Verbruik van een warmtepomp in de winter: factoren, prestaties en energie-efficiëntie

Published by Redactie on september 24, 2025 | Category warmtepomp

Een warmtepomp is een efficiënte manier om een woning te verwarmen en te koelen. In de winter haalt het apparaat warmte uit de buitenlucht of bodem, en verwerkt het deze om warm water of warme lucht te genereren. Ondanks de koude temperaturen blijft een warmtepomp functioneel werken, mits de technologie en omstandigheden optimaal zijn. Het verbruik van een warmtepomp in de winter is echter afhankelijk van meerdere factoren, zoals het klimaat, de isolatie van het huis, het type verwarmingsinstallatie en de buitentemperatuur. In dit artikel bespreken we hoe een warmtepomp werkt in de winter, welke factoren het energieverbruik beïnvloeden en hoe je dit verbruik kunt optimaliseren.

Hoe werkt een warmtepomp in de winter?

In de winter, zelfs bij temperaturen onder het vriespunt, blijft een warmtepomp werken. Dit is mogelijk dankzij het koudemiddel in de warmtepomp, dat warmte kan onttrekken uit de koude buitenlucht of de bodem. Dit koudemiddel heeft de eigenschap dat het kookt bij lage temperaturen. De warmtepomp gebruikt dit verschil in temperatuur om warmte op te wekken.

De warmtepomp kan functioneren bij buitentemperaturen tot -20°C. Dit betekent dat hij in de meeste winters in Nederland goed werkt, aangezien Nederland gemiddeld slechts 34 dagen per jaar onder nul graden komt. Streng vorst, met temperaturen onder -10°C, komt ongeveer één keer per winter voor. Dankzij de verbeterde technologie van moderne warmtepompen is het mogelijk om zelfs op die dagen nog efficiënt warmte te onttrekken.

De werking van een warmtepomp is vergelijkbaar met die van een koelkast, maar dan in omgekeerde richting. In een koelkast wordt warmte uit het binnenste onttrokken en afgevoerd naar de buitenlucht. Bij een warmtepomp wordt juist warmte uit de buitenomgeving onttrokken en gebracht naar binnen.

COP en SCOP: meetwaarden voor het rendement

Het rendement van een warmtepomp wordt uitgedrukt in de COP (Coefficient of Performance) en de SCOP (Seasonal Coefficient of Performance). De COP geeft het rendement op een bepaald moment weer en laat zien hoeveel warmte de warmtepomp kan genereren per kWh elektriciteit. De SCOP geeft het gemiddelde rendement over een gehele winterperiode.

Bij hogere temperaturen is de COP hoger, wat betekent dat de warmtepomp efficiënter werkt. Bij lage temperaturen daalt de COP, wat het energieverbruik verhoogt. De SCOP is dus een betere maat voor het werkelijke energieverbruik in de winter, omdat het de fluctuaties in buitentemperatuur meeneemt.

Moderne warmtepompen met het R290-koelmiddel presteren beter in koude omstandigheden. Dit type warmtepomp is ontworpen om efficiënter te werken bij lage temperaturen, wat het verbruik vermindert en het comfort in de winter verbetert.

Invloed van klimaat en luchtkwaliteit op het verbruik

Het klimaat en de luchtkwaliteit hebben een directe invloed op het energieverbruik van een warmtepomp. In strengere winters moet de warmtepomp harder werken om voldoende warmte te onttrekken uit de buitenlucht, wat het verbruik verhoogt. In Nederland is het klimaat relatief milde, wat betekent dat de warmtepomp in de meeste gevallen efficiënt kan werken.

Gemiddeld haalt een warmtepomp 75% van de benodigde warmte uit de lucht. In strengere winters kan dit percentage lager liggen, afhankelijk van de buitentemperatuur. De geografische ligging van een woning heeft ook invloed. Hoe verder van de evenaar, hoe kouder het klimaat, wat meer elektriciteit vraagt van de warmtepomp.

Naast temperaturen speelt ook de luchtkwaliteit een rol. Slechte ventilatie of vervuilde lucht verlaagt de efficiëntie van de warmtepomp. Dit leidt tot hoger energieverbruik en minder CO₂-reductie. Het is daarom belangrijk om ervoor te zorgen dat de buitenlucht schoon is en dat de warmtepomp goed geïsoleerd is.

Invloed van isolatie en verwarmingsinstallatie

De kwaliteit van de isolatie van een woning is een belangrijke factor bij het energieverbruik van een warmtepomp. Een slecht geïsoleerd huis verliest veel warmte, waardoor de warmtepomp harder moet werken om de gewenste temperatuur te handhaven. Dit verhoogt het verbruik en vermindert de levensduur van de warmtepomp.

Daarom is het aan te raden om vooraf aan de installatie van een warmtepomp zorgvuldig te isoleren. Dit betreft onder andere de gevels, daken, vloeren en ramen. Een goed geïsoleerd huis zorgt voor minder warmteverlies, wat het verbruik van de warmtepomp vermindert en het comfort in de winter verbetert.

Naast de isolatie is het type verwarmingsinstallatie ook van invloed op het verbruik. Warmtepompen werken optimaal bij lage temperaturen, rond de 45°C tot 55°C. Standaard radiatoren zijn echter afgesteld op hogere temperaturen, zoals die van een cv-ketel (60°C tot 80°C). Dit kan leiden tot onvoldoende warmte-afgifte bij gebruik van een warmtepomp.

Voor een efficiëntere werking is het aan te raden om vloerverwarming of lage-temperatuur-radiatoren te gebruiken. Deze systemen zijn beter afgestemd op de werking van een warmtepomp en zorgen voor een homogener warmteverdeling in de woning.

Hybride warmtepompen en geothermische systemen

Naast lucht-water warmtepompen zijn er ook hybride systemen en geothermische warmtepompen beschikbaar. Hybride warmtepompen combineren een warmtepomp met een traditionele verwarmingsinstallatie, zoals een gasketel. Dit zorgt voor een hoger rendement in de winter, omdat de gasketel kan ingeschakeld worden bij zeer lage temperaturen.

Geothermische warmtepompen, ook wel grond-water warmtepompen genoemd, onttrekken warmte uit de bodem. De bodemtemperatuur is in de winter relatief stabiel, wat het rendement van de warmtepomp verbetert. Het onttrekken van warmte uit de bodem gebeurt via ingegraven captatienetten of boringen.

De efficiëntie van een geothermische warmtepomp is afhankelijk van het type bodem. Leemgrond leidt doorgaans tot een hoger rendement dan droge zandgrond. Het is daarom belangrijk om een grondsonderzoek uit te voeren voordat men een geothermische warmtepomp installeert.

Slimme thermostaten en energiebeheer

Een slimme thermostaat helpt bij het optimaliseren van het energieverbruik van een warmtepomp. Deze thermostaten passen de temperatuur automatisch aan op basis van het leefpatroon van de bewoners. Dit zorgt voor een betere energie-efficiëntie en vermindert het energieverbruik.

Daarnaast is het belangrijk om het energieverbruik van de warmtepomp te meten. Dit geeft inzicht in de werkelijke kosten en efficiëntie van het apparaat. Het meten van het verbruik is de meest nauwkeurige manier om te bepalen hoe een warmtepomp presteert in de winter.

Conclusie

Het verbruik van een warmtepomp in de winter is afhankelijk van meerdere factoren, waaronder het klimaat, de isolatie van het huis, het type verwarmingsinstallatie en de buitentemperatuur. Moderne warmtepompen zijn ontworpen om efficiënt te werken bij lage temperaturen, maar ze presteren het beste in goed geïsoleerde woningen. Het gebruik van vloerverwarming of lage-temperatuur-radiatoren verbetert het comfort en verlaagt het energieverbruik.

Door het energieverbruik te meten en slimme thermostaten te gebruiken, kan het verbruik van een warmtepomp nog verder worden geoptimaliseerd. In strengere winters moet de warmtepomp harder werken, wat het verbruik verhoogt. Daarom is het belangrijk om ervoor te zorgen dat de woning goed is geïsoleerd en dat het verwarmingsinstallatie afgestemd is op de werking van de warmtepomp.