Warmtepompen kunnen koelen: hoe, waarom en welke keuzes zijn er?

Het gebruik van warmtepompen als duurzame oplossing voor verwarming is in de afgelopen jaren sterk gegroeid. Echter, een warmtepomp is niet alleen geschikt om ruimtes te verwarmen, maar kan in veel gevallen ook gebruikt worden om te koelen. Dit maakt het een veelzijdig systeem dat zowel comfort als energie-efficiëntie biedt. In dit artikel gaan we in op de vraag of een warmtepomp ook koelen kan, welke methoden er beschikbaar zijn, en wat de voordelen en nadelen zijn van passieve en actieve koeling. We zullen bovendien uitleggen hoe deze technologie werkt, welke soorten warmtepompen geschikt zijn en hoeveel het kost.

Inleiding

Een warmtepomp is een technologie die energie uit de omgeving (zoals lucht, grond of water) opneemt en deze gebruikt om ruimtes te verwarmen. In tegenstelling tot traditionele verwarmingssystemen zoals een cv-ketel of een gasverwarming, maakt een warmtepomp gebruik van duurzame energiebronnen. Dit maakt het een aantrekkelijke keuze voor mensen die op zoek zijn naar een energiezuinig en milieuvriendelijk alternatief.

Omdat warmtepompen in wezen een cyclische warmtewisselaar zijn, is het mogelijk om het proces om te keren. In plaats van warmte uit de omgeving te halen en deze naar binnen te brengen, kan een warmtepomp ook warmte uit het binnenklimaat onttrekken en deze naar buiten afvoeren. Op die manier kan het systeem ook gebruikt worden voor koelingsdoeleinden.

De vraag die in dit artikel centraal staat is: kan een warmtepomp ook koelen, en zo ja, hoe werkt dat? In de volgende paragrafen zullen we dit nader toelichten op basis van de beschikbare informatie.

Hoe werkt een warmtepomp bij koelen?

Bij het verwarmen gebruikt een warmtepomp de omgeving als warmtebron. Bijvoorbeeld bij een lucht-water warmtepomp wordt warmte uit de buitenlucht opgenomen en via een warmtewisselaar naar het water in het verwarmingssysteem gebracht. Bij koelen wordt dit proces omgekeerd. In plaats van warmte uit de omgeving te halen, haalt de warmtepomp warmte uit de binnenruimte en brengt deze naar buiten, waar het wordt afgevoerd.

Er zijn twee manieren om met een warmtepomp te koelen: passief koelen en actief koelen.

Passief koelen met een warmtepomp

Passief koelen, ook wel natuurlijke koeling genoemd, maakt gebruik van de warmtepomp om warmte uit een ruimte te halen en deze af te geven aan een koele bron. Meestal is deze bron de grond of het grondwater, die een constante temperatuur hebben die lager is dan de buitenlucht op warme dagen.

Werking van passief koelen

Bij passief koelen blijft de compressor van de warmtepomp uitgeschakeld. Alleen de circulatiepomp en het regelmechanisme worden gebruikt. De warmte uit het binnenklimaat wordt via het verwarmingssysteem (zoals vloerverwarming of wandverwarming) afgevoerd naar een geothermische sonde of geothermische collector in de grond. Omdat de grond op een constante temperatuur staat (meestal rond de 10°C), wordt de warmte opgeslagen in de bodem.

Voordelen van passief koelen

• Zeer energie-efficiënt, omdat de compressor niet nodig is.
• Lage elektriciteitskosten, doordat slechts de circulatiepomp gebruikt wordt.
• Geen storend geluid, aangezien de compressor stil staat.
• Gemakkelijk te combineren met bestaande warmtepompinstallatie.

Nadelen van passief koelen

• Beperkte koelcapaciteit, meestal tot ongeveer 3°C temperatuurverlaging.
• Niet geschikt voor alle warmtepompinstallaties.
• Afhankelijk van het type warmtepomp (meestal grond/water- of water/water-warmtepompen).

Actief koelen met een warmtepomp

Actief koelen werkt op een vergelijkbare manier als passief koelen, maar met de toevoeging dat de compressor nu ook wordt ingezet. Dit maakt het mogelijk om de koelcapaciteit aanzienlijk te verhogen.

Werking van actief koelen

Bij actief koelen wordt de koelkringloop van de warmtepomp intern omgekeerd. De primaire en secundaire aansluitingen worden verwisseld, waardoor warmte niet langer uit de omgeving wordt gehaald, maar uit het binnenklimaat. Deze warmte wordt via de buitenunit of een externe warmteafgifte (zoals een ventilator of vloerverwarming) afgevoerd naar de omgeving.

Voordelen van actief koelen

• Hogere koelcapaciteit, waardoor het systeem effectiever is bij hoge temperaturen.
• Sneller effect, aangezien de compressor actief werkt.
• Mogelijkheid om warmte op te slaan of te hergebruiken (bijvoorbeeld voor warm water).

Nadelen van actief koelen

• Hogere elektriciteitskosten, doordat de compressor gebruikt wordt.
• Afscherming tegen geluid is noodzakelijk, omdat de compressor actief werkt.
• Geen passieve koeling meer mogelijk, omdat de compressor ingeschakeld is.

Welke warmtepompen zijn geschikt voor koelen?

Niet alle warmtepompen zijn automatisch geschikt voor koeling. Het hangt af van het type warmtepomp en de technische mogelijkheden van het systeem. Hieronder geven we een overzicht van de verschillende warmtepompsoorten en of ze geschikt zijn voor koeling.

Lucht-lucht warmtepomp

Een lucht-lucht warmtepomp verwarmt of koelt direct via de lucht. Dit type is het meest vergelijkbaar met een airco. Het heeft zowel een binnenunit als een buitenunit.

• Kan koelen? Ja, mits het systeem is uitgerust met een koelmodus.
• Voordelen: Eenvoudig in gebruik, snel koelend, minder ingrijpende installatie.
• Nadelen: Koelcapaciteit is beperkt, en het is minder efficiënt dan andere systemen.

Lucht-water warmtepomp

Bij een lucht-water warmtepomp wordt warmte uit de lucht opgenomen en via een warmtewisselaar aan het water in het verwarmingssysteem gegeven. Bij koelen wordt dit proces omgekeerd.

• Kan koelen? Ja, mits het systeem is uitgerust met een koelmodus.
• Voordelen: Goed te combineren met vloerverwarming of koeloppervlakken.
• Nadelen: Hoog elektriciteitsverbruik bij actief koelen.

Grond-water warmtepomp

Een grond-water warmtepomp maakt gebruik van geothermische energie uit de bodem. Bij koelen wordt warmte uit het binnenklimaat afgevoerd naar de grond, die een constante temperatuur heeft.

• Kan koelen? Ja, en dat op een passieve manier.
• Voordelen: Zeer energie-efficiënt, weinig geluid, geen gebruik van compressor.
• Nadelen: Installatie is ingrijpend, dus het is niet geschikt voor elke woning.

Water-water warmtepomp

Een water-water warmtepomp maakt gebruik van grondwater of oppervlaktewater als warmtebron. Bij koelen kan deze op dezelfde manier werken als een grond-water warmtepomp.

• Kan koelen? Ja.
• Voordelen: Zeer efficiënt, geschikt voor passieve koeling.
• Nadelen: Installatie vereist toegang tot waterbronnen.

Koelen met een warmtepomp: kostprijs en investering

De investering in een warmtepomp die ook kan koelen varieert afhankelijk van het type systeem en de benodigde uitbreidingen. Hieronder volgt een overzicht van de gemiddelde kosten.

De investering kan worden terugverdiend via lagedrift en energiebesparing. In combinatie met passief koelen is het vooral efficiënt, omdat het weinig elektriciteit kost. Actief koelen is iets duurder in gebruik, maar biedt wel een sneller en krachtigere koelcapaciteit.

Koelen met een warmtepomp in de praktijk

Bij het uitzoeken of een warmtepomp geschikt is voor koelen, zijn er een aantal praktische overwegingen die je in overweging moet nemen:

1. Type warmtepomp

Niet alle warmtepompen zijn automatisch uitgerust met een koelmodus. Het is belangrijk om bij de aankoop of installatie duidelijk te vragen of de warmtepomp ook geschikt is voor koeling. Soms is een extra module of upgrade nodig om deze functie beschikbaar te maken.

2. Regelmechanisme en koeloppervlakken

Bij actief koelen zijn koeloppervlakken zoals vloerverwarming, wandverwarming of ventilatorconvectoren vereist. Deze oppervlakken moeten voldoende groot zijn om de warmte te kunnen afvoeren.

3. Luchtstroming en ventilatie

Bij passief koelen is het belangrijk om te zorgen voor voldoende luchtstroming in de ruimtes. De circulatiepomp moet in staat zijn om de warmte effectief te verspreiden en af te voeren.

4. Energieverbruik

Actief koelen verbruikt meer elektriciteit dan passief koelen. Het is daarom belangrijk om te kijken naar de energieprestatie van het systeem en eventueel extra maatregelen te nemen om de energieopwekking te optimaliseren (zoals zonnepanelen).

Levensduur van een warmtepomp bij koelen

De levensduur van een warmtepomp ligt gemiddeld tussen de 15 en 25 jaar, afhankelijk van het type en de kwaliteit van de installatie. Een hybride warmtepomp, die zowel op gas als op warmtepomp werkt, heeft een iets kortere levensduur, rond de 15 jaar.

Regelmatig onderhoud is belangrijk om de efficiëntie en levensduur te behouden. Dit omvat het reinigen van filters, het controleren van de koelvloeistof en het inspecteren van de compressoren.

Conclusie

Een warmtepomp is een veelzijdig systeem dat niet alleen gebruikt kan worden voor verwarming, maar ook voor koelen. Aan de hand van de beschikbare informatie kunnen we concluderen dat:

• Ja, een warmtepomp kan koelen, zowel passief als actief.
• Passief koelen is energie-efficiënt en maakt gebruik van de constante temperatuur van de grond.
• Actief koelen biedt een hogere koelcapaciteit, maar verbruikt meer elektriciteit.
• Niet alle warmtepompen zijn geschikt voor koelen; het hangt af van het type en de technische mogelijkheden.
• De investering varieert aanzienlijk, afhankelijk van het type warmtepomp en de benodigde uitbreidingen.

Bij het overwegen van een warmtepomp met koelfunctie, is het verstandig om eerst een gedetailleerde analyse van de behoeften en mogelijkheden van de woning te maken. Een expert in energie of warmtepompen kan helpen bij het uitkiezen van het juiste systeem.

Bronnen

1. Warmtepomp kan koelen – Bobex
2. Hoe werkt een warmtepomp – Duurzaamheidsvergelijker
3. Natuurlijke en actieve koeling – Viessmann
4. Hoe werkt een warmtepomp – Ventilatieland
5. Grond-water warmtepompen – Viessmann