Gordingbalk en spantbeen: essentiële elementen in de dakconstructie van een dakkapel

Bij het bouwen of verbouwen van een dakkapel is het van groot belang om te weten welke elementen de structuur ondersteunen en hoe ze precies werken. Twee kernconstructie-elementen zijn de gordingbalk en het spantbeen. Deze onderdelen spelen een cruciale rol bij het opbouwen van een stevig en duurzaam dak. In dit artikel wordt uitgebreid ingegaan op de functie, opbouw en toepassing van gordingen en spanten, met een focus op hun rol in de constructie van een dakkapel. De informatie is gebaseerd op betrouwbare bronnen uit het bouw- en renovatiegebied, zoals constructie-experts en dakbedekkingsbedrijven.

Wat is een gordingbalk?

Een gordingbalk is een horizontale houten balk die in de lengterichting van een hellend dak geplaatst wordt. Deze balk fungeert als steun voor het dakbeschot en de dakbedekking. Gordingen worden meestal evenredig over de lengte van het dak aangebracht op de spanten of draagmuren. De keuze van de maat en het type hout voor de gordingen hangt af van factoren zoals de dakbedekking, de sneeuw- en windlast, eventueel de aanwezigheid van zonnepanelen, en de maximale overspanning. Een constructeur of architect rekent dit meestal uit en geeft aan hoeveel draagkracht nodig is en wat de maximaal toegestane afstanden zijn tussen de gordingen.

De gordingbalk is essentieel in het gordingendak, een traditionele constructiemethode die vaak wordt toegepast in woningen en kleinere gebouwen. In dit systeem vormen de gordingen samen met de muurplaten en kepers de basis van de dakconstructie. De gordingen worden ingemetseld in de muren en lopen horizontaal. Aan deze gordingen worden de kepers bevestigd, die schuin naar boven lopen tot aan de nok van het dak. De kepers worden op de gordingen vastgemaakt met speciale nagels of hangers.

Een belangrijke eigenschap van de gordingbalk is dat hij sterk genoeg moet zijn om de lading van het dak te dragen. In het ideale geval moet de gordingbalk recht zijn, maar als er toch een kleine doorbuiging zit, kan deze worden gecompenseerd door de balk met de bolle kant naar boven te plaatsen. Dit vermindert het risico op vervorming van het dakbeschot.

De afstanden tussen de gordingen zijn meestal beperkt, vaak tot ongeveer 3 tot 4 meter, omdat langer overspannen leidt tot een groter risico op doorbuiging. In dergelijke gevallen wordt vaak gekozen voor een spantendak, dat beter geschikt is voor grotere overspanningen.

Wat is een spantbeen?

Een spantbeen is een verticale houten of stalen balk die vanaf de bovenkant van een muur tot aan de nok van het dak loopt. In tegenstelling tot een gordingbalk, die horizontaal ligt, vormt het spantbeen de driehoekige draagconstructie van een spantendak. Deze constructie bestaat meestal uit meerdere spanten die tegen elkaar in een A-vorm of omgekeerde V-vorm staan. Deze spanten dragen het volledige gewicht van het dak, inclusief dakbedekking, eventuele zonnepanelen en eventuele sneeuwlast.

Het spantendak, ook wel sporendak genoemd, is een modernere en vaak lichtere constructie dan het gordingendak. Het is vooral geschikt voor grotere overspanningen, zoals bij commerciële gebouwen of woonhuisextensies met een dakkapel die een vrij grote ruimte overspant. Omdat het spantendak niet afhankelijk is van horizontale gordingen, is het vaak duurder, maar tegelijkertijd stabiler en flexibeler in de toepassing.

Spanten worden meestal in prefab-uitvoeringen geleverd, wat het bouwproces aanzienlijk versnelt. De afstanden tussen de spanten liggen meestal tussen de 30 en 60 centimeter, afhankelijk van de gewenste stevigheid en de belasting. Deze balken kunnen gemaakt zijn van hout of staal, afhankelijk van de omstandigheden en de vereisten van het bouwproject.

Het spantbeen speelt een centrale rol in de constructie van een zadeldak. Het vormt de basis voor de rest van de dakconstructie, waarop tenslotte het onderdak, bestaande uit tengellatten en panlatten, wordt geplaatst. Daarop komt de dakbedekking zoals pannen of leien.

Gordingbalk of spantbeen: wanneer welk systeem?

De keuze tussen een gordingendak en een spantendak hangt af van verschillende factoren:

• Overspanning: Gordingen zijn geschikt voor relatief kleine overspanningen (tot ca. 3-4 meter), terwijl spanten grotere ruimtes kunnen overspannen zonder extra steunmuren.
• Structuur en ruimte: Gordingendaken bieden minder vrije ruimte onder het dak, omdat de horizontale balken de ruimte beperken. Spantendaken daarentegen creëren meer vrije ruimte, wat ideaal is voor een zolderkamer of een dakkamer.
• Kosten en bouwtijd: Gordingendaken zijn over het algemeen goedkoper en sneller te bouwen, maar minder geschikt voor complexe of grotere projecten. Spantendaken zijn duurder, maar bieden meer stabiliteit en flexibiliteit.
• Aanpassingen: Gordingendaken zijn makkelijker aan te passen, bijvoorbeeld bij het plaatsen van een nieuwe dakkapel. Spantendaken zijn daarentegen minder geschikt voor aanpassingen.

Technische kenmerken van gordingen en spanten

Hieronder een overzicht van de technische kenmerken van gordingen en spanten, zoals vermeld in de betrouwbare bronnen:

De keuze tussen gordingen en spanten is dus afhankelijk van de eisen van het bouwproject, zoals de gewenste overspanning, het budget en de wens naar vrije ruimte onder het dak.

Toepassing in een dakkapel

Bij de constructie van een dakkapel speelt zowel de gordingbalk als het spantbeen een rol, afhankelijk van de keuze voor het type dak. Voor een kleinere dakkapel met een beperkte overspanning is een gordingendak vaak de betere keuze. De gordingbalken worden op de draagmuren of spanten bevestigd en dragen het dakbeschot. Voor een grotere dakkapel of een dakkapel die onderdeel is van een groter bouwproject is een spantendak meestal beter geschikt. De spanten bieden dan de benodigde draagkracht over een grotere afstand.

Bij de constructie van een dakkapel is het belangrijk om de juiste houtsoort te kiezen. Meestal worden vurenhouten balken gebruikt, omdat deze relatief sterk zijn en goed te bewerken. Deze balken worden vaak geïmporteerd uit Scandinavië, het Baltische gebied of Midden-Europa. Het is verstandig om de adviezen van een constructeur of bouwexpert op te volgen bij het kiezen van de juiste balken, omdat zij de benodigde draagkracht en afstanden nauwkeurig kunnen berekenen.

Isolatie van een dakkapel

Isolatie is een essentieel onderdeil van de constructie van een dakkapel. Bij een gordingendak kan de isolatie meestal tussen de gordingen geplaatst worden. Echter, als de balken niet overal op dezelfde afstand staan, kan het lastig zijn om een dichte isolatielaag aan te brengen. Daarom is het belangrijk om eventuele kieren of koudebruggen te voorkomen. Er zijn drie manieren om een gordingendak te isoleren:

1. Conventionele isolatie tussen de gordingen.
2. Overloopisolatie boven de gordingen.
3. Buitenisolatie.

Bij een spantendak is de isolatie vaak makkelijker aan te brengen, omdat de structuur minder horizontale balken bevat. De isolatie kan tussen de spanten of boven de constructie worden aangebracht, wat een dichtere en betere thermische isolatie oplevert.

Vervorming en stabiliteit

Een veelvoorkomend probleem bij gordingen is doorbuiging, vooral bij grotere overspanningen. Om dit te voorkomen, is het belangrijk dat de gordingen voldoende stevig zijn en goed zijn bevestigd. Indien er toch een kleine doorbuiging zit, kan deze gecompenseerd worden door de balk met de bolle kant naar boven te plaatsen. Dit zorgt voor een betere verdeling van de belasting en vermindert het risico op vervorming van het dakbeschot.

Bij spanten is de doorbuiging minder probleem, aangezien de driehoekige structuur extra stevigheid biedt. De verticale balken dragen het volledige gewicht van het dak en creëren een stabielere constructie.

Kwaliteit en duurzaamheid van hout

Voor zowel gordingen als spanten wordt vaak vurenhout gebruikt, omdat het relatief sterk is en goed te bewerken. Vurenhout wordt vaak geïmporteerd vanuit Scandinavië of Midden-Europa, waar het groeit in koele en droge omstandigheden, wat bijdraagt aan de stevigheid en duurzaamheid van het hout.

Een belangrijke factor bij de kwaliteit van hout is de droogtegraad. Hout dat te nat is, kan vervormen of krimpen na gebruik, wat leidt tot problemen in de constructie. Daarom is het verstandig om hout te kiezen dat voldoet aan de noodzakelijke droogte-eisen en eventueel gecontroleerd is op insecten of schimmelvorming.

Samenvatting

In dit artikel is uitgebreid ingegaan op de rol van gordingbalken en spantbeenen in de constructie van een dakkapel. Beide elementen zijn essentieel voor een stevige en duurzame dakconstructie, maar ze verschillen in functie, opbouw en toepassing. Gordingen zijn ideaal voor kleinere overspanningen en bieden een goedkope en snelle oplossing, terwijl spanten beter geschikt zijn voor grotere constructies en meer vrije ruimte onder het dak bieden.

De keuze tussen gordingen en spanten hangt af van factoren zoals de gewenste overspanning, het budget en de wens naar vrije ruimte. Het is verstandig om het advies van een constructeur of bouwexpert in te schakelen bij de keuze van het juiste systeem, omdat zij de benodigde berekeningen kunnen uitvoeren en eventuele risico’s kunnen identificeren.

Bij de constructie van een dakkapel is het bovendien belangrijk om de juiste houtsoort te kiezen en de isolatie goed aan te brengen. Zowel gordingen als spanten kunnen van hoge kwaliteit zijn, mits het hout correct is gekozen en verwerkt.

Bronnen

1. Sleiderink - Gordingen
2. De Jong BV - Spanten of Gordingen?
3. Dak-dekken.nl - Gordingendak
4. Dakwerken Vergelijk - Gordingendak
5. Bobex - Dakconstructie