Wanneer verjaring een illegale dakkapel: feiten, procedures en gevolgen

Published by Redactie on september 22, 2025 | Category dakkapel

Inleiding

Bij bouwprojecten in particuliere eigendommen is het vaak niet duidelijk of een vergunning verplicht is. Veel particulieren bouwen een dakkapel of schuur zonder te weten dat dit wel degelijk onder de bouwregelgeving valt. Als de gemeente daarna melding maakt van een overtreding, kunnen de gevolgen ernstig zijn: een dwangsom, last onder bestuursdwang of zelfs een verwijderingsverplichting. Veel vragen die dan opkomen zijn: verjart dit probleem? en kan ik nog veilig zijn als de overtreding al jaren oud is?

Deze artikel behandelt de juridische kwestie van verjaring in het kader van illegale dakkapellen of andere onvergunde bouwconstructies. De focus ligt op de huidige toepassing van de Omgevingswet en Belemmeringenwet, met nadruk op de landelijke handhavingsstrategie en de gedoogstrategie. Aan de hand van het bestuursrecht en handhavingsinstrumenten wordt geanalyseerd of en wanneer een overtreding als gevolg van een onvergunde bouwactiviteit verjart of gedoogd kan worden.

Juridisch kader: Bestuursrecht en Omgevingswet

1. Bestuursdwang en dwangsommen

De Omgevingswet bepaalt hoe gemeenten handhavingsmaatregelen kunnen nemen tegen overtredingen van de bouw- en omgevingsregelgeving. Een dwangsom is een administratief middel waarbij de gemeente een bepaald bedrag oplegt als de overtreding niet binnen een bepaalde termijn wordt hersteld. Dit geldt ook voor illegale dakkapellen die te hoog zijn, te ver van de grens staan, of niet aan bouwtechnische eisen voldoen.

Een last onder bestuursdwang is een sterkere vorm van handhavingsmaatregel. Hierbij neemt de gemeente zelf actie als de overtreder niet wil of niet kan handhaven. De gemeente verwijdert dan de illegale constructie en de kosten worden op de overtreder verhaald via een kostenbeschikking.

2. Handhavingsprocedures en interventiematrix

De gemeente bepaalt hoe de overtreding behandeld moet worden aan de hand van de interventiematrix. Deze matrix houdt rekening met:

De ernst van de overtreding (gezondheidsrisico, veiligheidsrisico, milieu-impact).
De intentie en gedrag van de overtreder (is het een ernstige, herhaalde overtreding of een onschuldige vergissing?).

Als een overtreding ernstig is of het openbare belang dreigt, kan de gemeente kiezen voor directe ingreep, inclusief bestuursdwang. Dit is een zeer ingrijpende maatregel en wordt daarom alleen toegepast bij spoedige situaties.

Verjaring en rechtsverwerking: wat zijn de regels?

1. Verjaring in het bestuursrecht

Een veelvoorkomend misverstand is dat illegale bouwactiviteiten verjaren. Dit is echter niet het geval in het bestuursrecht. In tegenstelling tot het strafrecht, waar bepaalde overtredingen na verloop van tijd verjaren (bijvoorbeeld 3, 6 of 12 jaar), heeft het bestuursrecht geen expliciete verjaringstermijn.

Volgens de landelijke gedoogstrategie is het handhaven de regel en gedogen de uitzondering. Ook als een overtreding al jaren geleden is gepleegd, kan de gemeente nog steeds actie ondernemen, mits de overtreding nog herstelbaar is. Dit geldt onafhankelijk van de ouderdom van de overtreding.

2. Rechtsverwerking bij bestuursrechtelijke overtredingen

Hoewel er geen verjaringstermijn is, kan in sommige gevallen rechtsverwerking optreden. Dit betekent dat de overtreding effectief niet meer is te handhaven doordat de situatie inmiddels is veranderd. Bijvoorbeeld:

De illegale dakkapel is al lang geleden gerestaureerd of gecombineerd met het hoofdgebouw.
De constructie is al meerdere jaren geleden geïntegreerd in de bebouwing.
De overtreding is verwerkt in de openbare ruimte, en verwijdering zou onredelijk of onmogelijk zijn.

Hoewel rechtsverwerking mogelijk is, is dit niet een rechtsgarantie. De gemeente bepaalt op grond van de feiten of rechtsverwerking opgaat. Dit betekent dat zelfs een dakkapel van 10 jaar geleden nog verwijderd kan worden, mits de gemeente dat als nodig en redelijk acht.

Gekozen beleid: handhaven of gedogen?

1. Gekoogstrategie en gedooggrenzen

De landelijke gedoogstrategie geeft richtlijnen over wanneer overtredingen gedoogd kunnen worden. Gekoog is slechts toegestaan in zeer beperkte gevallen, zoals:

De overtreding is niet ernstig en heeft geen nadelige gevolgen voor de openbare orde of veiligheid.
De overtreding is op goed geloof gemaakt en niet met schadelijke bedoeling.
De constructie is in gebruik sinds een langere periode en is niet in strijd met de toekomstige bouwplannen.

Een illegale dakkapel kan bijvoorbeeld gedoogd worden als de gemeente constateert dat:

De dakkapel niet boven een bepaalde hoogte is.
De dakkapel niet verder is dan 0,5 meter van de bebouwingsgrens.
De dakkapel geen openbare veiligheid in gevaar brengt.

Zelfs in dergelijke gevallen is er geen garantie voor gedoog. De gemeente heeft een vrijblijvend oordeel over of het gedoogd kan worden of niet.

Praktijkvoorbeelden en handhavingsstrategie

1. Last onder bestuursdwang bij zware overtredingen

Bij ernstige overtredingen kan de gemeente kiezen voor bestuursdwang. Dit is het geval bijvoorbeeld als:

De dakkapel is ernstig inbreuk gemaakt op de bebouwingsplannen.
De dakkapel is gevaarlijk en kan leiden tot instorting of ongevallen.
De dakkapel is verholen en de gemeente heeft er lang niet van geweten, maar het gevaar is nu aan het licht gekomen.

In dergelijke gevallen wordt geen gedoog aangeboden, en moet de overtreder kiezen: verwijderen binnen een bepaalde termijn of het risico lopen dat de gemeente actie ondernemt en de kosten op hem verhaalt.

2. Strafrechtelijke aspecten

Hoewel de meeste overtredingen bestuursrechtelijk worden aangepakt, kunnen in sommige gevallen ook strafrechtelijke gevolgen volgen. Bijvoorbeeld:

Als de dakkapel is gebouwd als onderdeel van een illegale kwekerij of verboden activiteit.
Als het illegale bouwen een ernstige schending is van de fysieke leefomgeving en een aanzienlijke nadelige gevolgen heeft.

In dergelijke gevallen kunnen de politie en Openbaar Ministerie betrokken raken. Dit is echter zeer zeldzaam in het kader van particuliere bouwprojecten.

Conclusie

Illegale bouwactiviteiten, zoals een onvergunde dakkapel, verjaren niet volgens het bestuursrecht. De gemeente kan daarom op elk moment actie ondernemen, mits de overtreding herstelbaar is. Hoewel gedoog een mogelijkheid is, is het niet gegarandeerd, en hangt het af van de ernst van de overtreding, de intentie van de overtreder en de impact op het openbare belang.

Voor particulieren is het dus belangrijk om altijd een bouwvergunning te controleren voordat een constructie begint. Minder risico’s en meer zekerheid worden alleen gegarandeerd door te voldoen aan de bouw- en omgevingsregelgeving. Als het toch is gebeurd en de gemeente heeft actie genomen, is het verstandig om snelle actie te ondernemen om juridische en financiële gevolgen te beperken.