Dakkapellen in de binnenstad: Vergunningverplichtingen en ruimtelijke regels in het licht van de huidige omgevingswet

Published by Redactie on september 13, 2025 | Category dakkapel

Inleiding

De regelgeving rondom het bouwen en verbouwen van woningen binnen stedelijke gebieden, en met name in historische binnensteden, is in de loop der jaren steeds complexer geworden. Zowel voor particuliere eigenaren als voor professionele beoefenaars van de bouw en renovatie is het belangrijk om zich op de hoogte te houden van de huidige wetten en beleidsrichtlijnen. In dit artikel gaan we in op de regels rond het plaatsen van dakkapellen in historische binnensteden, met name in het licht van de recente wijzigingen in de omgevingswet en de APV (Algemene Plaatselijke Verordening).

De regelgeving kan worden ingedeeld in twee categorieën: de Omgevingsplanactiviteit (ruimtelijke regels) en de Bouwactiviteit (technische regels). Beide kunnen vergunningsplichtig of vergunningsvrij zijn, afhankelijk van de aard van de ingreep, de locatie en andere omstandigheden. In dit artikel zullen we de relevante wetten en beleidsrichtlijnen toelichten, met een specifieke aandacht voor dakkapellen en hun impact op de ruimtelijke kwaliteit van de openbare ruimte.

Vergunningvrij bouwen: Definitie en voorwaarden

Algemene regels voor vergunningvrij bouwen

In het kader van de huidige omgevingswet en APV zijn bepaalde bouwwerken automatisch of onder voorwaarden vergunningvrij. Dit geldt voor zowel de Omgevingsplanactiviteit als de Bouwactiviteit. Voor de bouwactiviteit is bijvoorbeeld sprake van vergunningvrijheid bij bouwwerken tot een hoogte van 5 meter. Voor dakkapellen geldt deze regel, maar de vergunningvrijheid is alleen gegarandeerd als ook de omgevingsplanactiviteit vergunningvrij is.

De rol van het Besluit omgevingsrecht

Het Besluit omgevingsrecht (Bor) bevat in bijlage II een opsomming van bouwwerken die onder bepaalde voorwaarden vergunningvrij kunnen worden gebouwd. Daarbij zijn dakkapellen, aan- en bijgebouwen en bijbehorende constructies onder voorwaarden vergunningvrij. Echter, deze vergunningvrijheid geldt niet automatisch in alle situaties, met name in historische stadsgezichten of bij gebouwen die onder bescherming staan.

In bijlage II van het Besluit omgevingsrecht, artikel 4a, wordt verder uitgelegd dat bij rijksmonumenten en beschermde stadsgezichten de voorwaarden voor vergunningvrij bouwen strikter zijn. De gemeente kan dus aangeven dat zelfs kleinere aanpassingen aan het gevelbeeld of de ruimtelijke kwaliteit vergunningplichtig zijn, met name wanneer die ingrepen het historische karakter van het gebied in de waagschaal zetten.

APV en de regelgeving voor dakkapellen

De Algemene Plaatselijke Verordening (APV) bevat in artikel 2:25 en artikel 4:22 specifieke regels voor het plaatsen van reclame, uitstallingen en terrassen in de openbare ruimte. Hoewel deze artikelen voornamelijk gericht zijn op het gebruik van de openbare ruimte, is de regelgeving ook van invloed op de bouwactiviteiten die zichtbaar zijn vanaf de openbare weg of de voetpaden.

Voor dakkapellen geldt dat ze niet automatisch vergunningvrij zijn. Vooral in stedelijke gebieden, zoals de binnenstad van Hulst met de vestingwallen, is er een beleid in werking dat de visuele kwaliteit en het historische karakter van het stadsgezicht behoudt. Dit heeft gevolgen voor de toegestane vormgeving van bouwwerken, ook kleine ingrepen aan daken of gevels.

Ruimtelijke regels voor dakkapellen in historische stadsgezichten

Beleidsrichtlijnen in de binnenstad van Hulst

In het kader van de beleidsnota van de gemeente Hulst, gericht op de binnenstad, is duidelijk gemaakt dat de ruimtelijke kwaliteit en historische beleving van de binnenstad essentieel zijn. Dit heeft gevolgen voor het aanbrengen van bouwwerken aan de zichtbare zijde van woningen.

Voor de vestingwallen en de aansluitende bebouwing geldt een beleid dat private toevoegingen aan de openbare ruimte beperkt. Dit betreft zowel reclame als uitstallingen, maar ook dakkapellen die zichtbaar zijn vanaf de openbare weg. De vestingwallen zijn momenteel vrij van reclame, uitstallingen en terrassen, met uitzondering van een bestaand terras boven de Gentse Poort. Deze richtlijnen worden in stand gehouden om de visuele cohesie van het stadsgezicht te behouden.

Invulling van het beleid

In de beleidsnota is bepaald dat de cultuurhistorische waarde, de groene uitstraling en het recreatieve gebruik van de vestingwallen behouden moeten blijven. Hierbij geldt dat de openbare ruimte vrij moet blijven van privétoevoegingen. Dit betekent dat ook dakkapellen die zichtbaar zijn vanaf de openbare ruimte, onder bepaalde voorwaarden vergunningplichtig kunnen zijn.

De gemeente Hulst hanteert in dit kader het Handboek toegankelijkheid (2012), waarin aandacht wordt besteed aan de toegankelijkheid van panden voor minder validen, obstakelvrije doorgang, verlichting en begaanbaarheid door bestrating of verharding. Ook het aspect van verkeersonveiligheid speelt een rol. Objecten op de weg of zichtbare obstakels kunnen een belemmering vormen voor doorgaand verkeer en hulpverlenende diensten.

Invloed op de openbare ruimte

In het kader van de wetgeving is ook duidelijk gemaakt dat de veiligheid en toegankelijkheid van de openbare ruimte van essentieel belang zijn. Dit geldt ook voor dakkapellen die vanaf de openbare weg zichtbaar zijn. Zo moet bijvoorbeeld een ruimte van minimaal 1.50 meter breed obstakelvrij blijven voor voetgangers en rolstoelgebruikers. Voor het overige verkeer en hulpverlenende diensten is een minimale breedte van 3.50 meter noodzakelijk.

In het kader van de APV geldt dat de gemeente een vergunning kan weigeren als er sprake is van schade, gevaar of belemmering voor doelmatig en veilig weggebruik of onderhoud/beheer. Dit kan dus ook van toepassing zijn op dakkapellen die de visuele cohesie van een stadsgezicht verstoren of de toegankelijkheid van de openbare ruimte belemmeren.

Technische vergunningvrijheid

Bouwactiviteit en technische regels

Voor een dakkapel is ook de technische vergunningvrijheid van belang. Dit betreft de bouwtechnische regels die vastgelegd zijn in het Besluit Bouwwerken Leefomgeving (BBL) en het Besluit bouwwerken wonen (BbW). Deze regels stellen bepalingen op het gebied van veiligheid, energie-efficiëntie, toegankelijkheid en bouwtechnische kwaliteit.

Voor dakkapellen geldt dat ze technisch vergunningvrij zijn als de hoogte van het bouwwerk minder is dan 5 meter. Dit geldt met name voor dakkapellen die niet aansluiten op het hoofdvolume van het gebouw. Echter, ook deze regels kunnen worden beperkt of aangepast op grond van de lokaal geldende regels in het omgevingsplan.

Overlapping met de ruimtelijke regels

De regels op het gebied van de bouwactiviteit en de omgevingsplanactiviteit overlappen vaak. Dit betekent dat ook als een dakkapel technisch vergunningvrij is, de ruimtelijke regels van het omgevingsplan toch een rol kunnen spelen. Deze regels bepalen bijvoorbeeld de hoogte, de locatie en het uiterlijk van het bouwwerk.

Een dakkapel die technisch vergunningvrij is, kan dus nog steeds vergunningplichtig zijn in het kader van het omgevingsplan, met name in historische stadsgezichten of bij bebouwing die onder bescherming staat.

Gemeentelijke invloed en beleidsrichtlijnen

Rol van de gemeente

De gemeente speelt een centrale rol in de toepassing van de wetten en beleidsrichtlijnen rondom het bouwen en verbouwen. Zowel de wet op de omgevingsvergunningen als de APV geven de gemeente de bevoegdheid om vergunningen te verlenen of te weigeren, afhankelijk van de situatie.

In het kader van de beleidsnota van Hulst is bepaald dat de gemeente een eenduidig beleid wil hanteren voor alle private toevoegingen aan de openbare ruimte. Dit geldt zowel voor reclame, uitstallingen als dakkapellen. De gemeente wil hiermee de visuele kwaliteit van de binnenstad behouden en het historische karakter van het stadsgezicht in stand houden.

Aanvraagprocedures en leges

Voor het verkrijgen van een omgevingsvergunning of APV-vergunning is de aanvrager leges verschuldigd. Deze kosten zijn vastgelegd in de legesverordening van de gemeente. Het is daarom belangrijk om bij een aanvraag rekening te houden met de eventuele kosten en de tijdsduur van de procedure.

Het is verstandig om altijd contact op te nemen met de gemeente voor een eventuele ingreep, met name bij onzekerheid over de toepassing van de regels. De gemeente kan in veel gevallen uitleg geven over de toegestane ingrepen en de eventuele vergunningplicht.

Verruiming regels en toekomstontwikkelingen

Mogelijke versoepelingen

De huidige wetgeving stelt dat gemeentes een eigen beleid kunnen hanteren binnen de wettelijke kaders. In sommige gemeenten zijn verruimingen van de regels voor vergunningvrij bouwen doorgevoerd. Bijvoorbeeld de gemeente Haarlemmermeer heeft recent regels versoepeld voor vergunningvrij bouwen aan de voorzijde van woningen.

Deze versoepelingen kunnen ook van invloed zijn op de regels voor dakkapellen. Het is echter belangrijk om rekening te houden met de lokale situatie en het historische karakter van een wijk of stadsdeel. In historische stadsgezichten is het meestal niet toegestaan om aanpassingen te doen aan het gevelbeeld of de zichtbaarheid van bouwwerken.

Toekomstontwikkelingen

In de toekomst is te verwachten dat de regels voor vergunningvrij bouwen en de technische regels voor bouwwerken verder worden aangepast. Dit kan gebeuren in reactie op wisselende behoeften van de woningbouwsector of veranderingen in de beleidsrichtlijnen van het kabinet.

Het is daarom belangrijk om zich op de hoogte te houden van de lokale regels en eventuele wijzigingen in het omgevingsplan. In sommige gevallen kunnen gemeentes tijdelijke regels toepassen of experimenten uitvoeren met nieuwe beleidsrichtlijnen.

Conclusie

Het bouwen van dakkapellen in historische binnensteden zoals de binnenstad van Hulst met de vestingwallen is niet automatisch vergunningvrij. Zowel de ruimtelijke regels van het omgevingsplan als de technische regels van de bouwactiviteit spelen een rol in het bepalen van de vergunningplicht. In historische stadsgezichten gelden vaak strengere voorwaarden voor het aanbrengen van bouwwerken, met name wanneer die zichtbaar zijn vanaf de openbare ruimte.

Voor eigenaren is het verstandig om vooraf contact op te nemen met de gemeente om te vragen of een bepaalde ingreep vergunningvrij is. In het kader van de huidige wetten en beleidsrichtlijnen is het meestal raadzaam om zowel de ruimtelijke regels als de technische regels te checken.

Bij het plaatsen van dakkapellen dient rekening te worden gehouden met de visuele kwaliteit van de binnenstad, de toegankelijkheid en veiligheid van de openbare ruimte, en de historische waarde van het stadsgezicht. In sommige gevallen kan een kleine aanpassing aan het gevelbeeld of dakhang al vergoedingplichtig zijn.

In de toekomst kan het beleid rondom vergunningvrij bouwen verder worden aangepast, zowel op nationaal als lokaal niveau. Het is daarom belangrijk om je op de hoogte te houden van de huidige regels en eventuele wijzigingen.