Vergunningvrij bouwen: voorwaarden en handhaving bij dakkapellen in 2019

Published by Redactie on september 21, 2025 | Category dakkapel

Inleiding

In de bouwsector en bij particuliere renovatieprojecten speelt de vraag naar een omgevingsvergunning een centrale rol. Sinds 2014 zijn de regels rondom vergunningvrij bouwen in Nederland steeds verder uitgebreid, met als doel lastenverlichting en het stimuleren van eigen initiatief. Echter, deze ontwikkeling heeft ook gevolgen voor de controle- en toezichtsfunctie van gemeenten. In Purmerend, bijvoorbeeld, zijn in 2019 negen bouwwerken zonder omgevingsvergunning uitgevoerd, waartegen de gemeente handhavend heeft opgetreden.

Deze artikel belicht de voorwaarden voor vergunningvrij bouwen van dakkapellen, met een nadruk op de wettelijke en beleidsmogelijkheden in 2019, zoals deze zich in de praktijk afspelen in gemeentelijke regelgeving. Op basis van de beschikbare informatie, zoals verordeningen, beleidsdocumenten en praktijkvoorbeelden, worden de relevante normen, toetsingscriteria en handhavingsstrategieën besproken. De nadruk ligt op wettelijke bepalingen, beleidsvoorschriften en praktijktoepassing, met een kritisch oog voor de betrouwbaarheid en consistentie van de gegevens.

Vergunningvrij bouwen: wettelijke kaders en beleidsrichtlijnen

Sinds 2014 zijn de regels voor vergunningvrij bouwen in Nederland aanzienlijk uitgebreid. Dit heeft geleid tot meer bouwprojecten die niet langer een omgevingsvergunning vereisen, waardoor lastenverlichting voor burgers en ondernemers mogelijk is. Echter, deze deregulering heeft ook gevolgen voor de controle- en toezichtsfunctie van gemeenten.

Deregulering en het risico op onvoldoende toezicht

De uitbreiding van vergunningvrij bouwen betekent dat gemeenten in vroegtijdige fase minder inzicht hebben in de geplande bouwprojecten. De toets van het bouwplan door de gemeente vindt immers niet meer plaats bij vergunningvrije projecten. Hierdoor kan de gemeente niet meer zeker zijn van de naleving van wettelijke voorschriften en bouwregelgeving. Aan de andere kant is er wel een toename van de informatieverzoeken van inwoners, die vragen of een bepaald bouwproject wel vergunningvrij is.

Handhavingsactiviteiten

In 2019 zijn in Purmerend negen bouwwerken zonder omgevingsvergunning uitgevoerd. In vier gevallen is handhavend opgetreden tegen bouwwerken die in afwijking van de verleende vergunning zijn gebouwd. Deze handhavingsactiviteiten gebeuren binnen een strategisch kader. De gemeente gebruikt een sanctiestrategie, waarin overtredingen worden behandeld op een consistente manier, ongeacht het domein (milieu, bouw, brandpreventie, etc.).

Deze strategie is uitgewerkt in een stappenplan, waarin de procedure voor het constateren van een overtreding en het vervolgens handhavend opdragen van maatregelen is vastgelegd. Dit betekent dat wanneer een overtreding wordt geconstateerd, de gemeente op dezelfde manier reageert, wat bijdraagt aan transparantie en gelijkheid in de toepassing van de regelgeving.

Dakkapellen en vergunningvrije bouw

Een dakkapel is een veelvoorkomend bouwproject bij particuliere woningen. In sommige gevallen is een omgevingsvergunning niet nodig, maar in andere gevallen is deze wel verplicht. Het is daarom belangrijk om de relevante beleidsvoorschriften en regelgeving te begrijpen.

Wanneer is een vergunning nodig?

Volgens de gegevens uit bron 2 is het in sommige gevallen mogelijk om een dakkapel zonder vergunning te plaatsen. Echter, dit hangt af van de bouwregelgeving en het bestemmingsplan van de betreffende gemeente. In het kader van deregulering zijn er in 2019 geen lokale verordeningen opgenomen die het plaatsen van een dakkapel verplichten tot een vergunningverlening. Dit betekent dat een dakkapel niet automatisch vergunning nodig heeft.

Toch is het belangrijk om te begrijpen dat de naleving van de bouwregelgeving en het bestemmingsplan centraal staat. Als de dakkapel bijvoorbeeld planologisch strijdig is met het bestemmingsplan, dan is een vergunning wél nodig. Ook moet de dakkapel voldoen aan de technische voorwaarden, zoals de hoogte, breedte en afstand tot het straatbeeld.

Handhaving en gevolgen van niet-naleving

Plaatsing van een dakkapel zonder vergunning kan leiden tot handhavingsmaatregelen. In sommige gevallen is dit beperkt tot een boete, maar in andere gevallen kan het ook zijn dat de dakkapel volledig afgebroken moet worden. De boetes variëren per gemeente, maar kunnen in enkele gevallen wel enkele honderden euro’s bedragen. Het is daarom verstandig om in te zien wat de lokale regels zijn en of een vergunning nodig is.

Beleidsvoorschriften en toetsingscriteria voor dakkapellen

In de gemeentelijke beleidsdocumenten worden vaak specifieke criteria opgenomen voor het vergunningvrij bouwen van dakkapellen. Deze criteria kunnen variëren per gemeente, maar sommige gemeenten hanteren gemeenschappelijke richtlijnen die zijn ingebed in nationale of regionale beleidsregels.

Nationale en regionale beleidsregels

In 2019 heeft de gemeente Purmerend een nieuw beleidsplan opgesteld voor vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH). Dit plan is geldig voor de periode 2019–2023 en bevat onder andere richtlijnen voor het bouwproces. Het beleidsplan legt uit hoe gemeenten om moeten gaan met bouwprojecten die vergunningvrij zijn, en hoe zij toezicht kunnen houden op de naleving van de bouwregelgeving.

Een belangrijk aspect van dit beleidsplan is de sanctiestrategie, die zorgdraagt voor consistente handhavingsmaatregelen. Deze strategie is integraal voor verschillende domeinen, waaronder bouwen en ruimtelijke ordening, en bepaalt hoe gemeenten omgaan met overtredingen. In het kader van het bouwproces betekent dit dat gemeenten inzichtelijk maken hoe zij omgaan met vergunningvrij bouwen en welke prioriteiten zij stellen bij handhavingsactiviteiten.

Toetsingscriteria voor dakkapellen

Hoewel het niet verplicht is om een vergunning aan te vragen voor een dakkapel, moet deze wel voldoen aan een aantal technische en esthetische voorwaarden. Deze voorwaarden worden vaak ingebed in de bouwregelgeving of in de beleidsregels van de gemeente.

Een dakkapel moet bijvoorbeeld:

Geen gebouw zijn – dit betekent dat het niet meer dan een uitstulping van de bestaande constructie mag zijn;
Beperkte afmetingen – de hoogte en breedte van de dakkapel zijn vaak beperkt, bijvoorbeeld maximaal 2 meter hoog en 1 meter breed;
Geen stedenbouwkundige verstoring veroorzaken – de dakkapel mag het straatbeeld niet aanmerkelijk verstoren;
Voldoen aan bouwtechnische eisen – zoals brandveiligheid en energieprestaties;
Voldoen aan het bestemmingsplan – als de dakkapel planologisch strijdig is, is een vergunning nodig.

Deze criteria worden vaak bepaald in de lokale verordeningen of in het beleidsplan van de gemeente. Het is daarom verstandig om vooraf te controleren of de dakkapel voldoet aan deze eisen.

Handhaving en boetes bij vergunningvrij bouwen

Wanneer een dakkapel zonder vergunning wordt geplaatst en deze niet voldoet aan de wettelijke of beleidsmogelijkheden, kan dit leiden tot handhavingsmaatregelen. In Purmerend zijn in 2019 vier gevallen waarin een dakkapel niet overeenkwam met de verleende vergunning, handhavend aangepakt. In deze gevallen kon geen overeenstemming bereikt worden met de bouwer, waardoor de gemeente actie moest ondernemen.

Sanctioneeringsstrategie

De gemeente Purmerend heeft in haar VTH beleidsplan een sanctioneeringsstrategie opgenomen. Deze strategie bepaalt hoe gemeenten omgaan met overtredingen van de bouwregelgeving. De strategie is integraal voor verschillende domeinen, waaronder bouwen en ruimtelijke ordening, en bepaalt hoe gemeenten omgaan met overtredingen.

De strategie is uitgewerkt in een stappenplan, waarin de procedure voor het constateren van een overtreding en het vervolgens handhavend opdragen van maatregelen is vastgelegd. Dit betekent dat wanneer een overtreding wordt geconstateerd, de gemeente op dezelfde manier reageert, wat bijdraagt aan transparantie en gelijkheid in de toepassing van de regelgeving.

Gevolgen van overtredingen

De gevolgen van overtredingen kunnen variëren. In sommige gevallen kan het beperkt zijn tot een boete, terwijl in andere gevallen de bouwer verplicht kan worden om het bouwwerk af te breken. De hoogte van de boete varieert per gemeente, maar in Purmerend is er sprake van een bedrag van meerdere honderden euro’s.

Het is daarom verstandig om vooraf te controleren of een dakkapel wel vergunningvrij is, en of de bouwprojecten voldoen aan de wettelijke en beleidsmogelijkheden. Dit voorkomt dat er later sprake is van handhavingsmaatregelen.

Conclusie

Vergunningvrij bouwen van dakkapellen is in 2019 mogelijk binnen bepaalde wettelijke en beleidsrichtlijnen. Echter, de uitbreiding van vergunningvrij bouwen heeft ook gevolgen voor de controle- en toezichtsfunctie van gemeenten. In Purmerend zijn in 2019 vier gevallen waarin een dakkapel niet overeenkwam met de verleende vergunning, handhavend aangepakt.

Het is belangrijk om te begrijpen dat de bouwregelgeving en het bestemmingsplan centraal staan bij de toetsing van een dakkapel. Als het bouwproject planologisch strijdig is of de technische voorwaarden niet voldoet, kan een vergunning noodzakelijk zijn. In het kader van de handhavingsstrategie van Purmerend wordt consistente toezicht en handhaving uitgeoefend, wat bijdraagt aan de naleving van de regelgeving.

Voor homeowners, DIY-enthousiastelingen en bouwprofessionals is het daarom verstandig om vooraf te controleren of een dakkapel wel vergunningvrij is en of de bouwprojecten voldoen aan de wettelijke en beleidsmogelijkheden. Dit voorkomt dat er later sprake is van handhavingsmaatregelen en boetes.