Dakkapellen en Wolfseinden: Welstandscriteria, Plaatsing en Beperkingen

Bij renovaties of nieuwbouw in stedelijke of historische omgevingen is het toevoegen van een dakkapel vaak een gewenste uitbreiding. Dakkapellen dienen meestal tot doel om lichttoetreding te verbeteren, maar hun visuele invloed op het straatbeeld is belangrijk. In veel gemeentelijke regelgevingen zijn welstandscriteria vastgelegd om te zorgen dat dakkapellen harmonisch passen in het landschap en het straatbeeld niet verstoren. Deze regels zijn vaak afhankelijk van de vorm van het dak, zoals een zadeldak met wolfseind of vliering, of een asymmetrische kap.

Deze artikel geeft een gedetailleerde uitleg over de welstandscriteria voor dakkapellen, met een nadruk op het gebruik van dakkapellen op zadeldaken met wolfseinden. Aan de hand van de informatie uit de beschikbare bronnen wordt een overzicht gegeven van de toegestane en gewenste kenmerken van dakkapellen, inclusief richtlijnen voor de afmetingen, materiaalkeuze, kleur en locatie. Daarnaast worden de beperkingen en bepalingen in kaart gebracht, bijvoorbeeld wanneer een dakkapel op een wolfseind of in een asymmetrische kap niet is toegestaan.

Inleiding

Een dakkapel is een uitbouw aan het dak van een woning en wordt vaak toegevoegd om licht in te laten en het gebruik van zolderruimtes mogelijk te maken. Echter, omdat dakkapellen vaak zichtbaar zijn vanaf de openbare ruimte, zijn er strikte richtlijnen opgesteld door gemeenten om het straatbeeld te bewaren. Deze richtlijnen worden ondergebracht in de welstandscriteria, die beschikbaar zijn via de lokale regelgeving van Nederlandse gemeenten.

De regelgeving geeft duidelijke instructies over de plaatsing van dakkapellen, afhankelijk van de vorm van het dak. Voorbeelds zijn de beperkingen op wolfseinden, de maximumafmetingen van dakkapellen, en de benadering voor asymmetrische kappen. Deze richtlijnen zijn bedoeld om de visuele integriteit van het gebouw en het straatbeeld te bewaren.

Welstandscriteria voor dakkapellen

1. Algemene regels

De welstandscriteria voor dakkapellen zijn gericht op het creëren van een harmonische en visueel aantrekkelijke uitbreiding van het gebouw. De volgende algemene richtlijnen gelden voor de meeste situaties:

• Hoogte van de dakkapel: De maximale hoogte van een dakkapel is beperkt tot 1,5 meter. Dit zorgt ervoor dat de dakkapel niet te opvallend is en past in de verhouding van het hoofdgebouw.
• Breedte van de dakkapel: De breedte van een dakkapel mag maximaal 65% zijn van de beukmaat van de woning (gemeten van het hart van de muur tot het hart van de andere muur), met een maximum van 4,00 meter per dakkapel. Dit voorkomt dat dakkapellen te dominant worden in het straatbeeld.
• Vorm van de dakkapel: De dakkapel moet plat afgedekt zijn, en de gevelgeleding moet gelijk zijn aan die van het hoofdgebouw. Bovendien moeten de indeling en profielen van de kozijnen gelijk zijn aan die van de gevelramen en kozijnen van het hoofdgebouw.
• Detailleringen en ornamenten: Geen overmatige detailleringen of ornamenten zijn toegestaan. Oversteken van het boeiboord mogen maximaal 30 cm zijn.
• Zijwanden van de dakkapel: De zijwanden van de dakkapel moeten ondoorzichtig zijn om visuele overlast te voorkomen.
• Materiaal en kleur: De dakkapel moet gemaakt zijn van hout of kunststof, en het materiaal- en kleurgebruik moet overeenkomen met dat van het hoofdgebouw. Het gebruik van kunststof bij vervanging van houten kozijnen moet terughoudend gebeuren, en het oorspronkelijke of verdiepte profiel van houten kozijnen moet worden gebruikt. Opvallend of contrasterend kleurgebruik is ongewenst.

2. Plaatsing van dakkapellen

De locatie en afmeting van een dakkapel zijn belangrijk om ervoor te zorgen dat deze niet negatief invloed heeft op het straatbeeld. De volgende richtlijnen zijn opgenomen in de welstandscriteria:

• Verticale afstanden: De verticale afstand van de onderzijde van de dakkapel tot aan de goot moet minimaal 0,5 meter en maximaal 1 meter bedragen. De verticale afstand van de bovenzijde van de dakkapel tot de noklijn moet minimaal 0,5 meter bedragen.
• Horizontale afstanden: De horizontale afstand van de zijwang van de dakkapel tot het hart van de woningscheidende muur, of tot aan de buitenzijde van de kopgevel van de woning, moet 1 meter bedragen.
• Plaatsing in het onderste dakvlak: Bij een mansardekap moet de dakkapel in het onderste dakvlak worden gesitueerd.

3. Welstandscriteria voor dakkapellen aan de voorkant

Bij dakkapellen die zichtbaar zijn vanaf de voorkant van het gebouw gelden extra richtlijnen:

• Materiaal- en kleurgebruik: Het materiaal- en kleurgebruik moet afgestemd zijn op het hoofdgebouw. Het materiaal- en kleurgebruik van kozijnen moet overeenkomen met dat van de voor- of zijgevel. Voorvlakken van dakkapellen moeten gevuld zijn met glas; dichte panelen zijn niet toegestaan. De zijwanden van de dakkapel moeten in een donkere kleur of afgewerkt zijn in de kleur van het dakvlak.
• Overige richtlijnen: Op het dakvlak zijn geen zonnecollectoren en/of dakramen gesitueerd. Geen dakkapel is toegestaan op een aan- en uitbouw of bijgebouw. De dakkapel moet voldoen aan het gebiedsgerichte beoordelingskader van het gebied waar deze geplaatst gaat worden.

4. Welstandscriteria voor dakkapellen aan de achterkant

Wanneer een dakkapel aan de achterkant van het gebouw wordt geplaatst, zijn er ook specifieke richtlijnen:

• Plaatsing en aantal: Bij meerdere dakkapellen, dakramen en/of zonnepanelen moet een regelmatige rangschikking op een horizontale lijn worden gemaakt, dus niet boven elkaar. De afstand tussen dakkapellen moet minimaal 1,00 meter zijn.
• Verticale afstanden: De afstand tot de nok moet minimaal 0,50 meter zijn. De afstand tot de goot of dakvoet moet minimaal 0,50 meter en maximaal 1,00 meter bedragen.
• Horizontale afstanden: De afstand tot de zijkant van het achterdakvlak (gemeten vanaf het midden van de bouwmuur of eindgevel) en tot hoek- en kilkepers moet minimaal 0,50 meter zijn, gemeten aan de bovenzijde van de dakkapel. Bij kilkepers moet deze afstand vanaf de voet van de dakkapel worden gemeten.

Dakkapellen op zadeldaken met wolfseind

Een wolfseind is een karakteristiek kenmerk van bepaalde dakvormen, waarbij het dak vlak afloopt naar de zijkant van het gebouw. Deze vorm is typisch voor traditionele Nederlandse boerderijen en andere historische gebouwen. Bij de plaatsing van een dakkapel op een zadeldak met wolfseind zijn er specifieke richtlijnen die moeten worden gevolgd.

1. Beperkingen op het wolfseind

Een wolfseind is niet geschikt voor het plaatsen van een dakkapel. Dit is een belangrijk punt dat in de welstandscriteria is vastgelegd. De beperkte maat van het wolfseind maakt het ongeschikt voor toevoegingen. Daarom moet de dakkapel in het zijdakvlak worden geplaatst, en moet het wolfseind worden gerespecteerd.

De hoekkepers van een wolfseind zijn belangrijk voor het silhouet van het dak, en daarom moeten deze worden behouden. De zijdakvlakken zijn geschikt voor het plaatsen van dakkapellen, en moeten behandeld worden als een gewoon zadeldak.

2. Richtlijnen voor dakkapellen op zadeldaken

Bij zadeldaken met een hellingshoek groter dan 30° is het vrijwel altijd geschikt voor het plaatsen van een dakkapel. Voor deze eenvoudige dakvorm streeft de gemeente naar een plat dak op de dakkapel. Een zadeldak met vliering heeft vaak een te geringe hoogte om een extra gebruiksruimte onder het dak te creëren, zodat het plaatsen van een dakkapel geen functioneel nut heeft. Plaatsing hoog in het dakvlak geeft bovendien een onevenwichtig beeld.

Bij deze dakvorm wordt aangeraden om geen aantastingen door te voeren, zeker waar de gootlijn is doorbroken door gevelopbouwen. In dergelijke gevallen is het toevoegen van een dakkapel niet wenselijk.

Dakkapellen op asymmetrische kappen

Een asymmetrische kap heeft aan één zijde een vrij groot en fors dakvlak. De plaatsing van een dakkapel hoog in het dakvlak leidt dan vaak tot een onevenwichtig beeld, wat welstandshalve niet gewenst is. Indien een dakkapel gewenst is ten behoeve van de bovenste verdieping, moet deze in het andere, kortere dakvlak worden gerealiseerd.

Bij asymmetrische kappen is vaak sprake van (gedeeltelijke) gootdoorbrekingen door geveloptrekking. In dergelijke gevallen is de plaatsing van een dakkapel in het betreffende dakvlak niet wenselijk. Voor asymmetrische kappen gelden de volgende aanvullende welstandscriteria:

• Dakkapel niet toegestaan bij gootdoorbreking: Indien er een gedeeltelijke gootdoorbreking aanwezig is, is het plaatsen van een dakkapel niet toegestaan.
• Dakkapel hoog in het dakvlak: Door de hoogte van het dakvlak is een dakkapel met een inwendige hoogte tot de verdiepingsvloer voorstelbaar.
• Twee dakkapellen boven elkaar: Twee dakkapellen boven elkaar in het langste dakvlak zijn niet toegestaan.
• Breedte van dakkapel: De breedte van een dakkapel in het langste dakvlak mag maximaal 70% zijn van de breedte van het dakvlak, met een maximum van 5,00 meter gemeten tussen de zijwanden van de dakkapel.
• Horizontale afstanden: De afstand tot de zijkant van het dakvlak (midden bouwmuur of eindgevel) en tot hoek- en kilkepers moet minimaal 1,00 meter zijn, gemeten aan de bovenzijde van de dakkapel. Bij kilkepers moet deze afstand vanaf de voet van de dakkapel worden gemeten.
• Verticale afstanden: De afstand tot de goot moet minimaal 0,50 meter en maximaal 1,00 meter bedragen.

Samenwerking met welstandscommissies

Bij het aanvragen van een vergunning voor een dakkapel is het belangrijk om rekening te houden met de rol van de welstandscommissie. Deze commissie adviseert de gemeente over welstandkwesties en heeft doorgaans het advies om dakkapellen aan de achterkant van het gebouw aan te brengen, in plaats van op de voorkant. Dit is vooral het geval wanneer het zijdakvlak of de zijgevel niet gekeerd is naar de weg of het openbaar groen.

De welstandscommissie ziet later toegevoegde dakkapellen vaak als een vermindering van het straatbeeld, en adviseert daarom om een dakkapel alleen aan te brengen als het noodzakelijk is voor het verbeteren van de lichttoetreding. In dergelijke gevallen is het aanbevolen om een dakkapel aan de achterkant van het gebouw aan te brengen.

Samenvatting van welstandscriteria per dakvorm

De welstandscriteria variëren per dakvorm, en het is belangrijk om deze correct te interpreteren bij het plaatsen van een dakkapel. Hieronder een overzicht van de belangrijkste richtlijnen per dakvorm:

Conclusie

De plaatsing van een dakkapel is een belangrijk aspect bij renovaties of nieuwbouwprojecten, maar het moet worden gedaan in overeenstemming met de welstandscriteria die zijn vastgelegd in de lokale regelgeving. Deze richtlijnen zijn bedoeld om het straatbeeld te bewaren en ervoor te zorgen dat dakkapellen harmonisch passen in het landschap.

Bij de keuze voor een dakkapel is het belangrijk om rekening te houden met de vorm van het dak. Voor zadeldaken met wolfseinden is het bijvoorbeeld niet toegestaan om een dakkapel op het wolfseind te plaatsen. Bij asymmetrische kappen is het aanbevolen om de dakkapel in het kortere dakvlak te realiseren, om een evenwichtig beeld te verkrijgen.

Daarnaast moeten de afmetingen, materiaalkeuze en kleur van de dakkapel overeenkomen met die van het hoofdgebouw. De dakkapel mag niet te dominant zijn en moet passen in de verhoudingen van het gebouw. De welstandscommissie speelt een belangrijke rol bij het adviseren van de gemeente over welstandkwesties, en het is aanbevolen om rekening te houden met hun advies bij de keuze voor een dakkapel.

In het kader van renovaties of nieuwbouwprojecten is het daarom verstandig om de welstandscriteria voor dakkapellen zorgvuldig te bestuderen en te volgen. Dit zorgt ervoor dat de dakkapel niet alleen functioneel is, maar ook visueel aantrekkelijk en in overeenstemming met de omgeving.

Bronnen

1. Lokale regelgeving - Zadeldak met vliering en wolfseind
2. Lokale regelgeving - Welstandscriteria voor dakkapellen