Zakelijk recht en vergoedingen bij riolering: Toekomstschade en regelgeving

Published by Redactie on juli 5, 2025 | Category riolering

In de hedendaagse bouwpraktijk en het aanlegproces van rioleringssystemen speelt het begrip "zakelijk recht" een cruciale rol. Dit is een juridisch instrument dat het mogelijk maakt om bepaalde rechten te verlenen op een perceel grond, waarbij het betrokken zijn van grond- en gebouwbezitters een essentieel onderdeel vormt. De vergoedingen die hierbij horen, zoals "afsluitvergoeding" en "meewerkvergoeding", zijn belangrijk om te begrijpen, vooral als het gaat om toekomstschade, die op grond van de wet in bepaalde gevallen volledig wordt vergoed. Deze artikelen geven een overzicht van de huidige regelgeving, de toepassing van zakelijke rechten en de praktijk van vergoedingen bij riolering.

Toekomstschade en de juridische grondslag

Een van de belangrijkste aspecten in de regelgeving rondom riolering is de toekomstschade. Volgens artikel 15.12 en 15.14 lid 1 van de Omgevingswet is schade als gevolg van een gedoogplicht, zoals bedoeld in afdeling 10.2 en 10.3, vergoed door de initiatiefnemer van de activiteit of het werk van algemeen belang waarvoor de gedoogplicht geldt. Dit betekent dat als een grondbezitter schade lijdt door een aanleg of verlegging van riolering, deze volledig moet worden vergoed. Toekomstschade, dat wil zeggen schade die zich pas in de toekomst openbaart, valt hierin ook onder. Dit is een belangrijk punt, omdat het betekent dat ook onverwachte schade die pas later optreedt, volledig kan worden gecompenseerd.

In de praktijk wordt het gebruik van een zakelijk recht vaak gecombineerd met een vergoedingsregeling. Hierbij wordt door de aanlegger een bepaalde hoeveelheid geld uitgekeerd aan de grondbezitter, zodat deze zich niet onmiddellijk hoeft te beperken tot het uitvoeren van werkzaamheden. Dit is van belang, omdat het de grondbezitter de kans geeft om zich voor te bereiden op eventuele aanpassingen.

Zakelijk recht overeenkomst en vergoedingen

Een zakelijk recht overeenkomst is een contractuele afspraak tussen een grondbezitter en een leidingbeheerder. Deze overeenkomst legt vast welke vergoedingen de grondbezitter krijgt en welke belemmeringen gelden over het gebruik van de grond. De vergoedingen bestaan uit een afsluitvergoeding voor de grondbezitter en een meewerkvergoeding voor de grondgebruiker. Deze vergoedingen staan los van de financiële compensatie voor eventuele schade die optreedt door de aanleg of het onderhoud van de leiding. Dat is immers al in de wet verankerd en wordt daarmee volledig vergoed.

Toekomstschade bij grondmutaties

Een belangrijk onderdeel van de regelgeving is de toekomstschade bij grondmutaties. Dit betekent dat als een grondbezitter zijn perceel verder verkoopt of verhuurt, de toekomstschade die optreedt door aanleg of verlegging van rioleringen volledig moet worden vergoed. Dit is van belang, omdat het de grondbezitter de kans geeft om zich voor te bereiden op eventuele aanpassingen.

Beperkingen en bepalingen

Niet alle situaties vallen onder de toepassing van de regelgeving. Bijvoorbeeld, als een leiding in beheer is van de gemeente, dan valt de nadeelcompensatie onder andere bepalingen. Ook geldt dat als een leiding in beheer is van het waterschap, de regeling niet van toepassing is. Daarnaast is de regeling niet van toepassing op het verwijderen, verleggen of aanpassen van kabels en leidingen die vallen onder de Telecommunicatiewet.

Bij het vaststellen van de hoogte van de nadeelcompensatie wordt rekening gehouden met de liggingsduur van de aan te passen kabel of leiding. Indien de liggingsduur niet door de belanghebbende kan worden aangetoond, wordt uitgegaan van een liggingsduur langer dan vijftien jaar. Bij een liggingsduur tot vijf jaar bedraagt de nadeelcompensatie in beginsel 100% van de schade. Bij een liggingsduur vanaf vijf jaar tot en met vijftien jaar bedraagt de nadeelcompensatie 80% van de schade vanaf het zesde jaar tot 0% vanaf het zestiende jaar.

Praktijk en toepassing

Een nadeel van het persoonlijk recht is dat de gemaakte afspraak geen zaaksgevolg heeft: verkrijgende derden zijn niet automatisch gebonden aan de gegeven toestemming van hun rechtsvoorganger. Een zakelijk recht heeft wel zaaksgevolg en bindt derden wel. Een zakelijk recht moet voor elk individueel perceel worden overeengekomen, maar kabel- en leidingeigenaren kunnen de inhoud daarvan in belangrijke mate (uniform) regelen door algemene voorwaarden van toepassing te verklaren waarin standaardbepalingen (over bijvoorbeeld de meewerkvergoeding voor de grondeigenaar en de duur van het zakelijk recht) zijn opgenomen. Netbeheerders en warmtebedrijven werken in de praktijk veel met dergelijke standaardovereenkomsten.

Conclusie

De regelgeving rondom zakelijk recht en vergoedingen bij riolering is complex, maar essentieel voor de juiste afwikkeling van werken van algemeen belang. De toekomstschade wordt volledig vergoed, zodat grondbezitters zich kunnen voorbereiden op eventuele aanpassingen. De praktijk van de toepassing van zakelijke rechten en vergoedingen is belangrijk, en het is van belang dat deze goed worden begrepen en toegepast. De regelgeving stelt zowel grondbezitters als leidingbeheerders in staat om zich te richten op de juiste afwikkeling van werken van algemeen belang.