Geothermische warmtepompen: Werking, voordelen, kosten en installatie

Published by Redactie on september 24, 2025 | Category warmtepomp

De transitie naar duurzame energie is een centraal thema in de huidige maatschappij, en voor de woningbouwsector betekent dit een ommekeer in de manier waarop woningen worden geïsoleerd en geïnstalleerd. Eén van de meest efficiënte manieren om duurzaam en energiezuinig te wonen, is het gebruik van een geothermische warmtepomp. In dit artikel bespreken we de werking van geothermische warmtepompen, hun voordelen en nadelen, de installatieopties en kosten, en de subsidies die beschikbaar zijn. We voeren u stap voor stap mee in de wereld van geothermische energie, zodat u als huiseigenaar, handwerker of renovatieprofessional goed geïnformeerd wordt.

Wat is een geothermische warmtepomp?

Een geothermische warmtepomp, ook wel aangeduid als grond-water- of bodem-water-warmtepomp, is een systeem dat energie uit de aarde gebruikt om een woning te verwarmen en te koelen. In tegenstelling tot traditionele verwarmingsmethoden, zoals gas of elektrische verwarming, maakt een geothermische warmtepomp gebruik van de constante warmte die zich in de bodem bevindt.

De basiswerking is eenvoudig: door middel van een buizennetwerk of sondes worden warmte uit de grond opgehaald. Deze warmte wordt vervolgens door een warmtepomp geïntroduceerd in het verwarmingssysteem van de woning. De warmtepomp zet de opgehaalde warmte om in een nuttige vorm om de woning te verwarmen. In de zomer kan het systeem ook gebruikt worden voor koeling, wat het een unieke eigenschap geeft.

Werking van geothermische warmtepompen

De werking van een geothermische warmtepomp is gebaseerd op het principe van warmteoverdracht. Het systeem bestaat uit twee belangrijke componenten: een buizennetwerk of sondes in de grond en de warmtepomp zelf, die meestal in de woning of op de begane grond is geplaatst.

Geothermische collectoren

Geothermische collectoren zijn buizen die horizontaal of verticaal in de grond zijn aangelegd. Deze buizen bevatten een koelvloeistof die door een kringloop loopt. In de winter wordt de koelvloeistof door de grond geleid, waarbij de bodem de vloeistof opwarmt. Deze warmte wordt vervolgens door de warmtepomp gebruikt om de woning te verwarmen. In de zomer kan het systeem ook gebruikt worden om warmte uit de woning af te voeren en in de grond af te voeren, wat leidt tot passieve koeling.

De diepte waarop de collectoren worden geplaatst, is afhankelijk van de regio en de bodemtemperatuur. In de meeste gevallen worden geothermische collectoren horizontaal geplaatst op een diepte van 1 tot 1,5 meter. In sommige gevallen kan dieper geboord worden, tot wel 5 meter, afhankelijk van het type collector en de benodigde warmteoutput.

Geothermische sondes

Een alternatief voor collectoren zijn geothermische sondes. Deze bestaan uit verticaal of schuin geboorde putten, waarin buizen zijn aangelegd. De sondes halen warmte uit diepere grondlagen, meestal tussen de 60 en 150 meter. De warmte die uit de grond wordt opgehaald, wordt via een warmtewisselaar omgezet in bruikbare energie voor de woning.

Een voordeel van sondes is dat ze minder grondoppervlak nodig hebben dan collectoren en dus geschikt zijn voor woningen met beperkte ruimte. Bovendien zijn ze efficiënter bij lage buitentemperaturen, omdat de grond op grotere diepte een constante temperatuur heeft. De diepte van de boorgaten hangt af van de warmtebehoefte van het gebouw en het thermische geleidingsvermogen van de bodem.

Voordelen van geothermische warmtepompen

Geothermische warmtepompen bieden een reeks voordelen die hen een aantrekkelijke keuze maken voor duurzame verwarming en koeling:

1. Milieuvriendelijk

De grootste voordeel van geothermische warmtepompen is dat ze vrijwel geen uitstoot van broeikasgassen veroorzaken. De energie komt immers uit de aarde en wordt niet verbrand. Dit maakt geothermische warmtepompen een duurzame oplossing die aanzienlijk bijdraagt aan de CO2-reductie van een woning.

2. Energiezuinig

Geothermische warmtepompen zijn zeer efficiënt. Omdat ze gebruik maken van de constante warmte uit de grond, werken ze het hele jaar door op hoge efficiëntie. Gebruikers kunnen tot 75% besparen op hun energiefactuur vergeleken met traditionele verwarmingsmethoden.

3. Lage onderhoudskosten

De units van een geothermische warmtepomp zijn onderhoudsvriendelijk, omdat ze weinig bewegende delen bevatten. Na de installatie is het meestal voldoende om jaarlijks een inspectie te laten uitvoeren door een erkend installateur.

4. Lange levensduur

De verwachte levensduur van een geothermische warmtepomp ligt tussen de 15 en 20 jaar. De buizennetwerken en sondes kunnen zelfs tientallen jaren meegaan zonder aanzienlijke afbraak.

5. Verwarming en koeling in één systeem

Geothermische warmtepompen kunnen zowel gebruikt worden voor verwarming in de winter als voor koeling in de zomer. Dit maakt het systeem multifunctioneel en voegt toe aan de comfortfactor in de woning.

6. Subsidies en financiële voordeelen

In Nederland zijn er subsidies beschikbaar voor geothermische warmtepompen. Deze worden vaak uitgekeerd via de overheid, zoals de Staatsteun voor energiebesparing. Bovendien is het mogelijk om een extra subsidie te ontvangen als er gelijktijdig isolatiemaatregelen worden genomen. De subsidies kunnen de investeringskosten significant verlagen.

7. Vaste energiekosten

Omdat geothermische warmtepompen gebruik maken van gratis energie uit de grond, zijn de energiekosten relatief stabiel. Dit biedt huiseigenaren de mogelijkheid om hun energiekosten voorspelbaar te maken, ongeacht de marktvoorwaarden voor elektriciteit of gas.

Nadelen van geothermische warmtepompen

Hoewel geothermische warmtepompen veel voordelen bieden, zijn er ook een aantal nadelen die in overweging genomen moeten worden:

1. Hoge investeringskosten

De aanschaf en installatie van een geothermische warmtepomp zijn kostbaar. De investering varieert afhankelijk van het type systeem (horizontaal of verticaal) en de omvang van de woning. De kosten liggen tussen de 7.500 en 15.000 euro, en voor verticale systemen moet rekening gehouden worden met de kosten van grondboringen, die gemiddeld tussen de 4.000 en 6.500 euro liggen.

2. Grondvoorwaarden

Niet elke grond is geschikt voor een geothermische warmtepomp. De bodem moet thermisch geleidend zijn en voldoende ruimte bieden voor het aangelegde buizennetwerk of sondes. In sommige gevallen is het noodzakelijk om een bodemtest uit te voeren om de geschiktheid vast te stellen.

3. Tijdrovende installatie

De installatie van een geothermische warmtepomp is tijdrovend. Het graven van horizontale buisnetwerken of het boren van verticale sondes kan enkele dagen tot weken duren. Dit kan vooral lastig zijn in bebouwde omgevingen of op kleiner terrein.

4. Beperkte toepassing in historische woningen

Omdat geothermische warmtepompen meestal nodig hebben dat de woning goed is geïsoleerd, is de toepassing in oudere of ongeïsoleerde woningen beperkt. In dergelijke gevallen is het noodzakelijk om eerst isolatiemaatregelen te nemen voordat een warmtepomp geïnstalleerd kan worden.

5. Voorwaarden voor subsidies

Subsidies voor geothermische warmtepompen zijn niet automatisch toegankelijk. Er zijn bepaalde voorwaarden, zoals dat de installatie maximaal 24 maanden eerder moet plaatsvinden en uitgevoerd moet worden door een erkend installateur. Daarnaast moet de woning voor 1 januari 2019 zijn gebouwd.

Installatieopties: horizontaal of verticaal buizennetwerk

De keuze voor een horizontaal of verticaal buizennetwerk hangt af van de beschikbare ruimte, de bodemvoorwaarden en het budget.

Horizontaal buizennetwerk

Een horizontaal buizennetwerk wordt op een diepte van 1 tot 1,5 meter in de grond gelegd. De voornaamste voordeel is dat de investering lager is vergeleken met een verticaal systeem. De nadelen zijn echter dat het grondoppervlak groot is en niet beplant kan worden. Bovendien kan de bodem in de winter afkoelen, wat het rendement van het systeem verlaagt.

Verticaal buizennetwerk (geothermische sondes)

Bij een verticaal systeem worden gaten geboord tot een diepte van 60 tot 150 meter. De sondes bevatten buizen die warmte uit de grond halen en deze via de warmtepomp omzetten in verwarmingswarmte. De voornaamste voordeel is dat het systeem efficiënter werkt in koude weersomstandigheden en minder grondruimte nodig heeft. De nadelen zijn de hogere investering (vooral voor de boring) en het feit dat een vergunning nodig is voor het boren.

Kostprijs en subsidieopties

De kosten van een geothermische warmtepomp variëren afhankelijk van het type systeem en de benodigde grondwerken. De totale investering kan oplopen tot 15.000 euro of meer, met extra kosten voor boringen, isolatie en eventuele aanpassingen aan de verwarmingsinstallatie.

Prijsindicaties

Geothermische warmtepomp (horizontaal): €7.500 – €10.000
Geothermische warmtepomp (verticaal): €10.000 – €15.000
Grondboring (verticaal systeem): €4.000 – €6.500

Subsidies

Subsidies zijn beschikbaar via de overheid, zoals de Staatsteun voor energiebesparing. De subsidies kunnen aanzienlijk verhogen als er gelijktijdig isolatiemaatregelen worden genomen. De voorwaarden zijn echter strikt:

De installatie moet maximaal 24 maanden eerder gebeuren.
De woning moet voor 1 januari 2019 zijn gebouwd.
De installatie moet uitgevoerd worden door een erkend installateur.
De woning moet goed geïsoleerd zijn of er moet gelijktijdig isolatie worden aangebracht.

Conclusie

Geothermische warmtepompen zijn een duurzame en energiezuinige oplossing voor verwarming en koeling van woningen. Door de constante warmte van de aarde te gebruiken, kunnen gebruikers aanzienlijk besparen op hun energiekosten, terwijl ze een positief effect hebben op het milieu. De investering is echter niet gering, en het is belangrijk om de voorwaarden en beperkingen goed te begrijpen vooraf aan de aanschaf.

Bij de keuze tussen een horizontaal en verticaal systeem moet rekening gehouden worden met de beschikbare ruimte, de bodemvoorwaarden en het budget. Ook is het noodzakelijk om de subsidies en voorwaarden te bestuderen, zodat de investering zo rendabel mogelijk is.

Voor een succesvolle installatie is het verstandig om te werken met een erkend installateur die ervaring heeft met geothermische systemen. Dit zorgt niet alleen voor een veilige en efficiënte installatie, maar ook voor een langdurige en probleemvrije werking van het systeem.

Bronnen

geothermal