De invloed van riolering op de hygiëne en ruimtelijke inrichting in Nederland

Published by Redactie on juli 5, 2025 | Category riolering

De aanleg van riolering heeft in de geschiedenis van Nederland een belangrijke rol gespeeld in de verbetering van de hygiëne en de ruimtelijke inrichting van steden. In de loop van de eeuwen is de riolering sterk geëvolueerd, van het gebruik van emmers en beerputten tot de moderne, gesloten rioleringssystemen. Dit artikel bespreekt de historische ontwikkeling van de riolering, de invloed op de hygiëne en de ruimtelijke ordening van woningen, evenals de technische innovaties die hierbij zijn gebeurt.

Historische ontwikkeling van de riolering

Tot in de 19e eeuw had veel van de bevolking in Nederland geen riolering. De hygiëne was dan ook slecht, en de steden stonden bekend om hun stank. In de middeleeuwen liepen er in veel steden open riolen, waarin alle viezigheid werd geloosd. Deze slopop, een open riool, was de voorloper van het riool zoals grote Europese steden dat vanaf de 19e eeuw kennen. In Amsterdam, bijvoorbeeld, werd tot in de jaren 1930 nog vaak met emmers of tonnen gewerkt, waarbij de uitwerpselen op de gracht of in de rivieren werden geloosd. Deze praktijk leidde tot ernstige vervuiling en gezondheidsrisico’s, zoals cholera-epidemieën.

In de jaren 1870 werden er in Nederland proeven gedaan met het Liernurstelsel, een soort vacuümriolering. Dit systeem werd in 1879 in Amsterdam ingevoerd, maar bleek geen succes te zijn. In 1902 werd het systeem afgeschaft en overgegaan op een vrijverval riolering. Het emmerstelsel, waarbij mensen hun behoefte in een emmer deden, dat werd in sommige steden gebruikt tot in de jaren 1930. De emmers werden opgehaald en geleegd, meestal in de plaatselijke rivier, en gespoeld. In steden diende de gracht als open riool, wat tot in 2013 van toepassing was voor woonboten in Amsterdam.

De invloed van de riolering op de hygiëne

De introductie van de riolering had een grote impact op de hygiëne in Nederland. Tot het midden van de 19e eeuw was de hygiëne in de steden slecht, en werden er veel ziektes verspreid door de vervuiling van het water. De Britse arts John Snow toonde in 1849 aan dat infectieziekten zoals cholera werden verspreid door vervuiling van drinkwaterbronnen met menselijke afvalstoffen. Dit leidde tot de conclusie dat de aanleg van een gesloten riolering cruciaal was voor de gezondheid van de bevolking.

De introductie van de riolering zorgde ervoor dat de afvalstoffen niet meer op de open plekken werden geloosd, maar via een gesloten systeem werden afgevoerd naar zuiveringsinstallaties. Dit had een grote invloed op de hygiëne, waardoor de verspreiding van ziektes zoals cholera, dysenterie en geelzucht werd beperkt. De moderne riolering zorgt ervoor dat afvalwater niet meer rechtstreeks op het oppervlaktewater wordt geloosd, maar wordt behandeld voordat het weer in het milieu terechtkomt.

Ruimtelijke inrichting en de invloed van de riolering

De aanleg van de riolering had ook een grote invloed op de ruimtelijke inrichting van woningen. In de jaren 1870 en 1880 werd het emmerstelsel in veel steden gebruikt, waarbij huishoudens hun behoefte in een emmer deden. Deze emmers werden opgehaald en geleegd, meestal in de plaatselijke rivier, en gespoeld. In sommige steden werden de uitwerpselen onbewerkt over het land verspreid. In de loop van de jaren werd het emmerstelsel vervangen door een gesloten rioleringssysteem, wat een grote verandering had voor de ruimtelijke inrichting van woningen.

In de loop van de 20e eeuw vond er een revolutie plaats in de rioleringstechnologie. Moderne rioleringen zijn ontworpen om afvalwater niet alleen af te voeren, maar ook te zuiveren. Geavanceerde rioolwaterzuiveringsinstallaties zorgen ervoor dat afvalstoffen uit het riool worden verwijderd voordat het water terugkeert in het milieu. Dit heeft ertoe geleid dat steden over de hele wereld uitgebreide rioleringssystemen hebben ontwikkeld om huishoudelijk en industrieel afvalwater te verwerken.

Technische innovaties in de riolering

Naar aanleiding van de behoefte aan een betere hygiëne en ruimtelijke inrichting zijn er verschillende technische innovaties in de riolering gebeurt. De eerste grote stad waarin een rioleringssysteem werd aangelegd, was Londen. Joseph Bazalgette was de hoofdingenieur van dit gigantische project. Het systeem met een lengte van ruim 22.000 kilometer werd vanaf 1859 aangelegd. Deze riolering zorgde voor een grote verbetering van de hygiëne in de stad.

In Nederland zijn er verschillende innovaties geweest in de riolering. In de jaren 1870 werden er proeven gedaan met het Liernurstelsel, een vacuümriolering. Dit systeem werd in 1879 in Amsterdam ingevoerd, maar bleek geen succes te zijn. In 1902 werd het systeem afgeschaft en overgegaan op een vrijverval riolering. Het Liernurstelsel is een van de opmerkelijke uitvindingen die in het boek ‘Uitvinders in Nederland’ worden beschreven. Het boek richt zich op de octrooien van Nederlanders door de eeuwen heen, en bevat veel informatie over bekende en onbekende uitvindingen.

Bronnen

uitvinder