Het Actieplan Hybride Warmtepompen: Afspraken, Doelstellingen en Uitdagingen voor de Energiemarkt in Nederland

Published by Redactie on september 25, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

De energietransitie in Nederland heeft de hybride warmtepomp op de voorgrond gebracht als centraal element in de verduurzaming van de woningbouw. In reactie op de klimaatdoelen van het kabinet en de noodzaak om het aardgasgebruik te beëindigen, zijn actieplannen en beleidslijnen opgesteld om de opschaling van (hybride) warmtepompen in gang te zetten. Het Actieplan Hybride Warmtepompen (2022–2024) en de Aanpak Warmtepompen 2025–2030 vormen de kern van deze strategieën. Deze plannen zijn ontwikkeld in samenwerking tussen de overheid en de installatiebranche en hebben als doel om tegen 2030 één miljoen warmtepompen in bestaande woningen aan te brengen.

De overheid, vertegenwoordigd door het Ministerie van Klimaat en Groene Groei (KGG), heeft in deze context een cruciale rol gespeeld. Niet alleen door beleid te formuleren, maar ook door samen te werken met partijen zoals het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) voor de monitoring van de voortgang. Tevens is er aandacht voor opleiding en omscholing van vakmensen, gezien de toegenomen vraag naar installateurs en technisch geschoolde professionals.

Deze artikel gaat in op de belangrijkste elementen van het Actieplan Hybride Warmtepompen, de wetgeving die eraan gekoppeld is, de verwachtingen van de sector, de uitdagingen op het gebied van opleiding en omscholing, en de rol van samenwerking tussen overheid, sector en opleidingsinstellingen. Ook komen de reacties van de warmtepompindustrie en de kritiek op de beleidsvoorstel van de nieuwe regering aan de orde.

Het Actieplan Hybride Warmtepompen (2022–2024)

In 2022 lanceerde het kabinet het Actieplan Hybride Warmtepompen, waarin afspraken werden gemaakt tussen de overheid en de installatiebranche om de markt voor warmtepompen te stimuleren en te versnellen. Dit actieplan was een eerste stap in een bredere strategie om de energietransitie in de woningbouw op gang te brengen. Het plan bevatte een reeks maatregelen gericht op zowel beleid, opleiding en marktaanbod.

Doelstellingen

Het Actieplan Hybride Warmtepompen stelde als doel om de installatie van hybride warmtepompen in bestaande woningen systematisch te verhogen. In combinatie met het doel van het kabinet om in 2030 één miljoen warmtepompen in bestaande woningen aan te brengen, was het actieplan een essentieel onderdeel van het beleidskader. De verwachting was dat de opschaling van warmtepompen zou bijdragen aan een vermindering van CO2-uitstoot en de afhankelijkheid van aardgas zou verminderen.

Samenwerking tussen overheid en sector

De samenwerking tussen de overheid en de installatiebranche was een kernaspect van het actieplan. Minister Jetten stuurde het plan in 2023 naar de Tweede Kamer, waarin duidelijk werd gemaakt dat de overheid en de sector in een publiek-private samenwerking zouden trachten om het doel te realiseren. De sector zou verantwoordelijk zijn voor het leveren van het benodigde aantal warmtepompen, terwijl de overheid haar rol zou spelen in het aanbieden van subsidies, het uitwerken van normeringen en het stimuleren van opleiding.

Opleiding en omscholing

Een van de belangrijkste thema’s in het actieplan was het opbouwen van een voldoende aantal vakmensen om de verwachtingen van de markt te kunnen bedienen. Minister Jetten benadrukte het belang van het werven van nieuwe studenten voor MBO-techniekopleidingen, terwijl het kabinet en de sector samenwerkingen aangingen met onderwijsinstellingen om leerlijnen te ontwikkelen, zoals die voor hybride warmtepompsystemen. IW Noord-Holland, bijvoorbeeld, werkte nauw samen met ROCvA en installatiebedrijven zoals Feenstra en Breman om de opleidingen te implementeren.

Monitoring en evaluatie

Het CBS had een essentiële rol in de monitoring van het actieplan. Het ministerie had het CBS gevraagd om de voortgang te monitoren, met name in relatie tot het aantal geïnstalleerde warmtepompen en de behoefte aan installateurs. Deze monitoring was nodig om te bepalen of het doel van 1 miljoen warmtepompen in bestaande woningen in 2030 haalbaar was.

Wetgeving en verplichting

Het kabinet heeft besloten dat de hybride warmtepomp vanaf 2026 de norm zal zijn voor verwarming in woningen. Dat betekent dat iedereen die een nieuwe verwarmingsinstallatie aanlegt of een oude cv-installatie vervangt, vanaf 2026 minimaal een hybride warmtepomp moet gebruiken. Deze norm is vastgelegd in het Bouwbesluit, dat wordt aangepast om deze verplichting te ondersteunen.

Uitzonderingen

Niet alle woningen zijn geschikt voor een hybride warmtepomp, of de omstandigheden maken een alternatief zoals het aansluiten op een warmtenet of zonnewarmte aantrekkelijker. In dergelijke gevallen zijn er uitzonderingen mogelijk. Dit is belangrijk om te vermelden, omdat het een realistische benadering is van de energietransitie: niet alle woningen zijn gelijk, en ook niet alle situaties zijn hetzelfde.

Normering en prestatieborging

Om ervoor te zorgen dat de verplichte verduurzaming werkt, zijn normering en prestatieborging van essentieel belang. De normering moet ervoor zorgen dat de hybride warmtepomp of alternatieve oplossing niet alleen duurzaam, maar ook kostenefficiënt is voor de eindgebruiker. Hierbij wordt een korte termijn terugverdientijd genoemd als maatstaf, wat betekent dat het systeem op termijn goedkoper moet zijn dan een gasketel.

De prestatieborging houdt in dat de duurzamere oplossing moet bewijzen dat het daadwerkelijk een vermindering in energiegebruik en CO2-uitstoot oplevert. Dit is een essentieel mechanisme om misbruik of minder optimale oplossingen te voorkomen.

Verwachtingen en uitdagingen

De verwachting is dat in de komende jaren het aantal geïnstalleerde warmtepompen sterk zal stijgen. Zo verwacht de installatiebranche dat in de komende jaren ongeveer 400.000 warmtepompen per jaar worden geïnstalleerd. Dit is een aanzienlijke groei en benadrukt de dringende behoefte aan installateurs en technische experts.

Werkgelegenheid en opleiding

Het opbouwen van een voldoende aantal installateurs is een grote uitdaging. De installatiebranche benadrukt regelmatig dat het belangrijk is om jongeren te werven voor techniekopleidingen en om hen te laten zien dat de sector kansen biedt. De opleidingen voor elektro- en installatietechniek, zoals die van IW, spelen daarbij een centrale rol.

In het kabinet is besloten dat de overheid, onderwijsinstellingen en bedrijven samenwerken om opleidingen te stimuleren en om bij te scholen. Dit omvat ook het aanbieden van stageplekken en vergoedingen, zoals vermeld in het coalitieakkoord.

Verwachtingen van de sector

De sector verwacht dat de energietransitie leidt tot duurzame oplossingen en goedkope warmte, aangedreven door zon- en windenergie. Dit is een kernargument in de verdediging van warmtepompen. De huidige coalitie is echter niet in lijn met deze visie. De nieuwe regering heeft aangekondigd dat ze de ingezette koers van verduurzaming niet doorzet, wat heeft geleid tot kritiek vanuit de warmtepompbranche. Deze kritiek benadrukt dat het kabinet heeft geïnvesteerd in productiecapaciteit en opleidingen, en dat het nu niet verder wil gaan met de energietransitie.

Samenwerking en innovatie

Om de energietransitie te realiseren is samenwerking tussen verschillende partijen essentieel. Dit geldt zowel voor de overheid, sector en opleidingsinstellingen, als voor bedrijven, woningcorporaties en overheden op regionaal niveau.

Innovatie- en opleidingscentra

In Zwolle, bijvoorbeeld, is BREiNN opgericht als innovatie- en opleidingscentrum. Het centrum werkt samen met bedrijven zoals Breman, Itho Daalderop, Remeha en Alklima / Mitsubishi Electric. Deze samenwerking helpt bij het ontwikkelen van innovatieve oplossingen en het opleiden van installateurs. Ook is Pioneering betrokken bij het organiseren van events en het bevorderen van innovatie in de regio.

Events en bijeenkomsten

Een voorbeeld van deze samenwerking is de bijeenkomst "Hybride warmtepompen: wetgeving en vraag/aanbod", waarbij specialisten uit het vakgebied discussieerden over actuele vragen rond wetgeving, toepassing van hybride warmtepompen en de toekomstbestendige oplossing All-Electric Ready van Alklima / Mitsubishi Electric. Deze bijeenkomsten zijn bedoeld voor professionals uit de installatiebranche en spelen een rol in het verder uitbouwen van kennis en samenwerking.

De rol van de overheid

De overheid heeft een cruciale rol gespeeld in het opstellen en uitvoeren van het Actieplan Hybride Warmtepompen. Het KGG is verantwoordelijk voor het beleid en heeft samen met de sector de plannen opgesteld. De overheid heeft ook subsidies uitgekeerd en communicatie gestart om consumenten te ondersteunen bij het maken van een duurzame keuze.

Normering en wetgeving

Om duidelijkheid te creëren, heeft de overheid aangekondigd dat het Bouwbesluit wordt aangepast om de normering van duurzame verwarmingsinstallaties te ondersteunen. Deze normering is van belang voor installateurs, leveranciers en woningeigenaren, omdat het een duidelijke richtlijn biedt voor wat als duurzaam wordt beschouwd.

Communicatie en ondersteuning

Naast normering is communicatie een belangrijk onderdeel van het beleid. De overheid wil dat consumenten goed geïnformeerd worden over de opties die beschikbaar zijn, zoals aansluiting op een warmtenet, zonnewarmte of een hybride warmtepomp. Door subsidies en duidelijke communicatie te bieden, wordt de eindgebruiker ondersteund bij het maken van een duurzame keuze.

De kritiek op het beleid

De warmtepompindustrie en de installatiebranche hebben kritiek geuit op de beleidsvoorstel van de nieuwe regering. Deze regering heeft aangekondigd dat ze de energietransitie niet verder wil doorzetten, wat heeft geleid tot onrust binnen de sector. De kritiek benadrukt dat het kabinet heeft geïnvesteerd in productiecapaciteit en opleidingen, en dat het nu niet verder wil gaan met de verduurzaming.

Verantwoordelijkheid en investeringen

De warmtepompindustrie en de installatiebranche hebben samen met de overheid geïnvesteerd in de opschaling van hybride warmtepompen. Dit betreft zowel investeringen in productiecapaciteit als in opleidingen en samenwerkingen. Door de koers te verleggen, wordt volgens de sector de investering in duurzame technologie onnodig en de Nederlandse samenleving wordt ontzegt van goedkope warmte.

Energievoorziening en economie

Het voorstel van de nieuwe regering om de energietransitie niet verder te doorvoeren heeft ook gevolgen voor de energievoorziening en de economie. De warmtepompbranche benadrukt dat de overgang naar duurzame verwarmingsinstallaties goedkope warmte uit de eigen omgeving kan bieden, aangedreven door zon- en windenergie. Door deze opschaling te stoppen, verliest Nederland een kans om de energievoorziening duurzaam en kostenefficiënt te maken.

Conclusie

Het Actieplan Hybride Warmtepompen is een belangrijk onderdeel van de energietransitie in Nederland. Het plan stelt duidelijke doelstellingen op, zoals het opschalen van warmtepompen en het opleiden van installateurs, en biedt een kader voor samenwerking tussen overheid en sector. De wetgeving die eraan gekoppeld is, zoals de verplichting vanaf 2026 om een hybride warmtepomp te gebruiken bij het vervangen van een cv-ketel, is een essentieel mechanisme om de verduurzaming op gang te brengen.

Toch blijven er uitdagingen, zoals het opbouwen van een voldoende aantal installateurs en het verweren van jongeren voor techniekopleidingen. Tevens is er kritiek vanuit de sector op de beleidsvoorstel van de nieuwe regering, die de energietransitie niet verder wil doorzetten. Dit benadrukt de complexiteit van de energietransitie en de noodzaak voor samenwerking en investeringen.

De rol van opleiding en innovatie is essentieel voor het succes van de energietransitie. Door samenwerking tussen overheid, sector en opleidingsinstellingen kan de overgang naar duurzame verwarmingsinstallaties worden versneld en een duurzame toekomst worden gegarandeerd.