Geschiedenis van de riolering: van open riolen tot moderne sanitatie

Published by Redactie on juli 5, 2025 | Category riolering

De riolering is een van de meest belangrijke infrastructuurcomponenten in moderne stedelijke gebieden. Zonder een goed werkend rioleringssysteem zou hygiëne, volksgezondheid en leefkwaliteit aanzienlijk verslechteren. De geschiedenis van de riolering is echter veel complexer dan men vaak denkt. De riolering die nu in gebruik is, ontstond pas in de loop van de eeuwen, en de vroegere situatie was vaak onhygiënisch en onaangenaam. In dit artikel worden de belangrijkste ontwikkelingen in de geschiedenis van de riolering besproken, met name in relatie tot de situatie in Nederland en andere Europese landen.

De oorsprong van de riolering

De oorsprong van riolering gaat verder terug dan men denkt. Al in de oude beschavingen zoals de Mesopotamiërs en de Indus Valley-beschaving ontstonden eenvoudige rioleringssystemen. Deze bestonden uit kanalen en afvoerputten om regenwater en afvalwater af te voeren. Het doel was het voorkomen van overstromingen en het verbeteren van de hygiëne. In de Romeinse tijd was het rioleringssysteem al aanzienlijk geavanceerder. De Romeinen bouwden aquaducten en rioolbuizen om steden van schoon water en afvalwater te voorzien. Hoewel het open riool veel stank veroorzaakte, was het wel een belangrijke bijdrage aan de volksgezondheid.

In de middeleeuwen liepen in de steden goten door de straten waarin alle viezigheid werd geloosd. Deze slopop, een open riool, was de voorloper van het moderne riool. In deze tijd was de hygiëne slecht, en het was gebruikelijk om poep, etensresten en afval op straat te gooien. Door de enorme economische groei in de negentiende eeuw kon het niet langer. De bevolking steeg in rap tempo, en de oplossing kwam in Londen. Daar werd de eerste moderne riolering ontworpen. Deze riolering was bedoeld om afvalwater af te voeren en zo de hygiëne in steden te verbeteren.

De situatie in Nederland vroeger

In Nederland was de situatie in de jaren voor de moderne riolering zeer slecht. Tot in de twintigste eeuw hadden de meeste huizen geen riolering. Veel mensen poepten op een pot en leegden deze in sloot of gracht. Aanvankelijk werd in sommige grote steden de poep verzameld in beerputten op diverse plaatsen in de stad. Deze beerputten werden op gezette tijden geleegd, en de poep werd gebruikt als mest op het land. Naarmate het drukker werd in de steden, was er echter steeds minder plaats voor beerputten. De vervuiling van het grond- en oppervlaktewater nam toe, wat een groot gezondheidsrisico vormde.

In de zomer was het helemaal niet te harden. ‘Voortdurend borrelen de gassen omhoog uit vreeselijk vuile, drabbige en slijkerige massa’s’, schreef een redacteur van het Leeuwarder Nieuwsblad in 1929. Het euvel was toen, toch een flink eind in de twintigste eeuw, nog steeds niet overal verholpen. In sommige steden waren de toiletvoorzieningen zelfs zeer primitief. Wie in vorige eeuwen door Amsterdam liep, ontkwam niet aan de stank van de grachten. Bij gebrek aan betere voorzieningen moesten inwoners hun ontlasting in de grachten lozen. Dit zorgde vaak voor een uitbraak van besmettelijke ziektes.

De moderne riolering

De moderne riolering begon in de negentiende eeuw, vooral in grote steden zoals Londen en Parijs. De industrialisatie leidde tot snelle verstedelijking en bracht sanitaire problemen met zich mee. Ingenieurs ontwikkelden ondergrondse rioleringsstelsels die afvalwater en regenwater efficiënt afvoerden, wat de volksgezondheid en levenskwaliteit drastisch verbeterde. In Nederland werd het systeem van de riolering verder ontwikkeld. De eerste grote stad waar dit gedaan werd, was Londen. Joseph Bazalgette was de hoofdingenieur van dit gigantische project. Het systeem met een lengte van ruim 22.000 kilometer werd vanaf 1859 aangelegd.

In de 20e eeuw vond een revolutie plaats in rioleringstechnologie en afvalwaterbeheer. Moderne rioleringen zijn ontworpen om afvalwater niet alleen af te voeren, maar ook te zuiveren. Geavanceerde rioolwaterzuiveringsinstallaties zorgen ervoor dat afvalstoffen uit het riool worden verwijderd voordat het water terugkeert in het milieu. Steden over de hele wereld hebben uitgebreide rioleringssystemen ontwikkeld om huishoudelijk en industrieel afvalwater te verwerken en te voorkomen dat schadelijke stoffen in rivieren en zeeën terechtkomen.

De invloed van de riolering op de hygiëne

Een goed werkend rioleringssysteem is beter voor de gezondheid van de mens. Het is dan ook niet gek dat de riolering het beste medicijn is tegen veel ziektes en verkozen is tot de belangrijkste ‘medische’ doorbraak in de afgelopen 200 jaar. Tegenwoordig is het gelukkig een stuk beter geregeld. In Nederland bezitten wij inmiddels over een rioolstelsel van bijna 110.000 kilometers lang. De riolering speelt een cruciale rol in de moderne stedelijke samenleving.

De invloed van de riolering op de hygiëne is enorm geweest. De moderne WC, aangesloten op een goedwerkende riolering, is een voorbeeld van hoe de riolering de hygiëne heeft verbeterd. Tot in de twintigste eeuw had iedereen riolering. Pas in de twintigste eeuw had iedereen riolering. Wanneer werd het eindelijk wat minder met de stank? Toen eindelijk, vanaf het einde van de negentiende eeuw, heel geleidelijk de eerste rioleringen werden aangelegd. Ook het rondpompen van water door de grachten ging steeds beter. En fabrieken moesten aan steeds meer regels voldoen voordat ze afvalstoffen mochten lozen. De hygiëne in de steden ging met sprongen vooruit.

De toekomst van de riolering

De toekomst van de riolering ziet er veelbelovend uit. Moderne technologieën zoals mechanische riolering en geavanceerde zuiveringsinstallaties maken het mogelijk om afvalwater efficiënter af te voeren en te zuiveren. Bovendien worden er steeds meer aandacht besteed aan duurzaamheid en het behoud van het milieu. In sommige landen wordt al jaren gewerkt aan systemen die regenwater en afvalwater apart afvoeren, zodat het afvalwater beter kan worden gebruikt of hergebruikt.

De riolering blijft een belangrijk onderdeel van de moderne infrastructuur. Zonder een goed werkend rioleringssysteem zou de hygiëne, de volksgezondheid en de leefkwaliteit in stedelijke gebieden aanzienlijk verslechteren. De geschiedenis van de riolering toont aan dat de ontwikkeling van een goed systeem niet alleen een technische uitdaging is, maar ook een belangrijke bijdrage levert aan de gezondheid en welzzijn van de bevolking.

Bronnen

vroeger