de gevel en de goot onderbreken. Deze types worden vaak gebruikt in oude boerderijen of in landelijke gebieden waar de toegang tot zolderruimtes belangrijk is.

In de steden en in de nieuwere wijkontwikkelingen zijn dakkapellen vaak gecombineerd met moderne materialen en ontwerpen, zoals zinken of glazen dakkapellen. Deze types voldoen aan de behoeften van huidige wonen, zoals extra licht en ruimte.

Het Zeeuwse woord ‘kuvelesse’ en zijn betekenis

In de contextdocumenten wordt ook verwijzing gemaakt naar het Zeeuwse woord kuvelesse, dat in de regio’s zoals Bevelanden, Tholen, Schouwen-Duiveland en Overflakkee gebruikt wordt voor een dakkapel. Het woord is een verkleinwoord van keuvel, wat in het Middelnederlands covel of cuevel betekent. De oorspronkelijke betekenis verwijst naar een boerinnenmuts of bovenkleed. Uit deze betekenis is de dakkapel ontstaan, die bovenop het dak staat, net zoals een kap op een hoofd.

In sommige streekdialekten wordt kuvelesse ook gebruikt voor de bles van een boerinnenkapsel. Hoewel het woord Zeeuws is, is de betekenis duidelijk verankerd in het algemeen Nederlandse begrip van dakkapellen.

Aanbevelingen voor eigenaren en ambtenaren

Bij het aanbrengen van dakkapellen is het belangrijk dat zowel de eigenaar als de ambtenaar het resultaat vooraf kunnen overzien. Hieronder volgen een aantal aanbevelingen die zijn afgeleid uit de contextdocumenten:

1. Vooraf een visuele voorstelling maken

Zoals eerder aangegeven, is het aan te raden om een schaaltekening of fotomontage te maken van het ontwerp. Dit helpt om de verhouding van de dakkapel met het dak en de gevel te beoordelen en eventuele problemen vooraf te voorkomen.

2. Samenwerken met een ervaren ambachtsman of architect

Aangezien dakkapellen vaak op maat worden vervaardigd, is het verstandig om te werken met een ambachtsman of architect die ervaring heeft met het type dakkapel dat wordt overwogen. In Frankrijk is het gebruikelijk om een plan te ontwerpen dat aansluit bij de bestaande situatie en de gewenste vorm.

3. Let op het gebruik van materialen

Materialen zoals zink, hout of glas moeten aansluiten bij de bestaande dakconstructie en gevelmaterialen. In traditionele gebouwen is het bijvoorbeeld gebruikelijk om dakkapellen van hout of zink te gebruiken. In moderne huizen kan het gebruik van glas of kunststof ook zinvol zijn, zolang het past bij de stijl van het huis.

4. Voldoening aan bouwregelgeving

In Frankrijk is het wettelijk verplicht om een permis de construire aan te vragen voor elke dakkapel. Het is dus belangrijk dat de bouwplannen voldoen aan de lokale regelgeving en dat er rekening wordt gehouden met eventuele beperkingen, zoals hoogtebeperkingen of stijlvoorschriften.

Samenvatting

Dakkapellen zijn een belangrijk onderdeel van het architectonische uiterlijk van een huis, zowel in Frankrijk als in Nederland. In Frankrijk is de variatie aan dakkapellen groter dan elders, en is er een rijke historie van regionale bouwtradities. Het kiezen en plaatsen van een dakkapel vereist dus aandacht voor het bestaande ontwerp, de stijl van het huis en de toepassing van de juiste technieken.

De contextdocumenten geven duidelijke aanbevelingen voor het kiezen van de juiste dakkapel, inclusief het gebruik van schaaltekeningen, het gebruik van traditionele typen en het behouden van het architectonische karakter van het huis. Bovendien wordt benadrukt dat het verstandig is om rekening te houden met de lokale bouwregelgeving en eventuele beperkingen.

Zowel voor eigenaren, ambtenaren als ambachtslieden is het dus belangrijk om bewust te kiezen voor een dakkapel die past bij het huis en bij de omgeving. Hiermee wordt het uiterlijk van het huis behouden en kan de dakkapel een waardevolle aanvulling zijn op de woning.

Conclusie

Dakkapellen zijn niet alleen nuttig vanwege de extra lichtinval en ruimte, maar ook vanwege hun visuele waarde. In Frankrijk zijn ze sterk verankerd in de bouwtradities en kunnen ze een typisch kenmerk zijn van een regio of een stijl. Het kiezen en plaatsen van een dakkapel moet echter met zorg gebeuren, zodat het resultaat harmonieus is met het bestaande ontwerp van het huis.

De contextdocumenten geven duidelijke richtlijnen voor het kiezen van een dakkapel, met nadruk op het passen bij het huis, het gebruik van traditionele typen en het behouden van het karakter van de woning. Bovendien is het belangrijk om rekening te houden met de lokale regelgeving en eventuele beperkingen bij de aanvraagprocedure.

Met deze richtlijnen in gedachten kan een dakkapel worden aangebracht die niet alleen functioneel is, maar ook visueel aantrekkelijk en passend bij het bestaande ontwerp.

Bronnen

frans