Systeem voor riolering en afvoer van hemelwater in gemeenten

Published by Redactie on juli 5, 2025 | Category riolering

In de hedendaagse maatschappelijke en milieueconomische context is het beleid rondom riolering en het afvoeren van hemelwater van groot belang. De gemeenten spelen een cruciale rol bij de uitvoering van deze taken, waarbij zowel de wettelijke verplichtingen als de lokale omstandigheden in de gaten moeten worden gehouden. In dit artikel wordt ingegaan op de verschillende systemen die beschikbaar zijn voor de afvoer van hemelwater, de verantwoordelijkheden van gemeenten, en de keuzes die gemaakt moeten worden bij het ontwerpen van een effectief en duurzaam systeem.

Hemelwater en riolering: een overzicht

Hemelwater, dat ontstaat door neerslag, moet op een manier worden afgevoerd die zowel het milieu als de bewoners beschermt. Er zijn verschillende systemen voor het afvoeren van hemelwater, waaronder het gemengde stelsel, het gescheiden stelsel, en het bovengrondse of ondergrondse systeem. De keuze voor het juiste systeem hangt af van de lokale omstandigheden, zoals het type grond, de hoeveelheid regen, en het beschikbare oppervlak.

In sommige gemeenten wordt het gemengde stelsel gebruikt, waarbij zowel afvalwater als hemelwater in dezelfde buis wordt afgevoerd. Dit systeem heeft echter de nadeel dat het bij extreme buien snel overbelast raakt. Bij overstromingen kan het tot overlast leiden, inclusief het vervoeren van rioolslib en het verlies van waterkwaliteit. Daarom is het belangrijk om te kijken naar alternatieven, zoals het gescheiden systeem, waarbij hemelwater apart wordt afgevoerd van het afvalwater.

Afkoppelen van hemelwater: wettelijke verplichting?

De wettelijke verplichting tot afkoppelen van hemelwater is niet voor alle gemeenten van toepassing. In sommige gevallen is de gemeente verantwoordelijk voor het afvoeren van hemelwater dat van particulier terrein afkomstig is, mits de eigenaar dit niet zelf kan doen. Dit geldt vooral bij situaties waarin er geen geschikte locatie is om het hemelwater op te vangen of te infiltreren.

In de regel geldt dat de gemeente een keuze moet maken in welke gebieden zij wel of niet gaat afkoppelen. Deze keuze moet goed onderbouwd worden, met als belangrijkste peiler de doelmatigheid: hoe verhouden de kosten van het afkoppelen zich tot het behaalde milieurendement van het scheiden van schoon en vuilwater en/of de reductie van overlast bij hevige regenval.

De rol van de gemeente bij het afvoeren van hemelwater

De gemeente heeft een wettelijke taak voor het afvoeren van hemelwater, zowel van openbaar als particulier terrein. Bij openbaar terrein is de gemeente verantwoordelijk voor het afvoeren van het hemelwater. Bij particulier terrein is de eigenaar van het terrein meestal zelf verantwoordelijk voor de afvoer van het hemelwater. Echter, in sommige gevallen kan de gemeente wel verantwoordelijk zijn, bijvoorbeeld als het hemelwater te verontreinigd is of als er sprake is van een beperkte capaciteit van de riolering.

De gemeente kan ook beperkingen opleggen aan het lozen van hemelwater op het vuilwaterriool. Dit is belangrijk om te voorkomen dat het schoon water naar de rioolwaterzuivering wordt verpompt, wat onnodige kosten en milieubelasting kan veroorzaken.

Afvoermogelijkheden voor hemelwater

Er zijn verschillende manieren om hemelwater af te voeren, waaronder:

Infiltratie: Het laten wegzakken van het hemelwater in de bodem op eigen terrein.
Lozen op de grond: Het laten stromen van het hemelwater over het maaiveld.
Lozen in een oppervlaktewater: Het afvoeren van het hemelwater in een oppervlaktewater.
Lozen in een hemelwaterstelsel: Het afvoeren van het hemelwater via een gescheiden stelsel.
Lozen in een vuilwaterriool of gemengd stelsel: Dit is alleen toegestaan wanneer bovenstaande opties niet mogelijk zijn.

De keuze voor de juiste afvoermethode hangt af van de lokale omstandigheden en de beschikbare infrastructuur. Het is belangrijk om een oplossing te kiezen die ook bij hevige neerslag wateroverlast op en naast het terrein voorkomt.

Klimaatadaptatie en wateroverlast

Bij extreme buien komt wateroverlast steeds vaker voor, waardoor de gemeenten een nieuwe opgave hebben. Het beleid is erop gericht om hemelwater zoveel mogelijk te scheiden van afvalwater en te infiltreren of te lozen nabij de plek waar het valt, voor zover de lokale omstandigheden dit toelaten. Dit is belangrijk om de bewoonbaarheid van de leefomgeving te verzorgen.

De gemeente moet daarom een nieuw beleid opstellen dat rekening houdt met de klimaatverandering. Dit kan bestaan uit het vasthouden van het water op elke kavel of het geleiden van het water naar geschikte laaggelegen plekken. Bij het ontwikkelen van ruimtelijke plannen dient deze nieuwe opgave mee te spelen.

Samenwerking tussen gemeente en waterbeheerder

De gemeente werkt samen met het waterschap bij het beheren van het watersysteem. Dit omvat onderwerpen als het beheer van grotere waterlopen, het afvoeren van maaisel, en het afvoeren van het hemelwater. De gemeente heeft een rol in het overleg met de waterbeheerder bij stedenbouwkundige ontwikkelingen in de openbare ruimte.

De samenwerking tussen de gemeente en de waterbeheerder is van belang voor het opstellen van een effectief en duurzaam beleid. Het is belangrijk dat de gemeente en het waterschap goed met elkaar communiceren om de betrokkenheid van de waterbeheerder te bepalen.

Conclusie

De afvoer van hemelwater is een complex onderwerp dat zowel wettelijke verplichtingen als lokale omstandigheden omvat. De gemeente speelt een cruciale rol bij het afvoeren van het hemelwater, waarbij verschillende systemen en afvoermogelijkheden beschikbaar zijn. De keuze voor het juiste systeem hangt af van de lokale omstandigheden, en de gemeente moet goed onderbouwen welke keuzes zij maakt.

De klimaatverandering heeft geleid tot meer extreme buien en wateroverlast, waardoor de gemeenten een nieuwe opgave hebben. Het beleid moet daarom afgestemd worden op de nieuwe situatie. De gemeente moet hierbij rekening houden met de beschikbare infrastructuur en de lokale omstandigheden.

De samenwerking tussen de gemeente en het waterschap is essentieel voor het opstellen van een effectief beleid. Door goed met elkaar te communiceren, kunnen de gemeente en het waterschap samenwerken aan een duurzame en veilige afvoer van het hemelwater.