Dakkapel en langgevelboerderij: Bouwrichtlijnen en beeldkwaliteit in Brabantse landelijke bebouwing

Published by Redactie on september 14, 2025 | Category dakkapel

Inleiding

Langgevelboerderijen zijn een typisch kenmerk van het Brabantse landschap en dragen bij aan het karakteristieke plattelandbeeld. Deze traditionele woningtypologieën worden vaak gekenmerkt door een robuuste hoofdmassa, een forse kap en een duidelijke onderscheiding tussen het woongedeelte en het werkgedeelte. In het kader van renovatieprojecten, nieuwbouw of splitsingen van bestaande boerderijen, speelt de dakkapel een belangrijke rol bij het behouden van het historische en esthetische karakter van deze woningen.

Deze artikelen richten zich op de rol van de dakkapel in het ontwerp van een langgevelboerderij, met een nadruk op beeldkwaliteit, bouwrichtlijnen en aanbevelingen voor renovatie of nieuwbouw. De informatie is gebaseerd op de voorwaarden en bepalingen die gelden voor een specifiek project in het landelijke gebied van Brachterzijde, ten noorden van Sint Joost. Deze locatie biedt een goed voorbeeld van hoe moderne uitbreidingen en renovaties kunnen gebeuren zonder het historische karakter van de boerderij te verliezen.

Wat is een langgevelboerderij?

Een langgevelboerderij is een typisch Brabantse woningvorm die bestaat uit een langgerekte hoofdmassa met een forse kap. Deze bouwstijl is herkenbaar aan de rechthoekige plattegrond, het gebruik van zandstenen of bakstenen gevels, en het duidelijke onderscheid tussen het woongedeelte en het werkgedeelte. In de gevelindeling is dit vaak zichtbaar aan de aanwezigheid van grotere ramen in het woongedeelte en kleinere ramen en grote staldeuren in het werkgedeelte.

Volgens de lokale bouwvoorschriften en beeldkwaliteitseisen, zoals opgenomen in de gemeentelijke ruimtelijke ordening, moet een langgevelboerderij aan bepaalde criteria voldoen. Deze richtlijnen zijn bedoeld om het historische karakter en het visuele beeld van het dorp of landelijke gebied te behouden.

Dakkapel als onderdeel van de boerderij

Toegestane vormen en locaties

Een dakkapel is een uitstulping van het dak die gebruikt kan worden voor extra ruimte, zoals een extra kamer of een zolder. In het kader van langgevelboerderijen zijn dakkapellen echter niet overal toegestaan en moeten ze voldoen aan bepaalde beeldkwaliteitseisen.

Aan de voorzijde van het hoofdvolume zijn dakkapellen beperkt toegestaan, omdat het beeld van een forse, doorlopende kap moet worden behouden. Aan deze voorzijde moeten dakkapellen ondergeschikt zijn aan het hoofdvolume en zich niet te veel aftekenen tegen het hoofddakvlak.
Aan de achterzijde zijn dakkapellen wel toegestaan, mits ze minstens 1,5 meter afstand houden tot de kopgevels. Dit zorgt ervoor dat het sterke beeld van het hoofdvolume vanaf de straat zichtbaar blijft.

Technische bepalingen

Volgens de lokale bouwvoorschriften gelden de volgende technische bepalingen voor dakkapellen bij een langgevelboerderij:

De bouwhoogte van het hoofdvolume mag maximaal 9 meter zijn.
De gothoogte (de hoogte vanaf de grond tot het zadel van het dak) mag maximaal 3,5 meter zijn.
Bijgebouwen of aanbouwen mogen maximaal één laag zijn, met een goothoogte van maximaal 3,25 meter en een bouwhoogte van maximaal 5,5 meter.
De afstand tussen het hoofdvolume en de buitenste zijdelingse perceelsgrenzen moet minimaal 3 meter zijn.
Aanbouwen moeten minstens 3 meter van de voorgevelrooilijn staan en ondergeschikt zijn aan het hoofdvolume.

Materialisering en detaillering

Omdat de boerderij moet voldoen aan bepaalde esthetische eisen, moet ook de materialisering van de dakkapel aansluiten bij de rest van de woning. De volgende richtlijnen zijn van toepassing:

Dakbedekking: De dakkapel moet voorzien zijn van een dakbedekking die past bij de rest van het dak. Toegestane materialen zijn rode of blauw gesmoorde gebakken pannen, riet, of zink.
Gevelmaterialen: De gevels van de dakkapel moeten overwegend bestaan uit baksteen, hout of glas. De kleur van de baksteen moet in natuurtinten zijn, zoals rood, bruin of zandkleurig.
Kozijnen en deuren: Deze moeten uit hout zijn gemaakt en past in de stijl van een traditionele boerderij.
Dakramen: Ook deze zijn toegestaan, mits ze ondergeschikt zijn aan het hoofdvolume.

Dakkapel als uitbreiding in renovatieprojecten

Een dakkapel kan worden ingezet als een functionele uitbreiding in renovatieprojecten van langgevelboerderijen. Bijvoorbeeld, in het geval van een woning aan Sint Joost-Brachterzijde die is gerenoveerd in 2022/2023, is sprake van een moderne dakconstructie inclusief Unidek-isolatie. In dergelijke gevallen kan een dakkapel gebruikt worden om extra ruimte te creëren voor bijvoorbeeld een zolderkamer of een extra badkamer.

De aanleg van een dakkapel moet dan wel voldoen aan de volgende eisen:

Het volume van de dakkapel moet ondergeschikt zijn aan het hoofdvolume.
De dakconstructie moet technisch compatibel zijn met de bestaande dakstructuur.
De isolatie moet in lijn zijn met de bestaande isolatiemethode (zoals Unidek).
De binnenruimte moet voldoen aan de huidige bouwtechnische eisen, zoals brandveiligheid en ventilatie.

Voorbeeld: Dakkapel in een gerenoveerde boerderij

Een voorbeeld van een dakkapel in een gerenoveerde langgevelboerderij is de woning aan Sint Joost-Brachterzijde. Deze woning is in 2000 uitgebreid met een comfortabele aanleunwoning. De hoofdwoning is sindsdien grondig gerenoveerd, inclusief een volledige gevelrenovatie, dubbele beglazing en een moderne dakconstructie.

In dit geval is sprake van een uitbreiding met een aanleunwoning, die als een aparte functie dient. De aanleunwoning is echter ondergeschikt aan het hoofdvolume en voldoet aan de bouwrichtlijnen. Deze aanbouw is geplaatst minstens 3 meter vanaf de voorgevelrooilijn van het hoofdvolume en heeft een eigen steekkap. Deze aanleunwoning valt daarmee onder de categorie van bijgebouw.

Een dakkapel kan op vergelijkbare wijze worden ingezet, maar moet dan extra aandacht krijgen voor de beeldkwaliteit. Het moet duidelijk ondergeschikt zijn aan het hoofdvolume en zich niet aftekenen als een aparte constructie.

Beeldkwaliteit en visuele impact

Visuele coherentie

Een belangrijk aspect bij de aanleg van een dakkapel in een langgevelboerderij is de visuele coherentie. De dakkapel moet passen in het gehele beeld van het gebouw en het omringende landschap. In Brabantse dorpen en landelijke gebieden is het belangrijk om de historische en landelijke sfeer te behouden.

Kleur en materialen: De dakkapel moet in kleur en materiaalkeuze aansluiten bij de rest van het gebouw. Dit betekent dat bijvoorbeeld de gebruikte baksteen, hout of glas moet voldoen aan de beeldkwaliteitseisen.
Vorm en afmetingen: De vorm en afmetingen van de dakkapel moeten zodanig zijn dat het beeld van de boerderij niet verstoord wordt. De dakkapel mag niet te veel aftekenen of de hoofdmassa te sterk ondermijnen.
Oriëntatie en hoogte: De dakkapel moet op een manier worden aangelegd dat het zicht op de hoofdvolume en de kopgevel niet verstoord wordt. Dit betekent dat de dakkapel niet te dicht bij de voorgevel mag staan en geen te grote hoogte mag bereiken.

Beeldkwaliteitseisen voor dakkapellen

De beeldkwaliteitseisen die gelden voor dakkapellen in langgevelboerderijen zijn vastgelegd in de lokale ruimtelijke ordening. De volgende eisen zijn van toepassing:

De dakkapel moet visueel ondergeschikt zijn aan het hoofdvolume.
De dakkapel mag niet afwijken in stijl of materiaalkeuze van de rest van het dak.
De dakkapel moet ondergeschikt zijn in vorm en volume aan de hoofdkap.
De dakkapel mag niet in het zicht van straat of openbare ruimte te sterk aftekenen.
De dakkapel moet passend zijn binnen het traditionele beeld van de Brabantse boerderij.

Deze eisen zijn bedoeld om ervoor te zorgen dat de dakkapel een harmonieuze uitbreiding vormt van het hoofdvolume en het beeld van de boerderij behouden blijft.

Praktijkrichtlijnen voor de aanleg van een dakkapel

Bouwtechnische eisen

Bij de aanleg van een dakkapel moeten ook bouwtechnische eisen worden nageleefd. Deze eisen zijn bedoeld om de structuur veilig en duurzaam te maken.

Structuur: De dakkapel moet technisch compatibel zijn met de bestaande structuur van het hoofdvolume. Dit betekent dat de dakkapel goed moet worden aangesloten op de bestaande dakconstructie en gevels.
Isolatie: De dakkapel moet voorzien zijn van voldoende isolatie om te voldoen aan de huidige bouwtechnische eisen. In het geval van de boerderij aan Sint Joost-Brachterzijde is bijvoorbeeld Unidek-isolatie gebruikt.
Ventilatie en brandveiligheid: De dakkapel moet voldoen aan de huidige eisen voor ventilatie en brandveiligheid. Dit is belangrijk voor de veiligheid van de bewoners en de duurzaamheid van het gebouw.

Aanvragen en vergunningen

Voordat een dakkapel kan worden aangelegd, is het nodig om de nodige vergunningen en toestemmingen aan te vragen bij de gemeente. Dit geldt zowel voor renovatieprojecten als voor nieuwbouw. De aanvraagprocedure kan variëren, afhankelijk van de grootte en locatie van de dakkapel.

Bouwvergunning: Voor dakkapellen die een bepaalde grootte overschrijden, is een bouwvergunning nodig.
Gemeentelijke ruimtelijke ordening: Daarnaast moet de aanleg van een dakkapel voldoen aan de lokale bouwvoorschriften en beeldkwaliteitseisen.
Advies van een architect of bouwkundig adviseur: Het is aan te raden om bij een dergelijk project een architect of bouwkundig adviseur te raadplegen. Deze professional kan u helpen bij het ontwerp, de aanvraagprocedure en de technische uitvoering.

Praktijkvoorbeelden

Voorbeeld 1: Aanleunwoning als uitbreiding

Een goed voorbeeld van een functionele uitbreiding is de aanleunwoning aan de boerderij aan Sint Joost-Brachterzijde. Deze aanleunwoning is in 2000 aangelegd en voldoet aan de bouwrichtlijnen. Het is een comfortabele uitbreiding die dienst kan doen als woonruimte voor een groot gezin of als basis voor een Bed & Breakfast of werk aan huis.

Deze aanleunwoning is ondergeschikt aan het hoofdvolume en is geplaatst minstens 3 meter vanaf de voorgevelrooilijn. Het heeft een eigen steekkap en voldoet aan de eisen voor beeldkwaliteit.

Voorbeeld 2: Dakkapel in een gerenoveerde boerderij

In het kader van de renovatie van de boerderij aan Sint Joost-Brachterzijde is ook een dakkapel aangelegd. Deze dakkapel is ondergeschikt aan het hoofdvolume en is afgewerkt in dezelfde materialen als de rest van het dak. De dakkapel is toegestaan omdat het aan de achterzijde van het hoofdvolume is geplaatst en minstens 1,5 meter afstand heeft tot de kopgevels.

Deze dakkapel is een goede demonstratie van hoe een moderne uitbreiding kan worden aangelegd zonder het historische karakter van de boerderij te verliezen.

Conclusie

Een dakkapel kan een waardevolle uitbreiding zijn voor een langgevelboerderij, mits deze voldoet aan de lokale bouwvoorschriften en beeldkwaliteitseisen. In Brabantse landelijke bebouwing is het belangrijk om de historische sfeer en het visuele beeld van de boerderij te behouden. Daarom moeten dakkapellen ondergeschikt zijn aan het hoofdvolume, passend zijn in materiaal en vorm, en voldoen aan de technische eisen.

De aanleg van een dakkapel kan zowel functioneel als esthetisch van waarde zijn, zowel in renovatieprojecten als in nieuwbouw. Bij het aanleggen van een dakkapel is het aan te raden om rekening te houden met de eisen die gelden voor de specifieke locatie, en eventueel hulp in te houden van een professional.

Bronnen

langgevelboerderij