Verjaren van illegale dakkapellen: wat betekent dit juridisch en praktisch?

Published by Redactie on september 21, 2025 | Category dakkapel

Inleiding

Bij woningbouw en woningherstel is het vaak van belang te weten of een illegale situatie nog kan worden aangepakt of niet. Veel woningeigenaars vragen zich af of een illegale dakkapel op hun eigendom verjaren kan. In Nederland is het verjaren van overtredingen in de openbare ruimte een veelvoorkomend onderwerp, vooral bij bestuursrechtelijke handhaving. Maar wat betekent dit in de praktijk? En hoe bepaalt de overheid of een overtreding nog kan worden aangepakt?

Deze artikelen zijn gericht op illegale situaties in de openbare ruimte, met een nadruk op verjaren, dwangsommen en handhavingsinstrumenten zoals last onder bestuursdwang. Het is van belang om te begrijpen dat in het bestuursrecht geen sprake is van een verjaringstermijn zoals in het strafrecht. Dit betekent dat een overtreding, ook na jaren, nog steeds kan worden aangepakt, mits de situatie te herstellen is en de overheid dit als noodzakelijk acht.

Deze tekst biedt een duidelijk overzicht van de juridische en praktische aspecten van verjaren van illegale dakkapellen en legt uit hoe handhavingsprocedures eruit zien, wat dwangsommen inhouden en welke factoren bepalen of er wel of niet opgetreden wordt. Hierbij worden alleen feiten en regels gebruikt die expliciet genoemd zijn in de bronnen, zonder externe veronderstellingen of interpretaties.

Wat is verjaren in het bestuursrecht?

In het bestuursrecht is er geen verjaringstermijn zoals in het strafrecht of het privaatrecht. Dit is een belangrijk verschil dat vaak wordt misverstaan. Veel mensen denken dat overtredingen na verloop van tijd verjaren of verwerken. In werkelijkheid is dit niet het geval.

Zoals vermeld in bron [2], zegt het document Gedoogstrategie duidelijk dat overtredingen niet verjaren, ook niet na jaren. Dit geldt vooral voor illegale situaties in de openbare ruimte, zoals onvergunningde dakkapellen, die eventueel inbreuk maken op de bebouwingsplanning of gemeentelijke regelgeving.

De overheid kan dus op elk moment besluiten om handhaving in te zetten, mits de situatie nog herstelbaar is. Dit betekent dat een illegale dakkapel die al tien jaar geleden is gebouwd en nooit is aangepakt, nog steeds kan worden verwijderd of aangepakt, mits de overheid dit als noodzakelijk acht.

Handhavingsinstrumenten: dwangsom en last onder bestuursdwang

In het bestuursrecht zijn verschillende handhavingsinstrumenten beschikbaar, afhankelijk van de aard van de overtreding en de ernst ervan. De twee belangrijkste zijn:

Dwangsom
Last onder bestuursdwang

Dwangsom: een financiële stimulans om te herstellen

Een dwangsom is een bedrag dat de overtreder moet betalen als hij niet voldoet aan een herstelverplichting. De dwangsom kan op twee manieren worden opgelegd:

Eenmalig bedrag dat verbeurd gaat als het niet is voldaan.
Bedrag per tijdseenheid, dat oploopt zolang de overtreding aanhoudt.

Volgens bron [1] is het doel van een dwangsom om de overtreder te stimuleren om de overtreding te herstellen. Het bedrag moet redelijk verhouden staan tot de zwaarte van de overtreding en het verwachte herstel. De Awb (Algemene wet bestuursrecht) stelt dat de dwangsom moet worden afgestemd op de ernst van de overtreding en de werking die ermee wordt beoogd.

Bij een illegale dakkapel kan een dwangsom bijvoorbeeld worden opgelegd om de verplichting te herstellen, bijvoorbeeld door de dakkapel te verwijderen of een bouwvergunning aan te vragen. Het bedrag moet dan in verhouding staan tot de kosten van het herstel, en het moet hoger liggen dan het eventuele voordeel dat de overtreder uit de overtreding haalt.

Last onder bestuursdwang: fysiek ingrijpen door de gemeente

Een last onder bestuursdwang is een sterkere maatregel. Hierbij stelt de gemeente een termijn in waarbinnen de overtreder de overtreding moet herstellen. Als hij dit niet doet, treft de gemeente zelf de benodigde acties en verhaalt de daarvoor gemaakte kosten aan de overtreder.

Volgens bron [2] is dit een ingrijpende maatregel die vooral wordt gebruikt bij ernstige overtredingen die een directe dreiging vormen voor veiligheid, openbare orde of de volksgezondheid. De gemeente kan bijvoorbeeld een illegale dakkapel verwijderen, en de kosten daarvan vervolgens op de eigenaar verhalen via een kostenbeschikking.

Dit is een belangrijke maatregel, maar het betreft een risicovolle procedure voor de gemeente, omdat niet altijd gegarandeerd is dat de kosten op de overtreder kunnen worden verhaald. Daarom wordt deze maatregel alleen in uitzonderlijke gevallen toegepast.

Hoe bepaalt de overheid of er wel of niet opgetreden wordt?

De keuze om wel of niet op te treden tegen een illegale situatie is niet willekeurig. De overheid gebruikt een gedoogstrategie die is ingebed in landelijke beleidsnota’s, zoals de nota 'Gedogen in Nederland'.

Gedoogstrategie en de rol van rechtsverwerking

Volgens bron [2] is het uitgangspunt van de gedoogstrategie dat handhaven de regel is, gedogen de uitzondering. Overtredingen worden dus alleen gedoogd in zeer uitzonderlijke gevallen, bijvoorbeeld als het niet verstandig of haalbaar is om direct op te treden.

Een veelgehoorde misverstanden is dat bestuursrechtelijke overtredingen verjaren. In werkelijkheid is dit niet het geval. Er is geen verjaringstermijn voor overtredingen in het bestuursrecht. Dit betekent dat een illegale dakkapel die al tien jaar illegaal is, nog steeds kan worden aangepakt, mits de situatie herstelbaar is.

Factoren die bepalen of er opgetreden wordt

Volgens bron [3] worden verschillende negatieve effecten geëvalueerd om te bepalen of er opgetreden wordt. Deze effecten worden ingeschat op een schaal van 1 tot 5, waarbij 5 staat voor grote negatieve effecten.

De volgende factoren worden meegenomen:

Fysieke veiligheid
Schade aan volksgezondheid
Kwaliteit van de sociale leefomgeving
Schade aan het bestuurlijk imago
Pakkans en motivatie van de overtreder

Deze factoren worden gebruikt om een inschatting te maken van de kans op overtreding. Dit gebeurt op basis van een fictieve situatie waarin niet wordt gehandhaafd. De kans op overtreding hangt onder andere af van:

Onwetendheid over de regels
Financiële berekeningen (bijvoorbeeld of een dwangsom goedkoper is dan het voordelen van de overtreding)
Reputatieschade
Normbesef
De verwachte pakkans

Deze inschattingen worden gebruikt om te bepalen of de dwangsomhoogte correct is en of er wel of niet opgetreden moet worden.

De rol van recidive en calculerend gedrag

Recidive (herhaling van overtredingen) en calculerend gedrag spelen een belangrijke rol in de bepaling van de dwangsomhoogte en de handhavingsstrategie.

Volgens bron [3] kan bij recidive of calculerend gedrag de dwangsom worden verhoogd met een factor 3. Dit betekent dat als iemand meerdere keren dezelfde overtreding begaat of bewust kiest om de regels te overtreden, de dwangsom aanzienlijk hoger kan worden.

Dit is een belangrijke maatregel om herhaling van overtredingen te voorkomen en om te zorgen dat de overtreder de regels serieus neemt.

Conclusie

Illegale situaties in de openbare ruimte, zoals illegale dakkapellen, kunnen niet verjaren in het bestuursrecht. De overheid kan op elk moment besluiten om handhaving in te zetten, mits de situatie herstelbaar is. Dit betekent dat een illegale dakkapel die al jaren illegaal is, nog steeds kan worden aangepakt.

De overheid beschikt over verschillende handhavingsinstrumenten, zoals dwangsommen en last onder bestuursdwang, afhankelijk van de aard van de overtreding en de ernst ervan. De keuze om wel of niet op te treden hangt af van een gedoogstrategie die is ingebed in landelijke beleidsnota’s. Overtredingen worden alleen gedoogd in zeer uitzonderlijke gevallen.

In het bestuursrecht is handhaven de regel, gedogen de uitzondering. Dit betekent dat illegale dakkapellen in de praktijk vaak niet worden gedoogd, vooral als ze inbreuk maken op de bebouwingsplanning, de openbare ruimte of de veiligheid.