De grootste warmtepomp van Nederland: duurzame opwarming van 20.000 woningen in Utrecht

Published by Redactie on september 24, 2025 | Category warmtepomp

De energietransitie in Nederland verloopt op meerdere fronten tegelijk, waarbij warmtepompen een steeds belangrijkere rol gaan spelen in het verduurzamen van woning- en gebouwverwarming. Op dit moment is een van de meest opmerkelijke projecten in uitvoering: de opbouw van de grootste warmtepomp van Nederland. Deze geavanceerde installatie staat geheel in het teken van het gebruik van restwarmte uit rioolwater en zal binnenkort honderden duizenden huishoudens in Utrecht en Nieuwegein voorzien van duurzame warmte. In dit artikel worden de technische, logistieke en milieu-aspecten van deze installatie besproken, evenals de bredere context van warmtepomptechnologie in de Nederlandse bouwsector.

Inleiding

In januari van dit jaar is door SPIE de opdracht gekregen om de zogenaamde Balance of Plant te leveren en te installeren voor de grootste warmtepomp van Nederland. Deze warmtepomp is onderdeel van een aquathermie-installatie die duurzame warmte produceert voor ongeveer 20.000 huishoudens in de gemeenten Utrecht en Nieuwegein. Het project maakt gebruik van restwarmte uit gezuiverd rioolwater, die via de rioolwaterzuivering in Overvecht wordt verwerkt. Hiermee wordt een belangrijke stap gezet in de overgang naar een volledig duurzaam warmtenet in deze regio.

Het is geen enkele kleine installatie: dagelijks verwerkt de warmtepomp 65 miljoen liter water. De warmte wordt opgepompt naar 75 graden Celsius en wordt vervolgens aan het warmtenet geleverd. Dit project is het resultaat van een samenwerking tussen Eneco en HDSR en vormt een voorbeeld van hoe technologie, innovatie en duurzaamheid in het huidige bouw- en energielandschap kunnen samenkomen.

Hoe werkt de grootste warmtepomp van Nederland?

1. Het gebruik van restwarmte uit rioolwater

Het principe achter deze warmtepomp is eenvoudig, maar technisch zeer ingewikkeld. Het water dat tijdens het douchen, afwassen of koken wordt gebruikt, eindigt op de rioolwaterzuivering in Overvecht. Na zuivering blijft dit water warm: in de winter tot 12 graden en in de zomer tot ruim 22 graden. Deze restwarmte wordt via een wisselaar uit het water gehaald en verwerkt door de warmtepomp naar een temperatuur van 75 graden, geschikt voor huishoudelijke verwarming.

Projectbegeleider Sander Tensen legt uit: “Het gezuiverde water blijft een beetje warm, zelfs in de winter. Het stroomt verder naar onze grote warmtepompen, wordt op een bepaalde manier verwarmd en zo kunnen we er weer extra warmte uithalen.” Het gezuiverde water, dat na het proces nog steeds warmte bevat, stroomt uiteindelijk weer terug naar de Vecht. Hiermee wordt het proces duurzaam en gesloten, zonder het milieu verder belast te raken.

2. De technische opbouw en werking

De warmtepomp maakt gebruik van een complexe opbouw van mechanische, elektrische en thermische componenten. SPIE, de ingenieurs en installatiebedrijf, heeft de zogenaamde Balance of Plant op zijn schouders genomen. Dit betreft onder andere het detailontwerp en de prefab van leidingwerk. Volgens Dennis Vrijenhoek, Business Development Manager van SPIE, is het project nu in een fase waarin het leidingwerk wordt voorgevormd. “Volgende maand beginnen we aan de prefab van het leidingwerk, die we eind oktober op de locatie gaan installeren. Daar installeren we uiteindelijk ook de warmtepompen.”

De pomp is ontworpen om continu 65 miljoen liter water per dag te verwerken. Daarvoor is ook een warmtebuffer van 18 meter hoog en breed ontworpen. Deze buffer zorgt voor een constante warmtevoorziening, ook bij variabelere vraag. Dit is belangrijk voor het functioneren van het warmtenet en de betrouwbaarheid van het systeem.

3. Duurzaamheid en CO2-besparing

De installatie levert jaarlijks 20.000 woningen in Utrecht en Nieuwegein duurzame warmte. Dit betekent dat ongeveer 15 procent van de totale warmtevraag in het stadswarmtenet wordt gedekt door deze warmtepomp. Uit berekeningen blijkt dat het project jaarlijks 30.000 ton CO2 bespaart. Deze CO2-besparing is een aanzet tot het bereiken van de Nederlandse klimaatdoelen en toont aan dat grote warmtepompen een essentiële rol kunnen spelen in de energietransitie.

Karen de Lathouder, Chief Operating Officer Assets bij Eneco, benadrukt: “De warmte die mensen thuis verbruiken, gebruiken wij weer opnieuw om huishoudens te voorzien van nieuwe warmte en warm water in huis. Zo kunnen we warmte heel goed verduurzamen en versnellen we de energietransitie.”

De bredere context: warmtepompen in de Nederlandse bouwsector

1. Technologische ontwikkelingen

Het gebruik van warmtepompen in Nederland is de laatste jaren sterk gegroeid. Bedrijven zoals Viessmann en Remeha spelen een centrale rol in de ontwikkeling en productie van warmtepompen. Deze installaties zijn beschikbaar in verschillende typen en vermogens, waardoor ze geschikt zijn voor zowel nieuwbouw als renovatieprojecten.

Volgens bronnen van Viessmann is het mogelijk om grote vermogens te bereiken met lucht/water-warmtepompen. Voor verwarming kunnen tot 250 kW worden bereikt, en voor koeling tot 290 kW. In cascadeopstellingen kunnen zelfs tot 600 kW worden opgewerkt. Deze technologie maakt het mogelijk om warmtepompen in te zetten voor commerciële en industriële toepassingen, evenals voor grootschalige woningbouwprojecten.

2. Hybride warmtepompen en energiebesparing

Remeha, marktleider in Nederland op het gebied van warmtepompen en cv-ketels, heeft onlangs een nieuwe fabriek in Apeldoorn geopend. Deze fabriek is uitgericht op de productie van hybride warmtepompen, waarbij een CV-ketel in combinatie met een warmtepomp werkt. Dit zorgt voor een efficiënt warmtegebruik, zowel in nieuwbouw als in bestaande woningen.

Uit praktijkonderzoek in 120 verschillende woningtypes in Nederland is gebleken dat hybride warmtepompen gemiddeld 75% van het gasverbruik kunnen verminderen. Dit leidt tot een jaarlijkse besparing van bijna €1.000 per woning. Deze cijfers tonen aan dat warmtepompen niet alleen milieuvriendelijk zijn, maar ook financieel aantrekkelijk voor eigenaren.

3. Toekomstvisie en markttrends

De opkomst van warmtepompen is ook een directe reactie op de stijgende energieprijzen en de noodzaak tot verduurzaming. De overheid stelt steeds duidelijker dat gasafhankelijkheid moet afnemen en dat alternatieve bronnen, zoals warmtepompen, moeten worden ingezet.

De grootste warmtepomp in Nederland is hierin een symbool: een innovatief, duurzaam en schaalbaar project dat toont dat het mogelijk is om warmte te halen uit reststromen en deze opnieuw te gebruiken. Deze methode kan worden uitgebreid naar andere steden en regio’s, waarbij rioolwaterzuiveringen, oppervlaktewater of grondwater kunnen dienen als warmtebronnen.

De invloed op de huiseigenaar en de klant

1. Veranderingen in de verwarming

Voor de huiseigenaar of huurder die op het warmtenet staat, betekent deze overgang naar duurzame warmte in principe weinig verandering. De warmte die via het net wordt geleverd, is net zo comfortabel en betrouwbaar als voorheen. Citymanager Koen Gommers benadrukt: “Je draait de kraan open en er komt warmte uit, zoals altijd.” De prijs van de warmte stijgt volgens hem ook niet, ondanks de aanzienlijke investering die nodig was voor de opbouw van de warmtepomp.

De klant merkt dus vooral het positieve effect op het milieu en op de langere termijn een lagere CO2-uitstoot. Aangezien het warmtenet al bestond, is de transitie van fossiele naar duurzame warmte voor de huishoudens vrij eenvoudig te realiseren.

2. De rol van de woning in het warmtenet

Niet alle woningen zijn automatisch aangesloten op het warmtenet. In Utrecht en Nieuwegein is het warmtenet al jaren in gebruik, en daardoor is het mogelijk om direct over te stappen naar warmtepomptechnologie. Voor huizen die niet op het warmtenet staan, betekent dit dat andere oplossingen, zoals lucht/water- of grond/water-warmtepompen, moeten worden overwogen. Deze systemen zijn echter ook steeds geschikter gemaakt voor bestaande bouw.

De toekomst van warmtepompen in Nederland

1. Grootschalige toepassingen

Het project in Utrecht is een voorbeeld van wat mogelijk is als het gaat om grootschalige warmtepompen. Het toont aan dat het niet nodig is om fossiele brandstoffen te gebruiken voor verwarming. In plaats daarvan kan restwarmte worden opgepompt en opnieuw gebruikt in een duurzame cyclus.

Deze methode kan worden uitgebreid naar andere regio’s in Nederland. Rioolwaterzuiveringen zijn overal aanwezig en vormen een ideale locatie voor warmtepompen. Daarnaast kunnen ook oppervlaktewateren of grondwateren worden ingezet als warmtebronnen.

2. Samenwerking en innovatie

Het succes van de warmtepomp in Utrecht is te danken aan de samenwerking tussen Eneco, HDSR, SPIE en andere partijen. Deze samenwerking toont aan dat innovatie ontstaat als partijen hun expertise combineren en doelen delen. Dit is van groot belang in de bouwsector, waar grootschalige projecten vaak complex zijn en veel coördinatie vereisen.

Daarnaast zijn bedrijven zoals Viessmann en Remeha essentieel in de opbouw van een duurzame warmtevoorziening. Zij zorgen voor het ontwikkelen, testen en leveren van warmtepompen die geschikt zijn voor zowel klein- als grootschalige toepassingen.

Conclusie

De grootste warmtepomp van Nederland is meer dan alleen een technologisch meesterwerk. Het is een symbool voor de toekomst van duurzame verwarming in Nederland. Door restwarmte uit rioolwater te gebruiken, is het mogelijk om honderden duizenden huishoudens warmte te leveren zonder het gebruik van fossiele brandstoffen. Dit betekent niet alleen een lage CO2-uitstoot, maar ook een betere energievoorziening die duurzaam is en schaalbaar.

Voor de bouwsector is dit een aanwinst, omdat het toont aan dat grootschalige projecten realistisch zijn en dat samenwerking en innovatie essentieel zijn in de energietransitie. Voor de huiseigenaar is het een garantie dat duurzame warmte niet alleen milieuvriendelijk is, maar ook comfortabel en financieel haalbaar.

Bronnen

grote