Warmtepomp en thermisch comfort in oude huizen: werkt het bij koud weer?

Published by Redactie on september 24, 2025 | Category warmtepomp

Het gebruik van een warmtepomp als verwarmingsbron in oude huizen is in opkomst. De aantrekkende kant van warmtepompen ligt in hun energie-efficiëntie en duurzaamheid. Echter, velen stellen zich de vraag: werkt een warmtepomp nog goed als het koud is in huis of buiten? Zouden oude huizen, die vaak slecht geïsoleerd zijn en vertrouwen op hoge afgiftetemperaturen, het thermisch comfort niet missen wanneer een warmtepomp wordt aangelegd?

In dit artikel bekijken we hoe warmtepompen werken onder koude omstandigheden, wat de thermische consequenties zijn voor oude woningen, en hoe je als eindgebruiker het beste rendement en comfort kunt bereiken. Alles is gebaseerd op feiten uit betrouwbare bronnen over de toepassing en werking van warmtepompen in de wintermaanden.

Hoe werkt een warmtepomp bij lage temperaturen?

Een warmtepomp haalt warmte uit de omgeving – meestal de buitenlucht – en gebruikt deze om een woning te verwarmen. In theorie werkt deze methode ook bij lage temperaturen, aangezien er altijd een bepaalde hoeveelheid warmte in de lucht aanwezig is. De vraag is echter: hoe efficiënt is dit proces wanneer het koud is?

Volgens de gegevens uit de bronnen is het rendement van een warmtepomp lager in koude omstandigheden, omdat er minder warmte beschikbaar is. Bij temperaturen onder de -15°C kan een lucht-water warmtepomp niet langer genoeg warmte leveren en moet een elektrisch verwarmingselement in het systeem bijspringen. Dit heeft als gevolg dat de energie-efficiëntie afneemt, en het elektriciteitsverbruik stijgt.

Toch is het belangrijk om te benadrukken dat de warmtepomp nog steeds beter presteert dan een gasgestookte ketel. Bij temperaturen van -10°C is het rendement van de warmtepomp nog steeds twee keer zo hoog als dat van een traditionele cv-ketel.

Warmtepomp en thermisch comfort in oude huizen

Voor mensen die in oude huizen wonen, is de overstap naar een warmtepomp vaak lastig. Traditionele verwarmingssystemen werken met hoge afgiftetemperaturen (zoals 60°C), waardoor het in het huis snel warm wordt. Deze systemen zijn vaak afgestemd op hoge temperatuurthermostaten, waarbij het comfort geassocieerd wordt met 23-24°C of hoger.

Een warmtepomp daarentegen is ontworpen om langzaam te werken en de temperatuur in huis constant te houden. Hierbij is een lagere afgiftetemperatuur nodig – bijvoorbeeld 35°C bij vloerverwarming. Dit betekent dat de binnenluchttemperatuur lager kan zijn, bijvoorbeeld 20°C, maar toch een thermisch comfort oplevert. De reden hiervoor is dat bij vloerverwarming de stralingswarmte het lichaam rechtstreeks bereikt, wat comfortabel is ook bij lagere luchttemperaturen.

Het belangrijkste is hierbij goed te begrijpen dat het gevoel van warmte niet alleen afhangt van de luchttemperatuur, maar ook van het afgiftesysteem en de isolatie van het huis. In oude huizen is het daarom aangeraden om eerst de isolatie te verbeteren en eventueel een lage-temperatuur afgiftesysteem zoals vloerverwarming aan te leggen, voordat men overgaat op een warmtepomp.

De rol van de bèta-factor

Een belangrijke parameter bij warmtepompen is de bèta-factor, ook wel aangeduid als de zonnewarmtefactor. Deze factor bepaalt hoeveel warmte de woning op jaarbasis ontvangt via zonnestraling. Bij een hoge bèta-factor is het warmtepompvermogen lager, omdat het huis al een deel van de warmte ontvangt door zonlicht. Bij een lage bèta-factor is daarentegen een groter verwarmingsvermogen nodig.

In de praktijk wordt vaak voor een bèta-factor van 1 gekozen bij lucht-water warmtepompen, wat betekent dat het systeem 100% van de benodigde warmte moet leveren. Bij hybride warmtepompen, die werken samen met een HR-ketel, kan de bèta-factor lager liggen, afhankelijk van de warmtebehoefte.

Het belang van een transmissieberekening

Voordat men overgaat op een warmtepomp, is het verstandig om een transmissieberekening uit te voeren. Deze berekening stelt je in staat om de warmtebehoefte van de woning te bepalen bij extreme temperaturen. Hierbij wordt rekening gehouden met factoren zoals isolatiewaarde (Rc-waarde), ventilatiesysteem, gebruiksoppervlakte en het type afgiftesysteem.

De transmissieberekening geeft ook aan welk verwarmingsvermogen nodig is om de woning optimaal te verwarmen in kW. Deze informatie is essentieel bij het kiezen van het juiste warmtepompmodel en het bepalen van de benodigde buffer.

Warmtepomp bij vriesweer: wat gebeurt er?

Bij vriesweer moet de warmtepomp harder werken om voldoende warmte te leveren. Het rendement is dan lager, maar het systeem blijft werken. Het elektrische deel van de warmtepomp zorgt ervoor dat het systeem in werking blijft, ook bij temperaturen onder nul.

Een belangrijk aspect bij vriesweer is de buitenunit van de warmtepomp. Als deze plotseling wordt uitgeschakeld, kan het apparaat bevriezen. Wanneer het opnieuw wordt ingeschakeld, moet de warmtepomp eerst ontdooien voordat het warme water kan leveren. Dit proces kan enkele uren duren.

Daarom is het belangrijk om de warmtepomp continu te laten draaien, ook bij vriesweer. Dit is een belangrijk verschil met traditionele verwarmingssystemen, die sneller kunnen opwarmen en direct geactiveerd kunnen worden.

Warmtepomp vs. CV-ketel: verschillende werkingen

Een CV-ketel en een warmtepomp werken op fundamenteel verschillende manieren. Een CV-ketel is ontworpen om het huis snel te verwarmen, en kan de temperatuur snel verhogen. Dit is het voordeel van dit type systeem.

Een warmtepomp daarentegen is ontworpen om de temperatuur constant te houden. Het is niet bedoeld om het huis plotseling op te warmen. Als de thermostaat bijvoorbeeld 2 graden omhoog wordt gezet, kan het enkele uren duren voordat deze temperatuur bereikt wordt. Daarom is het essentieel om de thermostaat niet plotseling aan te passen, maar geleidelijk aan te verhogen.

Hybride warmtepompen: een compromis

Voor huizen die nog niet volledig geïsoleerd zijn, of waarvan de afgiftesystemen niet aangepast kunnen worden, is een hybride warmtepomp een goede oplossing. Dit type systeem combineert een warmtepomp met een HR-ketel op gas.

Bij normale temperaturen draait de warmtepomp en zorgt voor de verwarming. Bij extreem koud weer of bij het opwarmen van het kraanwater kan de HR-ketel bijspringen. Dit zorgt ervoor dat het systeem flexibel is en op iedere situatie kan reageren. Bovendien hoeft men geen extra aansluitingen of leidingen aan te leggen, omdat het systeem op het bestaande gasnet werkt.

Warmtepomp en koeling

Niet alleen verwarming, maar ook koeling is mogelijk met bepaalde warmtepompmodellen. Dit geldt vooral voor lucht-lucht warmtepompen, waarbij het systeem omkeerbaar is. Door het koudere deel van de warmtepomp te activeren, kan het huis worden gekoeld in de zomermaanden. Dit is een voordelig alternatief voor airconditioning, aangezien het op hetzelfde principe werkt.

Het nadeil is dat het koelproces energie verbruikt, en daardoor het elektriciteitsverbruik tijdens de zomerperiode aanzienlijk kan stijgen.

Warmtepomp en isolatie: een koppel

Een warmtepomp werkt efficiënter in goed geïsoleerde huizen. Dit is omdat minder warmte verloren gaat via de muren, daken en ramen. In oude huizen is het vaak nodig om eerst de isolatie te verbeteren voordat een warmtepomp wordt aangelegd.

Isolatieverbeteringen kunnen onder andere aandacht krijgen voor:

Wandisolatie (binnen of buiten)
Dakenisolatie
Vloerisolatie
Dubbel of driedubbel glas
Aanvullende luchtdichtheid

Een warmtepomp in een slecht geïsoleerd huis moet harder werken, wat het rendement vermindert en het energieverbruik verhoogt. Daarom is het verstandig om eerst een energielabel en een thermografieonderzoek te laten uitvoeren, voordat men overgaat op een warmtepomp.

Warmtepomp en het afgiftesysteem

Het afgiftesysteem bepaalt ook de efficiëntie van een warmtepomp. Bij een warmtepomp is het aan te raden om gebruik te maken van een lage-temperatuur afgiftesysteem, zoals vloerverwarming of lage-temperatuur radiatoren. Deze systemen werken efficiënter met een warmtepomp, omdat ze minder hoge afgiftetemperaturen vereisen.

Traditionele radiatoren, die afgestemd zijn op hogere temperaturen, kunnen het rendement van de warmtepomp negatief beïnvloeden. In sommige gevallen is het echter mogelijk om gewone radiatoren te gebruiken, zeker wanneer men voor een hybride warmtepomp kiest.

Conclusie

Een warmtepomp kan zeker worden toegepast in oude huizen, maar vereist wel enige voorbereiding en aangepassing. Het is belangrijk om te begrijpen dat warmtepompen anders werken dan traditionele verwarmingssystemen. Ze zijn ontworpen om de temperatuur constant te houden, en werken efficiënter met lage afgiftetemperaturen.

Bij koud weer daalt het rendement van de warmtepomp, maar het systeem blijft werken. In extreem koude omstandigheden kan een elektrisch verwarmingselement of een hybride systeem bijspringen.

Voor een optimale werking is het verstandig om eerst de isolatie te verbeteren en een geschikt afgiftesysteem aan te leggen. Hierbij kan een transmissieberekening en een energieadvies van een erkend installateur helpen.

Een warmtepomp is dus een duurzame en efficiënte oplossing, maar vereist wel een goed begrip van de werking en de voorwaarden in de woning.

Bronnen

huis
td