Geluidseisen voor warmtepompen in het Bouwbesluit 2012: technische richtlijnen, praktijkuitdagingen en juridische context

Published by Redactie on september 24, 2025 | Category warmtepomp

De opkomst van warmtepompen als duurzame oplossing voor woningverwarming en -koeling heeft geleid tot een stijgende vraag in Nederland. Echter, geluidshinder van buitenunits van warmtepompen en airconditioners is een belangrijk punt van aandacht, zowel voor eigenaren als voor buren en autoriteiten. Het Bouwbesluit 2012 bevat inmiddels duidelijke eisen voor geluidsniveaus van buitenunits. Deze eisen zijn niet alleen technisch relevant, maar ook van invloed op juridische aspecten en de praktijkuitvoering van installaties.

In dit artikel wordt ingegaan op de huidige geluidseisen voor warmtepompen en airco’s volgens het Bouwbesluit 2012. Aan de hand van recente ontwikkelingen, juridische uitspraken, en technische richtlijnen wordt een overzicht gegeven van de huidige stand van zaken, de uitdagingen voor de markt, en de betekenis van deze eisen voor zowel de installateurs als de eindgebruiker.

De juridische basis: Bouwbesluit 2012

In 2020 werd het Bouwbesluit 2012 aangepast met het oog op het verlagen van geluidsoverlast van buitenunits van warmtepompen en airconditioners. Deze wijzigingen zijn vastgelegd in artikel 3.8.2 en 3.9.3 van het Bouwbesluit. Deze artikelen stellen dat alle buitenopgestelde installaties voor warmte- of koudeopwekking, inclusief warmtepompen en airco’s, aan geluidseisen moeten voldoen.

Deze eisen zijn van toepassing op woningen en woongebouwen, en het Bouwbesluit specificeert hoe het geluidsniveau op de perceelgrens, evenals op ramen en deuren op hetzelfde perceel, moet worden gemeten. De regeling die hierbij hoort, beschrijft de methoden en omstandigheden voor het meten van het geluidsniveau van deze installaties.

Deze juridische voorwaarden zijn niet alleen gericht op het reguleren van geluidsniveaus, maar ook op het voorkomen van onrechtmatige hinder. Zoals het Gerechtshof in 2022 benadrukte, is het niet voldoende dat een warmtepomp voldoet aan de geldende normen op het moment van aanschaf. De daadwerkelijke geluidsproductie op de erfgrens is het relevante criterium bij de beoordeling van hinder.

Technische specificaties en meetmethoden

Om de eisen van het Bouwbesluit 2012 te kunnen volgen, is het essentieel om het geluidsniveau van een installatie correct te bepalen. Het Ministerie van Binnenlandse Zaken heeft hiervoor een rekentool ontwikkeld, in samenwerking met diverse sectorpartijen zoals LBPsight, NVKL, Techniek Nederland, Vereniging Warmtepompen, en NVI. Deze tool maakt gebruik van akoestische berekeningen om een inschatting te geven van de geluidsproductie van buitenunits.

De tool hanteert drie verschillende grondgebonden situaties en vijf situaties voor buitenunits bij appartementenbouw. Hiermee kunnen gebruikers vooraf bepalen of een installatie aan de geluidseisen voldoet. Dit is een waardevolle hulpmiddel voor zowel installateurs als eigenaren, omdat het voorkomt dat installaties later niet voldoen aan wettelijke eisen.

Daarnaast is er aandacht voor de bedrijfscondities waarbij het geluidsniveau wordt gemeten. Het Bouwbesluit stelt dat het geluidsniveau moet worden gemeten bij het maximale toerental van de installatie. Als het instellen van het maximale toerental niet mogelijk is, wordt de meting uitgevoerd bij de omstandigheden die in een tabel zijn beschreven.

Een belangrijk punt hierbij is dat de geluidsproductie onder nominale bedrijfscondities (zoals gedefinieerd in EN12102) niet altijd overeenkomt met de geluidsproductie bij maximaal toerental. De nieuwe regeling maakt duidelijk dat de geluidsproductie bij maximale omstandigheden leidend is voor de eisen.

Praktijkuitdagingen en marktreacties

Hoewel de geluidseisen van het Bouwbesluit 2012 een duidelijke richtlijn geven, is het in de praktijk niet altijd eenvoudig om aan deze eisen te voldoen. In de consultatieronde rond de wijziging van het Bouwbesluit gaven partijen uit de bouwsector aan dat de eisen in sommige gevallen te streng zijn.

Een voorbeeld hiervan is de voorgestelde norm van 40 decibel op de erfgrens. Deze norm is volgens sommige partijen niet haalbaar met de huidige warmtepompmodellen. Het zou leiden tot een toenemende kostenverhoging, die de energietransitie in de weg zou staan. Er wordt gesteld dat de norm onredelijk streng is en dat fabrikanten voorstellen hebben gedaan om een grens van 50 decibel te hanteren. Dit zou overeenkomen met normen in andere Europese landen, zoals Duitsland, waar een onderscheid wordt gemaakt tussen dag- en nachtnormen, evenals vollast- en deellastbedrijf.

Het uitstel van een beslissing over deze normen, zoals aangekondigd door minister Kasja Ollongren, biedt de sector de kans om deze kwesties verder te bespreken. Volgens Frank Agterberg, voorzitter van DHPA, is dit uitstel een positieve stap om de standpunten van fabrikanten en gebruikers beter in kaart te brengen.

Een andere uitdaging is dat de product-technische specificaties van warmtepompen niet altijd duidelijk zijn. Fabrikanten zijn verplicht om specificaties conform de geldende wet- en regelgeving te verstrekken. In de praktijk blijkt echter dat niet altijd duidelijk is welke geluidsproductie bij maximale bedrijfscondities ontstaat. Dit maakt het lastig om vooraf te bepalen of een installatie aan de eisen voldoet.

Juridische aspecten en handhaving

De geluidseisen zijn niet alleen van belang voor de technische uitvoering, maar ook voor de juridische context. In een uitspraak van 4 augustus 2021 oordeelde de Raad van State dat buren niet mogen eisen dat geluidsvoorschriften worden verbonden aan de bouwvergunning van een warmtepomp. Dit is gebaseerd op het feit dat geluidsvoorschriften niet nodig zijn voor het belang dat voor de activiteit 'bouwen' is bepaald. De uitspraak benadrukt dat de voorschriften in de Wabo (Wet bouwbesluit) alleen kunnen worden verbonden aan de activiteit zelf, en niet aan het voorkomen van geluidsoverlast.

Een andere uitspraak, gedaan door het Gerechtshof, benadrukt dat de daadwerkelijke geluidsproductie op de erfgrens het relevante criterium is bij de beoordeling van hinder. In een specifiek geval werd geconstateerd dat het geluidsniveau boven de 50 dB lag en dat er sprake was van lage frequenties en trillingen. Dit maakt duidelijk dat het niet voldoende is om te verwijzen naar het feit dat een warmtepomp op het moment van aanschaf aan de geldende normen voldoet. De daadwerkelijke geluidsproductie is beslissend.

De rol van de rekentool en administratieve lasten

Om de eisen van het Bouwbesluit 2012 in de praktijk te ondersteunen, is de rekentool ontwikkeld. Deze tool is bedoeld om gebruikers te helpen bij het bepalen of een installatie aan de geluidseisen voldoet. De tool hanteert akoestische berekeningen en biedt een visuele weergave van het geluidsniveau op de perceelgrens, afhankelijk van de locatie en de omstandigheden van de installatie.

De administratieve lasten die gepaard gaan met de invoering van deze geluidseisen zijn onderzocht in het rapport Effectmeting wijzigingen Bouwbesluit 2012 van Sira Consulting. Volgens dit rapport varieert de kosten van het maken van een berekening tussen de 50 en 300 euro. Bij 1% van de gevallen is daadwerkelijk meten van het geluid op locatie nodig, wat gemiddeld 1.150 euro kost. Deze kosten worden gemaakt door de partij die de installatie wil plaatsen.

Een belangrijke vraag die hierbij rijst is of de rekentool voldoende accuraat is om de eisen van het Bouwbesluit te ondersteunen. In de reactie op de consultatietekst van het Bouwbesluit wordt gesuggereerd dat de tool zou moeten worden uitgebreid met simulaties van verschillende onder- en achtergronden, evenals plaatsingsmogelijkheden van de buitenunit. Dit zou de accuraatheid van de berekeningen verhogen en het mogelijk maken om vooraf te bepalen of een installatie aan de eisen voldoet.

De invloed van de geluidseisen op de energietransitie

De geluidseisen hebben een directe impact op de uitvoering van de energietransitie. Het kiezen van een warmtepomp die aan de geluidseisen voldoet kan leiden tot hogere kosten, omdat extra geluidswerende maatregelen nodig zijn. Deze maatregelen kunnen variëren van stillere componenten tot extra omkasten of andere akoestische oplossingen.

De huidige situatie maakt duidelijk dat er een balans moet worden gevonden tussen het verlagen van geluidsoverlast en het behouden van de haalbaarheid van de energietransitie. Het feit dat sommige warmtepompmodellen niet aan de strengere normen voldoen, betekent dat er mogelijk innovatie nodig is om de technologie verder te ontwikkelen. Dit vraagt om samenwerking tussen fabrikanten, installateurs en overheid om een oplossing te vinden die zowel duurzaam als geluidsarm is.

Praktische richtlijnen voor installatie en keuze van warmtepompen

Voor de eigenaar of installateur die een warmtepomp wil installeren, zijn er een aantal richtlijnen die kunnen worden opgevolgd om aan de geluidseisen van het Bouwbesluit te voldoen:

Kies een model dat voldoet aan de geluidseisen. Het is belangrijk om bij de aanschaf rekening te houden met de geluidsproductie van de installatie. Niet alle warmtepompmodellen voldoen aan de eisen van het Bouwbesluit.
Gebruik de rekentool. Deze tool helpt bij het bepalen van het geluidsniveau op de perceelgrens en maakt het mogelijk om vooraf te bepalen of een installatie aan de eisen voldoet.
Zorg voor een goede plaatsing. De locatie van de buitenunit heeft een grote invloed op het geluidsniveau. Een verkeerde plaatsing kan leiden tot geluidshinder voor buren. Het is daarom belangrijk om de buitenunit op een geschikte plek te plaatsen, zoals in een geluidswerende omkasting of op een afstand van buren.
Beoordeel de omgevingscondities. De geluidsproductie van een warmtepomp kan variëren afhankelijk van de omgevingscondities, zoals temperatuur en vochtigheid. Het is daarom belangrijk om rekening te houden met deze factoren bij de keuze van een warmtepomp.

Conclusie

De geluidseisen voor warmtepompen, zoals vastgelegd in het Bouwbesluit 2012, zijn een belangrijk onderdeel van de regulering van geluidshinder in de woningbouw. Deze eisen zijn niet alleen juridisch bindend, maar ook technisch en administratief relevant. De rekentool die is ontwikkeld in samenwerking met sectorpartijen is een waardevolle hulpmiddel voor eigenaren en installateurs om aan de eisen te voldoen.

Toch blijven er uitdagingen in de praktijk. De strengheid van de eisen wordt door sommige partijen als onhaalbaar ervaren, wat leidt tot discussies over de balans tussen geluidsoverlast en duurzaamheid. De uitspraken van juridische instanties benadrukken dat het daadwerkelijke geluidsniveau op de erfgrens beslissend is voor de beoordeling van hinder.

Voor de toekomst is het belangrijk dat er verder wordt gewerkt aan het verlagen van geluidsoverlast, terwijl tegelijkertijd de haalbaarheid van de energietransitie wordt gegarandeerd. Dit vraagt om samenwerking tussen fabrikanten, installateurs, eigenaren en overheid om een oplossing te vinden die zowel duurzaam als geluidsarm is.