Rechten en plichten bij klachten over dakkapellen: handhavingsbeleid en gedogen in de praktijk

Published by Redactie on september 22, 2025 | Category dakkapel

Bij het plaatsen van een dakkapel in Nederland is het verplicht om te voldoen aan de regelgeving die in het Bouwbesluit en lokaal beleid wordt gelegd. Wanneer een dakkapel niet in lijn is met deze regels, kan er een klacht worden ingediend. Zowel de klachtemaker als de eigenaar van de dakkapel hebben rechten en plichten die bepaald worden door het gemeentelijke beleid en de toepassing van handhavingsinstrumenten. In dit artikel wordt ingegaan op de juridische en praktische aspecten van klachten over dakkapellen, het beleid rondom gedogen en handhavingsstrategieën van gemeenten, en de specifieke rechten en plichten van betrokken partijen.

Inleiding

Het plaatsen van een dakkapel valt onder de ruimtelijke ordening en is regelgevingssensitief. In de praktijk komt het vaak voor dat een dakkapel slechts gering afwijkt van de toegestane maatregelen, zoals een overschrijding van de toegestane breedte met slechts 30 centimeter. Deze situaties roepen vragen op over het handhavingsbeleid van gemeenten en de rechten en plichten van betrokken partijen.

Volgens de SOURCE DATA is het gemeentebestuur verplicht om actief toezicht te houden en klachten over illegale situaties serieus te nemen. Echter, het beleid rondom gedogen speelt een belangrijke rol. Actief gedogen is in beperkte gevallen toegestaan, terwijl passief gedogen in principe niet wordt toegestaan. Bovendien zijn de doelen van handhavingsinstrumenten – zoals het voorkomen van overtredingen of het afromen van verdiend voordeel – belangrijk voor het begrijpen van de rol van klachten in het proces.

In dit artikel worden de rechten en plichten van de klachtemaker en de overtreder bekeken in het licht van het gemeentelijke beleid en de toepassing van juridische instrumenten. Daarbij wordt ook ingegaan op de rol van de toezichthoudende ambtenaren en de mogelijkheid tot het stellen van voorwaarden bij gedogen.

Klachten indienen over dakkapellen

Wanneer een dakkapel niet voldoet aan de lokale of nationale regelgeving, is het mogelijk om een klacht in te dienen bij de gemeente. Klachten zijn een essentieel onderdeel van het handhavingsproces. Ze kunnen door buren of andere betrokkenen worden ingediend en worden geëvalueerd in het kader van het gemeentelijke beleid.

1. Voorwaarden en procedure voor klachten

Volgens de SOURCE DATA is het gemeentebestuur verplicht om klachten serieus te nemen en te beoordelen of er sprake is van een overtreding van wettelijke voorschriften. Klachten kunnen worden ingediend over bijvoorbeeld:

Overschrijding van de toegestane afmetingen van een dakkapel;
Gebrek aan omgevingsvergunning;
Onjuiste aanpassingen die niet conform het Bouwbesluit zijn.

De klachtemaker heeft het recht om de klacht schriftelijk in te dienen en informatie te verstreken die relevant is voor de beoordeling van de situatie. De gemeente is verplicht om de klacht te beoordelen en, indien nodig, te reageren.

2. Reactie van de gemeente

Na ontvangst van een klacht onderzoekt de gemeente de situatie. Dit kan leiden tot een handhavingsmaatregel of tot het stellen van voorwaarden voor het gedogen van de overtreding. De gemeente kan bijvoorbeeld een brief sturen naar de overtreder met een uitleg van de geconstateerde overtreding en een voorstel tot herstel of verbetering.

Gedogen: wanneer is het toegestaan?

Gedogen is een handhavingsinstrument dat door gemeenten wordt ingezet om overtredingen te omzeilen of te tolereren in bepaalde gevallen. Het verschilt tussen actief gedogen en passief gedogen.

1. Actief gedogen

Actief gedogen is toegestaan in drie gevallen, zoals vermeld in de SOURCE DATA:

Wanneer handhaving onbillijk zou zijn, bijvoorbeeld in een overmachtsituatie of bij wijzigende regelgeving;
Wanneer het in het belang van de norm is om te gedogen;
Wanneer er een zwaarder wegend belang is dan de handhaving van de norm, bijvoorbeeld gezondheid, veiligheid of milieu.

Bij actief gedogen kan het gemeentebestuur voorwaarden stellen om het belang van de norm zoveel mogelijk te beschermen. Voorbeelden zijn:

Het stellen van een tijdsbepaling voor herstel;
Het verbinten van het gedogen aan een specifieke persoon of bedrijf (zogenaamde uitsterfconstructie).

2. Passief gedogen

Passief gedogen is in beginsel niet toegestaan. Dit betekent dat gemeenten zich niet mogen laten leiden door het gedrag van andere burgers of het ontbreken van klachten. Het beleid dient consistent en gelijkwaardig toegepast te worden.

Handhavingsinstrumenten en procedures

Bij het opsporen en bestraffen van overtredingen, zoals die betreffende dakkapellen, beschikken gemeenten over verschillende juridische instrumenten. Deze instrumenten worden gekozen op basis van het doel dat de gemeente wil bereiken.

1. Doelen van handhavingsinstrumenten

De SOURCE DATA noemt de volgende doelen die bij handhavingsmaatregelen in het gedachteproces kunnen meespelen:

Voorkomen van overtredingen;
Beëindigen van overtredingen;
Ongedaan maken van de gevolgen;
Afromen van behaald financieel voordeel;
Bestraffen van de overtreder;
Een combinatie van bovenstaande doelen.

Het doel bepaalt niet alleen de aard van de maatregel, maar ook of er sprake is van toezicht of handhavingsbeleid.

2. Instrumenten van handhavingsbeleid

De gemeente heeft diverse instrumenten tot haar beschikking, zoals:

Uitoefenen van toezicht: ambtenaren mogen zonder toestemming van de eigenaar inlichtingen invorderen, monsters nemen en bezoek brengen.
Bestuursdwang: een juridische maatregel waarbij het gemeentebestuur feitelijk handelt tegen illegale situaties.
Het opleggen van een last onder dwangsom: een wettelijk verplichting met een strafbedrag.
Bestuurlijke boete: nog niet geformaliseerd, maar mogelijk een toekomstige optie.

De keuze van het juiste instrument hangt af van de ernst van de overtreding, de mogelijke gevolgen en de rechtsgrondslag.

Rechten en plichten van de klachtemaker

De klachtemaker heeft rechten die zijn geregeld in de juridische en administratieve procedure. Daarnaast heeft hij of zij ook bepaalde plichten.

1. Rechten van de klachtemaker

Het recht om een klacht in te dienen;
Het recht op een schriftelijke reactie van de gemeente;
Het recht op een uitleg van de procedure en de beslissing;
Het recht om advies in te winnen bij bijvoorbeeld de welstandscommissie of de stedenbouwkundige adviseur.

2. Plichten van de klachtemaker

Het verplichte medewerking leveren aan het proces;
Het vermijden van laster of overlast bij het indienen van een klacht;
Het voorstellen van concrete feiten en bewijsmateriaal.

Rechten en plichten van de overtreder

De overtreder, in dit geval degene die de dakkapel heeft geplaatst, heeft ook rechten en plichten die bepaald worden door het gemeentebestuur en de wettelijke regels.

1. Rechten van de overtreder

Het recht op minnelijk overleg;
Het recht op een schriftelijke beslissing;
Het recht op inzage in het dossier;
Het recht op beroep tegen een beslissing.

2. Plichten van de overtreder

Het plicht om zich aan wettelijke voorschriften te houden;
Het plicht om klachten serieus te nemen;
Het plicht om eventuele voorwaarden bij gedogen na te komen;
Het plicht om verbetermaatregelen te nemen wanneer een overtreding is vastgesteld.

Toezicht en handhavingsstrategieën

Het toezicht en de handhavingsstrategieën zijn essentieel voor het behoud van ruimtelijke kwaliteit en veiligheid. De gemeente bepaalt in welke gevallen direct wordt opgetreden en wanneer er prioriteiten worden gesteld.

1. Prioriteiten in handhavingszaken

De SOURCE DATA bevat een paragraaf over de volgorde van aanpak van handhavingsgevallen. De gemeente kan bijvoorbeeld prioriteit geven aan:

Overtredingen die een directe bedreiging vormen voor veiligheid of gezondheid;
Overtredingen die de ruimtelijke kwaliteit zichtbaar nadenken;
Overtredingen waarbij de wet wordt schending in combinatie met andere problemen.

Adviezen van bijvoorbeeld de welstandscommissie of de brandweer kunnen een rol spelen in de prioriteitsstelling.

2. Formeel handhavingsproces

Wanneer minnelijk overleg niet leidt tot een oplossing, kan het handhavingsstraject formeel worden aangevat. Dit kan leiden tot:

Een schriftelijke vermaning;
Het stellen van een tijdsbepaling voor herstel;
De oplegging van een last onder dwangsom;
De afdwinging van verbetermaatregelen.

Conclusie

Klachten over dakkapellen zijn een gevoelige materie in het gemeentelijke beleid. Zowel de klachtemaker als de overtreder heeft rechten en plichten die bepaald worden door het toezicht en de handhavingsstrategieën. Gedogen is in bepaalde gevallen toegestaan, maar het beleid dient gelijkwaardig en consistent toegepast te worden. De gemeente beschikt over diverse juridische instrumenten om overtredingen aan te kaarten of te bestraffen. Het doel van deze maatregelen is het behoud van ruimtelijke kwaliteit, veiligheid en gezondheid.

Bij het indienen van een klacht of het beantwoorden ervan is het belangrijk om zich te houden aan wettelijke voorschriften en administratieve procedures. Het proces is open en transparant, en betrokken partijen hebben het recht op een schriftelijke beslissing en eventueel beroep. Met behulp van een duidelijk beleid en een goed functionerend handhavingsinstrumentarium kan de gemeente ruimtelijke orde en kwaliteit behouden, terwijl rechten en plichten van burgers worden gerespecteerd.