Valgevaar en veiligheidsmaatregelen bij werkzaamheden op dakkapellen

Published by Redactie on september 21, 2025 | Category dakkapel

Werkzaamheden op dakkapellen vereisen een zorgvuldige aanpak van veiligheid, vooral wanneer het gaat om hoogtelijke situaties. In het kader van het Arbobesluit (Arbeidsomstandighedenbesluit) is het van belang om valgevaar te herkennen en adequaat te bevechten. Dit artikel biedt een gedetailleerde uitleg over de relevante wetgeving, rechtspraak en praktische toepassing van veiligheidsmaatregelen bij het werken op dakkapellen, waarbij de nadruk ligt op de valhoogte, valbeveiliging en de rol van de werkgever bij het voorkomen van risico’s.

Inleiding

Werkzaamheden op dakkapellen vallen binnen de toepassingsgebieden van de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet), met name het Arbobesluit. Volgens artikel 3.16 van het Arbobesluit is het verplicht om voorzieningen te treffen tegen het vallen van hoogte wanneer de werkhoogte meer dan 2,5 meter bedraagt. Deze bepaling geldt voor werkgevers en werknemers, maar niet voor particulieren. Toch kan het voor particulieren van belang zijn om zich bewust te zijn van de regels, bijvoorbeeld bij eigen renovaties of bij het inzetten van hulp bij woningverbouwingen.

Een recente rechtspraak van de Raad van State (ECLI:NL:RVS:2019:2795) heeft duidelijk gemaakt dat het werken op een dakkapel zonder voldoende valbeveiliging kan leiden tot een overtreding van het Arbobesluit, zelfs wanneer de valhoogte op het eerste gezicht niet dramatisch lijkt. De rechtspraak benadrukt ook dat zogenaamde risicoverhogende omstandigheden (zoals het werken boven een bok met een cirkelzaag of een hoge valhoogte) kunnen leiden tot een zwaartere aanschouwing van de overtreding.

In dit artikel bespreken we de wetgeving in meer detail, geven we uitleg over de praktische toepassing van valbeveiliging, en analyseren we een concreet juridisch geval dat relevant is voor zowel professionals als particulieren die werkzaamheden uitvoeren op dakkapellen.

Wettelijk kader

De Arbeidsomstandighedenwet en het Arbobesluit leggen verplichtingen op voor werkgevers en werknemers om arbeidsrisico’s te beheersen. In het Arbobesluit zijn diverse maatregelen vastgelegd om het vallen van hoogte te voorkomen. De relevante bepaling is artikel 3.16, die stelt:

"Er moet een voldoende beveiliging zijn tegen het vallen van hoogte, als de werkhoogte meer dan 2,5 meter bedraagt."

Bij het werken op een dakkapel kan de werkhoogte lager dan 2,5 meter lijken, maar als vanaf de dakkapel verder naar beneden gevallen kan worden, zoals op een plat dak of op de grond, dan moet ook dit in de beoordeling meegenomen worden. De rechtspraak laat zien dat zelfs bij een valhoogte van 5,5 meter (zoals in het geval van ECLI:NL:RVS:2019:2795) de verplichting tot valbeveiliging geldt.

Daarnaast is er sprake van zogenaamde risicoverhogende omstandigheden, zoals het werken boven een punt waarbij een val schade kan veroorzaken (bijvoorbeeld een bok met een cirkelzaag). In het betreffende juridisch geval was het aanwezig zijn van deze omstandigheden een argument om het valgevaar als ernstig aan te merken, ook al was de val op een dak dat minder dan 2,5 meter lager lag.

Valhoogte en valgevaar bij dakkapellen

Een dakkapel is een typisch voorbeeld van een constructie waarop werkzaamheden worden uitgevoerd op een relatief lage hoogte. Toch kan het werken op zo’n dakkapel gevaarlijk zijn, afhankelijk van de situatie beneden. In het geval dat is besproken in ECLI:NL:RVS:2019:2795 was het werken op de bovenzijde van de dakkapel vanaf een hoogte van ongeveer 7,5 meter. Daarbovenop was er een plat dak op ongeveer 2 meter lager, met een metalen bok en een cirkelzaag. Hoewel het lager gelegen dak voorzien was van een opstaande rand en dakleer, was de inspecteur van mening dat er nog steeds sprake was van valgevaar, omdat de bok op het platte dak aanleiding kon geven tot letsel bij een val.

De rechtspraak oordeelde dat de aanwezigheid van de bok met de cirkelzaag als risicoverhogende omstandigheid moest worden aangemerkt. Dit betekent dat zelfs bij een valhoogte van minder dan 2,5 meter, de combinatie van het lage dak en het aanwezige gereedschap het risico op ernstige blessures verhief. De Afdeling van de Raad van State oordeelde daarom dat er sprake was van valgevaar en dat de verplichting tot valbeveiliging gold.

Praktische toepassing van valbeveiliging

Valbeveiliging kan op verschillende manieren worden uitgevoerd, afhankelijk van de situatie. Voor werkzaamheden op een dakkapel zijn de volgende maatregelen mogelijk:

Vaste of tijdelijke balustrades: Het opbouwen van een veilige afwerking rondom de werkplek.
Vangnetten: Tijdelijke vangnetten die eventuele valslachtoffers kunnen opvangen.
Valremmende systemen: Persoonlijke beschermingsmiddelen zoals valremmende riemen of valbeveiliging.
Vaste trapconstructies of steigers: Die toegang bieden tot de werkplek en tegelijkertijd voldoende stabiliteit en beveiliging bieden.

De keuze voor een bepaalde maatregel hangt af van factoren zoals de werkhoogte, de omgeving beneden, de duur van de werkzaamheden en de beschikbaarheid van materialen. In het geval van ECLI:NL:RVS:2019:2795 was er geen enkele maatregel genomen, wat volgens de rechtspraak leidde tot een overtreding van het Arbobesluit.

Het is belangrijk om te weten dat het niet voldoet om te zeggen dat een val niet ernstig is omdat de werkplek boven een dak ligt. De rechtspraak benadrukt dat de aanwezigheid van objecten op het lager gelegen oppervlak (zoals gereedschap of materialen) kan leiden tot een verhoogd risico.

Juridische gevolgen van onvoldoende valbeveiliging

In het geval van ECLI:NL:RVS:2019:2795 werd een boete opgelegd aan [appellant sub 2], een particulier die werkzaamheden uitvoerde op een dakkapel. De inspectie SZW constateerde dat er geen maatregelen genomen waren tegen valgevaar. De rechtbank Noord-Nederland verlaagde de boete, maar de Raad van State vernietigde deze uitspraak en verklaarde de oorspronkelijke boete (€ 1.800) als gerechtvaardigd.

De rechtspraak benadrukte dat het werken op een dakkapel zonder voldoende beveiliging een zware overtreding is (ZO), en dat de aanwezigheid van risicoverhogende omstandigheden (zoals het werken boven een bok met een cirkelzaag) het risico verder vergroot. Ook werd geconcludeerd dat de boete niet onredelijk was, gezien het feit dat [appellant sub 2] zelfstandig werkte en de kosten voor veiligheidsmaatregelen niet kon delen met collega’s of een werkgever.

Deze uitspraak benadrukt de verantwoordelijkheid van de werknemer, zelfs bij particuliere werkzaamheden. Het is duidelijk dat het niet voldoet om te vertrouwen op het lage niveau van het onderliggende dak of de aanwezigheid van een rand. Veiligheid moet altijd centraal staan, ook bij kleine werkzaamheden.

Valbeveiliging voor particulieren

Hoewel de Arbowet en het Arbobesluit niet expliciet gelden voor particulieren, kan het voor hen toch van belang zijn om zich te bekommeren over veiligheid, vooral bij eigen renovaties of bij het inzetten van hulp. Het is belangrijk om zich bewust te zijn van de risico’s en maatregelen te nemen, zowel voor eigen veiligheid als voor die van anderen.

In het geval van ECLI:NL:RVS:2019:2795 was [appellant sub 2] een particulier die zelfstandig werkzaamheden uitvoerde. De rechtspraak benadrukte dat het feit dat hij geen werkgever had, niet betekende dat hij minder verantwoordelijk was. De boete was niet alleen een straf, maar ook een maatregel om andere particulieren bewust te maken van de verantwoordelijkheid die met het werken op hoogte gepaard gaat.

Gevolgen van een valongeluk

Hoewel de wetgeving niet expliciet voorziet in een verplichte verzekering voor particulieren die werken op hoogte, kunnen de gevolgen van een valongeluk ernstig zijn. In het geval van ECLI:NL:RVS:2019:2795 was er sprake van een mogelijke val op een bok met een cirkelzaag, wat leidde tot een aanzienlijke risicoverhoging. De rechtspraak benadrukte dat een dergelijke situatie tot ernstig letsel kan leiden.

Hoewel de medische kosten en eventuele schadevergoedingen in de rechtspraak niet centraal stonden, benadrukt de casus hoe belangrijk het is om voorzichtig te zijn. Zelfs bij een kleine valhoogte kan het risico op letsel groot zijn, vooral bij het werken boven een oppervlak dat niet volledig veilig is.

Samenvatting van de rechtspraak

De uitspraak in ECLI:NL:RVS:2019:2795 is een belangrijk precedent in de toepassing van het Arbobesluit bij het werken op dakkapellen. De Afdeling van de Raad van State heeft de volgende conclusies getrokken:

Het werken op een dakkapel zonder voldoende beveiliging tegen vallen is een overtreding van artikel 3.16 van het Arbobesluit.
De aanwezigheid van risicoverhogende omstandigheden, zoals het werken boven een bok met een cirkelzaag, kan leiden tot een zwaartere aanschouwing van de overtreding.
De rechtspraak benadrukt dat de boete niet onredelijk is, omdat de werknemer zelfstandig werkte en geen ondersteuning van een werkgever had.
Het feit dat de valhoogte lager was dan 2,5 meter, was niet voldoende om te concluderen dat er geen valgevaar was.

Deze uitspraak benadrukt het belang van veiligheid bij werkzaamheden op dakkapellen, ook bij kleine of particuliere projecten. Het is duidelijk dat het niet voldoet om te vertrouwen op het lage niveau van het onderliggende dak of de aanwezigheid van een rand. Veiligheid moet altijd centraal staan.

Conclusie

Werkzaamheden op dakkapellen kunnen gevaarlijk zijn, zelfs als de werkhoogte lijkt te liggen onder de 2,5 meter. De rechtspraak in ECLI:NL:RVS:2019:2795 laat zien dat het werken zonder voldoende beveiliging tegen vallen kan leiden tot een overtreding van het Arbobesluit, zelfs als de val op een dak ligt dat slechts iets lager is. De aanwezigheid van risicoverhogende omstandigheden, zoals het werken boven een bok met een cirkelzaag, kan het risico op letsel aanzienlijk verhogen.

Het is belangrijk om zich bewust te zijn van de verantwoordelijkheid die met het werken op hoogte gepaard gaat, ook bij particuliere werkzaamheden. Het is raadzaam om maatregelen te nemen, zoals het opbouwen van een veilige afwerking of het gebruik van persoonlijke valbeveiliging. Dit niet alleen om te voldoen aan de wetgeving, maar vooral om de eigen veiligheid en die van anderen te waarborgen.

Zowel professionals als particulieren moeten zich richten op veiligheid bij werkzaamheden op dakkapellen. De rechtspraak benadrukt dat het niet voldoet om te vertrouwen op het lage niveau van het onderliggende dak. Veiligheid moet altijd centraal staan, ook bij kleine werkzaamheden.

Bronnen

valhoogte