Wanneer is een warmtepomp rendabel? Factoren, COP en terugverdientijd

Een warmtepomp wordt steeds vaker beschouwd als een duurzame en efficiënte oplossing voor verwarming en warm tapwater. Zowel particulieren als professionals in de bouw- en renovatiebranche vragen zich echter regelmatig af: is een warmtepomp rendabel? In dit artikel geef ik een gedetailleerde uitleg over de rendabiliteit van een warmtepomp, de belangrijke factoren die dit beïnvloeden, en hoe je de COP- en SCOP-waarden kunt gebruiken om de efficiëntie van een warmtepomp in te schatten. Daarnaast bespreek ik de terugverdientijd en de invloed van de energieprijzen.

Wat is een warmtepomp en hoe werkt het?

Een warmtepomp is een technologische oplossing die warmte uit de omgeving (de lucht, de grond of het water) haalt en deze omzet in verwarmingswarmte. Het werkt op een vergelijkbare manier als een koelkast, maar dan in de omgekeerde richting. In plaats van warmte uit het huis weg te halen, brengt een warmtepomp warmte naar binnen.

De efficiëntie van een warmtepomp wordt gemeten in COP (Coefficient of Performance), wat staat voor het rendement van de warmtepomp. Een COP van 3 betekent bijvoorbeeld dat voor elke 1 kWh elektriciteit die wordt verbruikt, 3 kWh warmte wordt geleverd. Dit maakt een warmtepomp aantrekkelijk als verwarmingssysteem, vooral in combinatie met een goed geïsoleerd huis.

Wanneer is een warmtepomp rendabel?

De rendabiliteit van een warmtepomp hangt af van verschillende factoren. Deze worden hieronder in detail uitgelegd.

1. De isolatie van het huis

Een warmtepomp werkt het efficiëntst in een goed geïsoleerd huis. Wanneer het huis slecht geïsoleerd is, ontsnapt warmte gemakkelijker, wat betekent dat de warmtepomp vaker moet aanspringen en dus meer energie verbruikt. Dit verlengt de terugverdientijd en verlaagt het rendement.

Een goed geïsoleerd huis zorgt ervoor dat de warmte langer blijft binnen, waardoor de warmtepomp minder vaak draait en efficiënter werkt. Bij renovaties wordt vaak aangeraden om eerst de isolatie van het huis te verbeteren voordat een warmtepomp wordt geïnstalleerd.

2. De buitentemperatuur

De buitentemperatuur speelt een grote rol in het rendement van een warmtepomp. In de winter, wanneer het koud is, moet de warmtepomp harder werken om warmte uit de koude lucht te halen. Dit resulteert in een lagere COP-waarde.

Bronnen zoals Milieu Centraal duiden op dat in de zomer de COP-waarde tot 6 of 7 kan oplopen, terwijl het in de winter kan dalen tot 2 of 3. Dit wil zeggen dat in de koudste maanden voor elke kWh elektriciteit die wordt verbruikt, slechts 2 tot 3 kWh warmte wordt geleverd. In de zomer kan dit cijfer zelfs tot 4 of 5 stijgen.

3. Het type warmtepomp

Er zijn verschillende soorten warmtepompen, namelijk:

• Lucht/water warmtepomp: Haalt warmte uit de buitenlucht.
• Grond/water warmtepomp: Haalt warmte uit de bodem.
• Water/water warmtepomp: Haalt warmte uit waterbronnen.
• Hybride warmtepomp: Werkt samen met een CV-ketel.

De keuze voor een bepaald type warmtepomp heeft invloed op het rendement. Grond/water warmtepompen zijn doorgaans efficiënter dan lucht/water warmtepompen, omdat de bodem een constantere temperatuur heeft dan de lucht. Hybride warmtepompen worden vaak aangeraden in situaties waarin de CV-ketel nog nodig is bij extreme kou of piekmomenten.

4. De temperatuur van het warm water

De temperatuur van het warm water dat de warmtepomp moet leveren, heeft invloed op het rendement. Hoe hoger de gewenste temperatuur, hoe harder de warmtepomp moet werken. Dit geldt zowel voor verwarming als voor het opwarmen van sanitair water.

Daarom is het belangrijk om het afgiftesysteem goed te kiezen. Bijvoorbeeld een laagtemperatuurverwarmingssysteem (zoals vloerverwarming) werkt efficiënter met een warmtepomp dan een klassiek radiatorenstelsel dat hoge temperaturen vereist.

5. Energieprijzen

Energieprijzen zijn een cruciale factor bij het bepalen van de rendabiliteit van een warmtepomp. Wanneer elektriciteit goedkoop is en gas duur, is een warmtepomp meestal een betere keuze. Een warmtepomp verbruikt immers elektriciteit in plaats van gas of stookolie, waardoor hij kan bijdragen aan lagere energiekosten.

In combinatie met zonnepanelen kan het verbruik van elektriciteit verder worden verlaagd, wat de rendabiliteit verder verbetert. Dit maakt het mogelijk om energie (deels) zelf te genereren en zo het verbruik van aansluitingsstroom te beperken.

COP en SCOP: hoe meet je het rendement van een warmtepomp?

Het rendement van een warmtepomp wordt meestal uitgedrukt in twee maatstaven: COP en SCOP.

COP: Coefficient of Performance

De COP is een maat voor het rendement van de warmtepomp op een bepaald moment. Het wordt berekend als het quotiënt van de opgewekte warmte (in kWh) en het verbruikte elektriciteit (ook in kWh). Een COP van 3 betekent dus dat de warmtepomp 3 kWh warmte levert voor elke 1 kWh elektriciteit die hij verbruikt.

De COP-waarde kan variëren afhankelijk van de buitentemperatuur, de gewenste afgiftetemperatuur en de staat van het systeem. In de zomer is de COP vaak hoger dan in de winter.

SCOP: Seasonal Coefficient of Performance

De SCOP is een maat voor het gemiddelde rendement van de warmtepomp over het hele jaar. Het geeft een beter beeld van de werkelijke efficiëntie dan de COP, omdat het rekening houdt met seizoensgebonden variaties in temperatuur en verbruik.

De SCOP-waarde wordt vaak gebruikt om de theoretische besparing en terugverdientijd te berekenen. Een SCOP van 4 betekent bijvoorbeeld dat voor elke 1 kWh elektriciteit, gemiddeld over het jaar, 4 kWh warmte wordt geleverd.

Terugverdientijd van een warmtepomp

De terugverdientijd van een warmtepomp hangt af van de aanschaf- en installatiekosten, de jaarlijkse energiebesparing, en de energieprijzen. In de praktijk ligt de terugverdientijd tussen 7 en 15 jaar, afhankelijk van de omstandigheden.

Bijvoorbeeld:

• Een warmtepomp met een hoge SCOP-waarde in een goed geïsoleerd huis kan binnen 7 tot 10 jaar terugverdiend zijn.
• Een warmtepomp in een slecht geïsoleerd huis kan 15 jaar of langer duren om rendabel te worden.

De terugverdientijd kan worden beïnvloed door factoren zoals het type warmtepomp, de energieprijzen, en het aanwezige verwarmingssysteem (bijvoorbeeld een CV-ketel bij een hybride oplossing).

Hybride warmtepomp: wanneer is dit rendabel?

Een hybride warmtepomp combineert een warmtepomp met een traditionele CV-ketel. Dit type warmtepomp is vooral rendabel in situaties waarin:

• Het huis goed geïsoleerd is.
• Er al een CV-ketel aanwezig is.
• De buitentemperatuur over het algemeen mild is.

In dergelijke gevallen kan de warmtepomp het grootste deel van de verwarming verzorgen, terwijl de CV-ketel bijspringt bij piekmomenten of extreem koude dagen. Dit zorgt voor een veilige en efficiënte oplossing zonder het risico van onvoldoende verwarming in de winter.

Een hybride warmtepomp is minder rendabel in situaties waarin het huis slecht geïsoleerd is en er geen bestaande CV-ketel is. In dergelijke gevallen kan het rendement van de warmtepomp te laag zijn om rendabel te zijn binnen een redelijke periode.

Voordelen en nadelen van een warmtepomp

Voordelen:

• Hogere efficiëntie: Een warmtepomp kan een rendement van 300% of meer bieden, wat betekent dat je voor elke 1 kWh elektriciteit 3 kWh warmte krijgt.
• Duurzame oplossing: Een warmtepomp haalt warmte uit de natuur en verbruikt geen fossiele brandstof.
• Lagere energierekening: Door minder gas of stookolie te gebruiken, is het mogelijk om de energiekosten aanzienlijk te verlagen.
• Subsidies beschikbaar: In Nederland zijn er subsidies voor energiezuinige renovatie en het installeren van een warmtepomp.

Nadelen:

• Hoog aankoopbedrag: De aanschaf- en installatiekosten van een warmtepomp kunnen aanzienlijk zijn.
• Lage efficiëntie bij extreme kou: In de winter, bij temperaturen onder nul, moet de warmtepomp harder werken, wat het rendement verlaagt.
• Vereist goede isolatie: Zonder voldoende isolatie is het rendement van een warmtepomp beperkt.
• Afhankelijk van elektriciteit: Omdat een warmtepomp elektriciteit verbruikt, is het rendement ook afhankelijk van de elektriciteitsprijs.

Warmtepomp en renovatie

Bij renovaties is het vaak verstandig om eerst de isolatie van het huis te verbeteren voordat een warmtepomp wordt geïnstalleerd. Een warmtepomp werkt het efficiëntst in een goed geïsoleerd huis, waardoor het verbruik van elektriciteit wordt verminderd en de terugverdientijd wordt verkort.

In nieuwbouwprojecten wordt een warmtepomp vaak als standaard verwarmingssysteem gebruikt, omdat het mogelijk is om het huis te ontwerpen met een optimaal afgiftesysteem (zoals vloerverwarming) en goede isolatie. Dit zorgt voor maximale efficiëntie van het verwarmingssysteem.

Conclusie

Een warmtepomp is een rendabele investering op lange termijn, mits het huis goed geïsoleerd is en de energieprijzen gunstig zijn. De rendabiliteit wordt beïnvloed door factoren zoals de isolatie, de buitentemperatuur, het type warmtepomp, de gewenste afgiftetemperatuur en de elektriciteitsprijs.

Door de COP- en SCOP-waarden te gebruiken, is het mogelijk om het rendement van een warmtepomp te berekenen en te bepalen of het in jouw situatie rendabel is. Bovendien is een hybride warmtepomp een goede optie in situaties waarin een bestaande CV-ketel beschikbaar is.

Als je overweegt om een warmtepomp te installeren, is het verstandig om eerst een energieadvies te laten uitvoeren en eventuele renovaties (zoals isolatieverbeteringen) uit te voeren. Zo kun je ervoor zorgen dat de warmtepomp optimaal werkt en zo efficiënt mogelijk is.

Bronnen

1. Is een warmtepomp rendabel? | De COP en terugverdientijd
2. Hoe werkt een verwarmingsinstallatie? Rendement warmtepomp
3. Warmtepomp rendement, verbruik & terugverdientijd