Wat is een warmtepomp en hoe werkt ze als duurzamere oplossing voor verwarming in woningen?

Published by Redactie on september 24, 2025 | Category warmtepomp

De opwarming van woningen is veranderd. Traditionele gasverwarmingsinstallaties worden steeds vaker vervangen door duurzamere alternatieven, zoals warmtepompen. Deze systemen maken gebruik van hernieuwbare energiebronnen en kunnen een aanzienlijke bijdrage leveren aan een lagere CO₂-uitstoot en energiebesparing. In deze artikel wordt alles uitgelegd over wat een warmtepomp is, hoe deze werkt en welke voordelen het biedt. Ook worden verschillende soorten warmtepompen besproken, evenals de vereisten voor een efficiënt gebruik in bestaande en nieuwbouw woningen.

Wat is een warmtepomp?

Een warmtepomp is een duurzaam alternatief voor traditionele verwarmingssystemen zoals een cv-ketel. In plaats van gas te verbranden, haalt een warmtepomp warmte uit een natuurlijke bron zoals de buitenlucht, de bodem of grondwater. Deze warmte wordt vervolgens omgezet in energie voor de verwarming van een woning of voor het verwarmen van tapwater. Het proces werkt efficiënt en zorgt voor een aanzienlijke vermindering van de CO₂-uitstoot en lagere energiekosten.

In de technische zin is een warmtepomp een apparaat dat warmte uit de omgeving haalt en gebruikt om een ruimte te verwarmen. Dit principe is gebaseerd op thermodynamica, waarbij warmte wordt onttrokken aan een bron zoals lucht, grond of water en vervolgens wordt afgegeven aan een ander medium, zoals water voor radiatoren of vloerverwarming.

Hoe werkt een warmtepomp?

Een warmtepomp werkt op basis van een thermodynamisch proces. In het hart van een warmtepomp zit een koelmiddel dat verdampt en gecomprimeerd wordt, waardoor warmte opgewekt wordt. Het proces is vergelijkbaar met hoe een koelkast werkt, maar dan in omgekeerde richting. In een koelkast wordt warmte uit de binnenruimte onttrokken en naar buiten afgevoerd. Bij een warmtepomp wordt juist warmte uit de omgeving gehaald en naar binnen afgevoerd.

De werking van een warmtepomp kan worden onderverdeeld in vier hoofdfasen:

Verdamping: Het koudemiddel verdampt in de warmtepomp en neemt warmte op uit de omgeving.
Compressie: Het gas wordt samengeperst door een compressor, waardoor de temperatuur stijgt.
Condensatie: Het gas condenseert weer tot vloeistof en geeft zijn warmte af aan het verwarmingssysteem van de woning.
Expansie: Het koudemiddel gaat door een expansieventiel, waarbij de druk en temperatuur dalen, waarna het proces opnieuw begint.

Een warmtepomp gebruikt stroom om dit proces in werking te zetten. Het energieverbruik is echter aanzienlijk lager dan bij elektrothermische verwarmingssystemen, omdat de warmtepomp gebruik maakt van energie uit de omgeving. Dit wordt uitgedrukt in de COP (Coefficient of Performance), een maat voor de efficiëntie van de warmtepomp. Een COP van 4 betekent bijvoorbeeld dat de warmtepomp voor elke kWh elektriciteit 4 kWh warmte produceert.

Verschillende soorten warmtepompen

Er zijn verschillende soorten warmtepompen, elk met hun eigen kenmerken en toepassingsgebieden. De keuze van het juiste type hangt af van factoren zoals de beschikbare warmtebronnen, de isolatiegraad van de woning en de aard van het verwarmingssysteem.

Lucht-water warmtepomp

De lucht-water warmtepomp haalt warmte uit de buitenlucht. Ze is geschikt voor zowel nieuwbouw als bestaande woningen. Dit type warmtepomp is relatief eenvoudig te installeren en heeft geen diepe gracht of boring nodig. Ze werkt efficiënt in milde winters, maar minder goed in extreme koudteweer.

Bodem-water warmtepomp

De bodem-water warmtepomp haalt warmte uit de grond. Dit type maakt gebruik van een gracht of boring om warmte op te tillen uit de bodem. Het nadeel is dat de installatie meestal ingrijpend is, maar het voordeel is dat de bodem een stabiele temperatuur heeft, wat leidt tot een hogere COP dan bij een lucht-water warmtepomp.

Grondwaterwarmtepomp

Bij een grondwaterwarmtepomp wordt warmte opgehaald uit grondwater. Deze warmtepomp vereist een waterbron of put. Ze is efficiënt, maar de installatie kan complex zijn en is niet altijd toegestaan in alle regio’s vanwege milieu- en waterbeheerregels.

Hybride warmtepomp

Een hybride warmtepomp is een combinatie van een warmtepomp en een traditionele cv-ketel. Op kalmere dagen levert de warmtepomp de verwarming, maar op koude dagen springt de cv-ketel bij. Dit maakt een hybride systeem een goede tussenoplossing voor huizen die volledig van gas af willen, maar waarbij de warmtepomp op koude dagen onvoldoende warmte kan leveren. Hybride warmtepompen zijn compact en vaak geschikt voor bestaande woningen.

Monoblock warmtepomp

Een monoblock warmtepomp is een compacte oplossing waarbij alle onderdelen in één unit zijn geïntegreerd. Dit type warmtepomp vereist geen aparte binnen- en buitenunit, wat de installatie eenvoudiger maakt. Deze warmtepomp is vaak geschikt voor nieuwbouw of woningen met vloerverwarming.

Voordelen van het gebruik van een warmtepomp

Het gebruik van een warmtepomp biedt tal van voordelen, zowel op het gebied van energie-efficiëntie als op financieel vlak. De belangrijkste voordelen zijn:

Energiebesparing: Warmtepompen gebruiken minder energie dan traditionele verwarmingssystemen. Ze halen energie uit de omgeving en converteren deze efficiënt naar verwarmingswarmte.
Lagere CO₂-uitstoot: Omdat warmtepompen gebruik maken van hernieuwbare energiebronnen, levert het een aanzienlijke reductie van CO₂-uitstoot op in vergelijking met gasverwarming.
Lagere energierekening: Ondanks dat warmtepompen stroom gebruiken, zijn de energiekosten vaak lager dan bij het verbranden van gas. Dit hangt echter af van de stroomprijs en de efficiëntie van de warmtepomp.
Duurzame oplossing: Warmtepompen zijn een duurzame verwarmingsoptie die bijdraagt aan een klimaatneutrale toekomst.
Subsidie mogelijkheden: In Nederland zijn er subsidies beschikbaar voor het aansluiten van warmtepompen, afhankelijk van het type woning en het type warmtepomp.

Is een warmtepomp geschikt voor mijn woning?

Of een warmtepomp geschikt is voor een woning, hangt af van meerdere factoren:

Isolatiegraad: Een warmtepomp werkt efficiënter in een goed geïsoleerde woning. Hoe beter de isolatie, hoe minder warmte verloren gaat, en hoe minder energie nodig is voor de verwarming.
Grootte van de woning: De grootte van de woning bepaalt hoeveel warmte er nodig is. Dit beïnvloedt de keuze van het type warmtepomp en het vermogen dat nodig is.
Beschikbare warmtebronnen: De keuze van een warmtepomp hangt ook af van de beschikbare warmtebronnen. Is er voldoende buitenlucht, grond of water beschikbaar?
Verwarmingssysteem: Een warmtepomp werkt efficiënter met lage temperatuur afgiftesystemen zoals vloerverwarming of lage temperatuur radiatoren. Bij gewone radiatoren kan het nodig zijn om een hybride warmtepomp of een hoge temperatuur warmtepomp te kiezen.

Kosten en aansluiting van een warmtepomp

De kosten van het aansluiten van een warmtepomp variëren per type en afhankelijk van de benodigde aanpassingen aan de woning. Een lucht-water warmtepomp is meestal de goedkope keuze, omdat de installatie eenvoudiger is. Een bodem-water of grondwaterwarmtepomp vereist meestal ingrijpende werkzaamheden, wat de kosten aanzienlijk kan opdrijven.

Naast de aansluitingskosten zijn er ook kosten voor de aankoop van het apparaat, eventuele aanpassingen aan het verwarmingssysteem en elektriciteitsaansluiting. Het is aan te raden om meerdere installateurs te raadplegen om een goed overzicht te krijgen van de kosten en mogelijkheden voor subsidies.

Conclusie

Een warmtepomp is een duurzame en efficiënte oplossing voor de verwarming van woningen. Ze maakt gebruik van hernieuwbare energiebronnen en zorgt voor een lagere CO₂-uitstoot en energiebesparing. De werking van een warmtepomp is gebaseerd op thermodynamica, waarbij warmte uit de omgeving wordt opgehaald en gebruikt om een woning te verwarmen of om tapwater op te warmen.

Er zijn verschillende soorten warmtepompen beschikbaar, zoals lucht-water, bodem-water, grondwater, hybride en monoblock warmtepompen. De keuze van het juiste type hangt af van factoren zoals de beschikbare warmtebronnen, de isolatiegraad van de woning en het type verwarmingssysteem. Een warmtepomp is een geschikte optie voor zowel nieuwbouw als bestaande woningen.

Het gebruik van een warmtepomp biedt tal van voordelen, zoals energiebesparing, lagere CO₂-uitstoot, lagere energierekening en subsidies. Het is aan te raden om professionele advies in te winnen bij de aansluiting van een warmtepomp om ervoor te zorgen dat het systeem efficiënt en duurzaam werkt.

Wat is een warmtepomp en hoe werkt ze als duurzamere oplossing voor verwarming in woningen?