Dakkapellen en hun compatibiliteit met het bestemmingsplan: Rechtspraak en ruimtelijke regels

Published by Redactie on september 14, 2025 | Category dakkapel

Inleiding

Het aanbrengen van een dakkapel is een veelvoorkomende uitbreiding bij woningen en kan zowel functioneel als esthetisch nuttig zijn. Echter, de uitvoering van dergelijke projecten moet aansluiten bij de lokale ruimtelijke regels en bestemmingsplannen, zoals die in het kader van het Bestuursbesluit ruimtelijke ordening (Bor) zijn vastgelegd. In de praktijk zijn er regelmatig juridische kwesties die voorkomen tussen aangrenzende partijen en de gemeentelijke besluitvorming, met name wanneer het gaat om afwijkingen van het bestemmingsplan of het gebruik van een omgevingsvergunning.

Deze artikel beoogt om een gedetailleerde, feitengebaseerde uitleg te geven over de juridische en praktische aspecten van het plaatsen van een dakkapel in het licht van het bestemmingsplan. Aan de hand van rechtspraak, beleidsdocumenten en ruimtelijke bouwregels, wordt bekeken wat de grenzen zijn, wanneer een dakkapel in strijd kan komen met de regels, en hoe dergelijke projecten wél kunnen worden gerealiseerd binnen de wettelijke kaders.

Juridische context: Rechtspraak over dakkapellen en bestemmingsplannen

Aanleiding tot juridisch geschil

In een recente rechtszaak (zie bron [1]), werd besproken of een dakkapel, geplaatst in het zijdakvlak van een woning, in strijd was met het bestemmingsplan "Alkmaar Noord". De aanvraag betrof een dakkapel van 8,825 meter in lengte en 1,75 meter in hoogte. De appellant, die in een naburige woning woont, betwistte dat deze uitbreiding de maximaal toegestane goothoogte overschreed en dus in strijd was met het bestemmingsplan.

De rechter onderzocht of het bouwplan in strijd was met de regels in het bestemmingsplan. Het college had op basis van het ambtelijke welstandsadvies besloten dat het bouwplan niet in strijd was met de redelijke eisen van welstand, gezien de beperkte zichtbaarheid van de dakkapel vanaf het openbare gebied. De rechter stelde in haar uitspraak vast dat het bouwplan niet in strijd was met het bestemmingsplan, omdat de goothoogte niet overschreden werd.

Juridische oordeel over strijd met bestemmingsplan

De rechtspraak benadrukte dat het niet voldoende is om te stellen dat een bouwplan niet past in het straatbeeld. Belangrijker is of het bouwplan in strijd is met de wettelijke regels en of het schade oplevert aan de redelijke eisen van welstand. In dit geval was het bouwplan gelegen aan de zijkant van de woning, verder van de openbare weg, en had het een beperkte impact op het straatbeeld. Daarom werd het geoordeeld dat het niet in strijd was met het bestemmingsplan of met de welstandsvoorschriften.

Goottrein en hoogtemeting

Volgens artikel 2.3 van de ruimtelijke regels (zie bron [1]) wordt de goothoogte gemeten vanaf het peil tot aan de bovenkant van de goot, het boeibord of een vergelijkbaar constructiedeel. In het kader van het bestemmingsplan geldt dat de goot- en bouwhoogte van een gebouw niet meer mag bedragen dan bestaand, zoals vermeld in artikel 15.2.1.

De rechtspraak benadrukte dat het bouwplan in dit geval binnen deze grenzen bleef en dat de hoogte van de dakkapel, gezien de afstand tot de tuin van de naburige partij en de beperkte zichtbaarheid, geen schade veroorzaakte aan de welstandsvoorschriften.

Conclusie uit rechtspraak

De uitspraak van de rechter benadrukte dat de toepassing van het bestemmingsplan en de ruimtelijke bouwregels niet automatisch leidt tot het verbod van een bouwplan, maar dat het gaat om een waarborging van redelijke eisen van welstand. Dit betekent dat een bouwplan, ook al lijkt het op het oog afwijkend, niet automatisch in strijd is met het bestemmingsplan als het niet leidt tot schade aan de welstandsvoorschriften.

Praktische regels voor dakkapellen: Ontheffingen en voorwaarden

Naast rechtspraak is het ook belangrijk om te kijken naar de praktische regels en ontheffingen die gemeenten kunnen aanbieden voor afwijkingen van het bestemmingsplan. In bron [2] worden een aantal voorwaarden vermeld die van toepassing kunnen zijn bij aanvragen voor een omgevingsvergunning.

Algemene voorwaarden

De volgende voorwaarden zijn van toepassing bij een aanvraag voor een dakkapel die eventueel in strijd zou kunnen komen met het bestemmingsplan:

Goothoogte van bijgebouwen mag maximaal 4 m bedragen.
Binnen een afstand van 3 m van de zijdelingse erfafscheidingen mag alleen worden gebouwd als de openheid van het gebied en de licht- en bezonningssituatie op aangrenzende percelen niet in ernstige mate worden geschaad. In dat geval is een bezonningsdiagram verplicht.
Dakkapellen aan de achtergevel mogen maximaal 60% van de gevelbreedte beslaan.
Dakopbouwen zijn in beginsel toegestaan, mits passend binnen het welstandsbeleid.
Aan- en uitbouw mag enkel aan de achter- of zijgevel plaatsvinden en mag slechts één bouwlaag bevatten. De afstand tot openbare weg of openbaar groen moet minstens 2 meter zijn.

Deze voorwaarden zijn essentieel om te bepalen of een dakkapel kan worden gerealiseerd zonder dat een omgevingsvergunning nodig is.

Specifieke voorwaarden voor dakkapellen

In het kader van het bestemmingsplan "Alkmaar Noord" is het bijvoorbeeld toegestaan om aanvragen te doen voor een dakkapel in het zijdakvlak of achterdakvlak, mits deze aan bepaalde criteria voldoet. Deze criteria zijn onder andere gericht op:

Zichtbaarheid vanaf openbare ruimte.
Hoogte en afstand tot aangrenzende percelen.
Impact op het straatbeeld en welstand.

Ontheffingen en het gebruik van omgevingsvergunningen

In bron [3] wordt uitgebreid ingegaan op de regelingen rondom afwijkingen van het bestemmingsplan. Een aantal belangrijke punten zijn:

Dakkapellen, dakoopbouwen en gelijksoortige uitbreidingen kunnen worden opgenomen in een aanvraag voor een omgevingsvergunning, mits ze passen binnen het welstandsbeleid.
Het beleid geeft richtlijnen voor het toelaten van afwijkingen, bijvoorbeeld bij aan- of uitbouwen aan de zij- of achtergevel.
Criteria uit de Welstandsnota worden vaak als uitgangspunt genomen bij dergelijke aanvragen. Deze nota bevat richtlijnen voor het behoud van het straatbeeld en welstand.

Het is daarom belangrijk dat iedereen die overweegt een dakkapel te plaatsen, rekening houdt met zowel de formele regels (zoals in het bestemmingsplan en ruimtelijke bouwregels) als de praktische richtlijnen van de gemeente in kwestie.

Ruimtelijke bouwregels voor dakkapellen

Toepassing op achterdakvlakken en zijdakvlakken

In bron [4] worden de ruimtelijke bouwregels voor dakkapellen gedetailleerd besproken. Voor dakkapellen die worden geplaatst in het achterdakvlak of in een zijdakvlak dat niet is gericht naar openbaar toegankelijk gebied, gelden specifieke regels. Deze regels zijn bedoeld om zowel de bouwbaarheid te bevorderen als de ruimtelijke kwaliteit te waarborgen.

De volgende criteria moeten worden voldaan:

Plat dak: de dakkapel moet een plat dak hebben.
Maximale hoogte: niet hoger dan 1,75 meter, gemeten vanaf de onderkant van de dakkapel.
Afstand tot dakvoet: de onderkant van de dakkapel moet meer dan 0,5 meter, maar minder dan 1 meter boven de dakvoet liggen.
Afstand tot daknok: de bovenkant van de dakkapel moet meer dan 0,5 meter onder de daknok liggen.
Afstand tot zijkant van het dakvlak: de zijkanten van de dakkapel moeten meer dan 0,5 meter van de zijkanten van het dakvlak liggen.

Als deze criteria worden nageleefd, is het in de meeste gevallen niet nodig om een ruimtelijke bouwvergunning aan te vragen. Echter, als een dakkapel niet aan alle bovenstaande criteria voldoet, is een vergunning wel verplicht, en moet het bouwplan ook worden beoordeeld op grond van de ruimtelijke bouwregels uit het omgevingsplan van de gemeente.

Impact op straatbeeld en welstand

In de rechtspraak (zie bron [1]) werd benadrukt dat de ligging van de dakkapel van groot belang is voor de beoordeling. In dit geval was de dakkapel gelegen aan de zijkant van het perceel, en had het dus een beperkte impact op het straatbeeld. Daarom werd het niet geoordeeld dat het bouwplan in strijd was met de welstandsvoorschriften.

Dit benadrukt dat het straatbeeld aan de voorkant van het perceel meestal een grotere rol speelt bij de welstandsbeoordeling. De straatbeeldvorming aan de achter- en zijkant speelt een minder grote rol, tenzij de uitbreiding zichtbaar is vanaf het openbare gebied.

Aansluiting op gemeentelijk beleid

Het beleid dat gemeenten hanteren bij dakkapellen en aan- of uitbouwen, is vaak opgenomen in een welstandsnota of bouwbeleidsregeling. In bron [3] wordt bijvoorbeeld verwezen naar het beleid van de gemeente Amersfoort, waarbij de Welstandsnota een essentieel instrument is bij de beoordeling van bouwprojecten.

In het beleid wordt vaak gedefinieerd wat in principe akkoord is, mits bepaalde criteria worden nageleefd. Dit betekent dat gemeenten een relatief uniform beleid kunnen hanteren, wat het voor de woningeigenaar duidelijker maakt.

Conclusie

Het aanbrengen van een dakkapel is een veelvoorkomend bouwproject dat zowel functioneel als esthetisch voordelen biedt. Echter, de uitvoering van dergelijke projecten moet aansluiten bij de lokale ruimtelijke regels en bestemmingsplannen. De rechtspraak benadrukt dat een bouwplan niet automatisch in strijd is met het bestemmingsplan, maar dat het moet worden beoordeeld op grond van de redelijke eisen van welstand.

In praktijk is het belangrijk om rekening te houden met zowel de formele regels (zoals in het bestemmingsplan en ruimtelijke bouwregels) als de praktische richtlijnen van de gemeente. Het gebruik van een omgevingsvergunning is vaak nodig als het bouwplan in strijd lijkt te komen met de regels, maar kan ook worden ingezet om afwijkingen te verzoeken.

Bij het plaatsen van een dakkapel is het dus van belang:

De ruimtelijke bouwregels van de gemeente te raadplegen.
De ligging van de dakkapel (zij- of achtergevel) te overwegen.
De impact op het straatbeeld en welstand te beoordelen.
De criteria uit de Welstandsnota te volgen indien van toepassing.

Met deze kennis is het mogelijk om een dakkapel te realiseren die zowel wettelijk als esthetisch aan de verwachtingen voldoet.